Fréttablaðið - 09.03.2010, Qupperneq 28

9. MARS 2010 ÞRIÐJUDAGUR4 ● fréttablaðið ● krabbamein og heilsa
Kemur út þriðjudaginn 16. mars
Matur
Auglýsendur vinsamlegast hafið samband
Benedikt • benediktj@365.is • sími 512 5411
Bjarni Þór • bjarni thor@365.is • sími 512 5471
Hlynur Þór • hlynurs@365.is • sími 512 5439
Sigríður Dagný • sigridurdagny@365.is • sími 512 5462
Sérblað Fréttablaðsins
(í samstarfi við Krabbameinsfélagið)
Hildur Hilmarsdóttir og Sig-
ríður Ásta Eyþórsdóttir hafa
báðar glímt við krabbamein.
Þær hafa í gegnum tíðina aflað
sér upplýsinga um krabba-
mein og kynheilbrigði og flutt
fyrirlestra um málefnið.
„Við vorum báðar í stjórn Krafts
árið 2005 og fórum á ráðstefnu í
Noregi sem fjallaði um krabba-
mein og kynheilbrigði,“ segir Sig-
ríður Ásta. Hún og Hildur unnu
fyrirlestur út frá því sem fram
kom þar og hafa flutt hann við
ýmis tækifæri til að fræða krabba-
meinssjúklinga um ýmislegt sem
tengist sjúkdómnum og tengslum
við kynlíf og kynheilbrigði.
FAGFÓLK MÆTTI VERA OPNARA
Hildur og Sigríður telja að fólki
þyki almennt óþægilegt að tala
um þessa hluti og lítið sé um að
fagfólk bryddi upp á umræðunni.
„Hins vegar hef ég reynslu af því
að ef maður spyr fær maður góð
svör en hins vegar er þetta ekki
eitthvað sem fagfólk talar um að
fyrra bragði,“ segir Sigríður og
segir frá merkilegri rannsókn
sem greint var frá á ráðstefnunni.
„Samkvæmt henni vilja átta-
tíu prósent sjúklinga láta ræða
þessi málefni við sig en fimm-
tíu prósent hafa ekki kjark til að
taka upp umræðuefnið ef fagaðili
hefur ekki frumkvæðið,“ segir
hún. Þá kemur fram að 22 pró-
sent starfsfólks sjúkrahúsa hafa
aldrei rætt um kynlíf við skjól-
stæðing.
„Fagfólk er jú eins og annað
fólk mjög ólíkt og sumir hafa sig
ekki í að ræða sum málefni. Ein
leið fyrir slíkt fólk væri að spyrja
bara einnar spurningar, hvort við-
komandi vilji ræða þessa hluti eða
ekki. Þá er búið að brjóta ísinn,“
segir Hildur. Þær segja merki-
legt að ekki hafi verið haldin ráð-
stefna um þetta málefni frá því
að þær fóru fyrir fimm árum. Í
sumar verði hins vegar dagsráð-
stefna í Rotterdam þar sem fjall-
að verði um hvernig fagfólk geti
talað við sjúklinginn.
BÆTA ÞARF UPPLÝSINGAFLÆÐI
Vandamálin sem krabbameinssjúk-
lingar eiga við að etja varðandi
kynlíf og kynheilbrigði eru marg-
vísleg, bæði líkamleg og sálfræði-
leg. Sem dæmi um líkamlegar af-
leiðingar krabbameinsmeðferðar
má nefna taugaskaða, hormóna-
truflanir, ör vegna aðgerða, ófrjó-
semi og verki. Sálfræðilegar af-
leiðingar geta verið minnkuð kyn-
hvöt, skert líkamsmynd og kvíði
gagnvart kynlífi. Um allt þetta
fjalla þær vinkonur í fyrirlestri
sínum og telja að mikilvægast sé
að auka upplýsingaflæði til þeirra
sem kljást við sjúkdóminn um
mögulegar afleiðingar meðferða.
