Samtíðin - 01.04.1960, Blaðsíða 22

18
SAMTÍÐIN
Ingólfur Davíösson:
★---------------
Ljr ríhi náttúrunnar — 3. cjrein
Náttúran veit sínu viti
RÓFUR og næpur eru, eins og alkunnugl
er, tvíærar jurtir, sem safna næringar-
forða fyrra sumarið, en bera blóm og
fræ liið síðara. En stundum taka þær upp
á þvi að blómgast á fvrsta sumri. Hvers
vegna? Þær háfa þá venjulega orðið fyrir
áfalli eða einhverjum hnekki, t. d. vor-
frosti, eða kálmaðkur hefur nagað ræt-
urnar. Þá bregða þær venju sinni og bera
blóm og fræ, sama sumar og þær uxu
upp af fræi. Það er eins og þær eftir áfall-
ið vilji auka kyn sitt sem allra fyrst og
•sjá um að viðhalda ættinni. Þannig er því
farið með fjölmargar jurtir, og svipuð fyr-
irbæri eru einnig kunn í dýraríkinu. Við-
hald stofnsins umfram allt annað. —
Skilyrðin eru hörð í fjallaauðnum
Lapplands og á freðmýrum Síbiriu. Snjór-
inn liggur þar víða 9 mánuði á ári. Samt
hafa hreindýrin fleytt þar fram lífinu frá
alda öðli. Hreinkýrin er hyrnd, en það
eru hindir hjartardýranna annars ekki.
Svíinn V. Björnström setur fram kenn-
ingu um, livaða gagn hreinkúnni sé að
hornunum. Um fengilímann á liaustin
heyja hreintarfarnir miklar orrustur um
hreinkýrnar og beita þá óspart hornun-
um. En síðan fella þeir hornin, áður en
veturinn gengur í garð. Hreinkýrnar
halda aftur á móti hornum sínum allan
veturinn alll fram að burði í maí.
Gamlir hreinbirðar segja, að kýr með
kálfi beri hornin lengur en geldkýrnar.
— A veturna krafsa hreindýrin snjóinn
burt með framklaufunum til að ná til
jarðar í hreindýramosa og gras. Snjórinn
er oft svo þykkur, að dýrin verða að grafa
það djúpar gryfjur, að vart sér á meira
en bakið á þeim, og þau hnoðast og berj-
ast um „matarholurnar". Hreinkýrnar
standa þá betur að vígi en tarfarnir vegna
horna sinna, og reka þæf oft tarfana burt
úr kröfstrunum.
Oft falla hreindýr í hörðum vetrum-
Þá gerir minna, þótt tarfarnir falli; þeir
hafa þegar gegnt ldutverki sínu, en kálf'
fullar kýrnar verða að lifa til að halda
ættinni við. Á haustin eru tarfarnir vel
haldnir og fullir af þrótti. Hlaupa þeir þa
langar leiðir lil að finna kýrnar, berjast
um þær, og þeir sterkustu fullnægja þeim-
En í lok fengitimans eru tarfarnir orðnh'
magrir og slæptir af erlinum, en kýrnai'
eru þá enn feitar og patlaralegar — og
betur búnar undir veturinn. Viðhald ætt-
arinnar hvílir þá líka á þeim.
Laxinn gengur í árnar til að hrygna-
Hrygningartíminn reynir mjög á hann
bæði kynin , svo að þau eru horuð og
slæpt i lokin, berast með straumi til hafs
og farast hópum saman. Hvers vegna
heklur náttúran ekki verndarhendi yfjr
hrygnunni fremur en hængnum? Ju’
hrygnan hefur þegar lokið hlutverki sím1-
Frjóvguð hrogn hennar bíða vorsins á aX'
botninum.
Ungur mciðnr: Dóttir yðar hefur lofa^
að giftast mér.“
Faðirinn: „Það getið þér sjálfum \]^,,r
um kennt."
Bólstrnð liúsgögn
Húsgagnaverzlun Hjalta Finnbogasona*'
Lækjargötu 6. A. Sími 12543’