„Það eru alls ekki allir sem vita að
margar konur verða ófrjóar eftir
krabbameinsmeðferð og karlmenn
geta misst getuna,“ segir Hildur.
Þær telja einnig mikilvægt að fólk
viti hvaða fyrirbyggjandi aðgerð-
ir sé hægt að gera eins og að láta
geyma fósturvísa og sæði.
„Það þarf að fræða fólk um svo
margt og oft meira en því dett-
ur sjálfu í hug að spyrja um enda
er hugsun flestra á þessum tíma-
punkti sú að lifa af. Því er mikil-
vægt að maki eða einhver annar
sé með manni þegar maður hitt-
ir fagfólkið því þeir hafa oft aðrar
spurningar en maður sjálfur,“
segir Sigríður.
VERRA AÐ VERA MAKI
Hildur og Sigríður Ásta segja ráð-
stefnuna í Noregi hafa endurspegl-
að nokkuð vel afstöðu heilbrigðis-
kerfisins til maka krabbameins-
sjúklinga. Þeir voru bara ekki til
umræðu. „Ég held að það sé miklu
erfiðara að vera maki en krabba-
meinssjúklingur,“ segir Hildur.
Hún útskýrir að sjúklingurinn fari
í visst ferli og fái sífellda athygli en
makinn vilji gleymast. Hún grein-
ir frá því að rannsóknir sýni að um
helmingur sambanda haldist eftir
að annar aðilinn í sambandi grein-
ist. „Annaðhvort styrkist samband-
ið eða fólk vex hvort í sína áttina.
Því þegar einstaklingur greinist
með krabbamein er það ekki einka-
mál hans heldur verður fjölskyld-
an öll sýkt af þessu og þá þarf að
huga að henni og sérstaklega mak-
anum,“ segir Hildur. Hún telur því
mikilvægt að ræða opinskátt um
veikindin í sambandinu og eins sé
mikilvægt að geta rætt um kynlíf.
„Kynlíf er jú ekki bara samfarir,
það er ást, umhyggja og svo margt
annað,“ segir Hildur og Sigríður
bætir við: „Það var til dæmis flott
rannsókn sem gerð var á mökum
kvenna. Þar kom í ljós að eigin-
menn krabbameinssjúkra kvenna
sem misst höfðu brjóst upplifðu
konur sínar ekki sem minni kyn-
verur en áður, en þeir voru aftur á
móti hræddir við hvað þeir mættu
gera og hvenær mætti snerta.“
Þær segja að almennt líði fólki
miklu betur eftir að hafa fengið að
tjá sig um þessi mál. Á fyrirlestr-
um þeirra skapist oft skemmtilegar
umræður og fólk deili reynslusög-
um. Þær segjast boðnar og búnar
að deila þekkingu sinni með fólki
en einnig stefna þær á að koma
upplýsingum fyrirlestursins inn
á heimasíðu Krafts, www.kraftur.
org - sg
Vilja opna umræðuna
um kynlíf og krabbamein
Hildur og Sigríður Ásta hafa báðar greinst tvisvar með krabbamein. Þær sóttu fyrir
fimm árum ráðstefnu um krabbamein og kynheilbrigði og vilja miðla af reynslu
sinni. FRÉTTABLAÐIÐ/STEFÁN
ÁSTÆÐUR FYRIR KYNLÍFSVANDA
Líkamlegar:
Taugaskaði
Hormónatruflanir
Ör vegna aðgerða
Sýkingar
Blóðflæði
Ófrjósemi
Verkir
Sálfræðilegar:
Vanþekking á kynlífi
Minnkuð kynhvöt
Skert líkamsmynd
Kvíði gagnvart kynlífi
Vandamál í sambandinu
Óuppfylltar vonir og væntingar
Ekki fær um að uppfylla þarfir og
óskir maka
HELSTU VANDAMÁL KARLA OG
KVENNA
Karlar:
Stinningarvandamál
Of brátt sáðlát
Of seint sáðlát
Skortur á kynhvöt
Konur:
Skortur á kynhvöt
Skortur á fullnægingu
Þurr slímhúð
Krampar í leggöngum
„Þetta er allt spurning um við-
horf. Ef einhverjum þröskuld-
um er fyrir að fara þá eru þeir í
langflestum tilfellum í höfðinu á
manni,“ segir Steinar Aðalbjörns-
son, sem greindist með krabba-
mein í eista fyrir tíu árum. Stein-
ar segist alla tíð hafa verið í íþrótt-
um en þessa dagana eiga langhlaup
hug hans allan.
„Erfiðleikarnir sem ég glímdi
við í kjölfar veikindanna voru fyrst
og fremst andlegir, en ég er mjög
ánægður í dag þrátt fyrir að það
sjáist að ég er bara með eitt eista.
Þegar ég var að sigla út úr þessum
erfiðleikum ákvað ég að þegar ég
yrði fertugur yrði ég í besta formi
lífs míns,“ segir Steinar, sem verð-
ur fertugur í ágúst næstkomandi.
„Ég fór að hlaupa á fullu og tók
þátt í Laugavegsmaraþoninu, frá
Landmannalaugum yfir í Þórs-
mörk, síðasta sumar. Það er mesta
upplifun sem ég hef orðið fyrir og
setti í raun lífið dálítið í samhengi.
Það á við um allar íþróttir að ef
þú leggur inn færðu það margfalt
til baka.“
Steinar hleypur þrisvar til fjór-
um sinnum í viku, en býst að að
fjölga ferðunum eitthvað þegar
undirbúningurinn fyrir næsta
Laugavegsmaraþon byrjar. „Það
er allt hægt ef hausinn er skrúf-
aður rétt á. Ég mæli eindregið með
að fólk leiti til stuðningssamtaka
þegar það hefur lent í áfalli,“ segir
Steinar, sem sjálfur er meðlimur í
stuðningsfélaginu Krafti.
Steinar hefur safnað mottu
eins og svo margir aðrir í tilefni
Mottumars-átaks Krabbameinsfé-
lagsins. „Ég er reyndar að fara í
fermingarmyndatöku með dóttur
minni í dag og býst fastlega við að
hún skipi mér að raka mottuna af.
En þá safna ég bara aftur á morg-
un. Það er algjör skylda að taka
þátt í þessu,“ segir Steinar Aðal-
björnsson.
- kg
Fertugur í besta forminu
Steinar hleypur þrisvar til fjórum sinn-
um í viku, en býst að að fjölga ferðunum
eitthvað þegar undirbúningurinn fyrir
næsta Laugavegsmaraþon byrjar.
FRÉTTABLAÐIÐ/ANTON
● REYKLEYSISNÁMSKEIÐ KRABBAMEINSFÉLAGSINS
Krabbameinsfélag Reykjavíkur hefur um árabil
staðið fyrir námskeiðum í því að hætta að reykja.
Einnig hefur félagið sinnt einstaklingsmeðferð og
haldið fræðsluerindi í húsi Krabbameinsfélagsins
og hjá fyrirtækjum og félagasamtökum.
Í bæklingnum Hættu fyrir lífið eru góðar upp-
lýsingar fyrir þá sem eru að hugsa um að hætta að
reykja. Bæklinginn má nálgast á www.krabb.is. Þar
eru meðal annars talin upp tíu bestu ráðin:
● Hafðu samband við fagaðila í reykleysismeðferð
svo sem Ráðgjöf í reykbindindi, lækninn þinn
eða heilsugæslustöðina þína.
● Skipuleggðu þig fram í tímann til að takast á
við erfiðar aðstæður.
● Veldu rólegan dag til að hætta og haltu þig við hann.
● Taktu einn dag í einu og fagnaðu hverjum degi.
● Vertu í sambandi við einhvern sem vill líka hætta.
● Notaðu nikótínlyf eða nikótínlaus lyf til að takast á við tóbakslöngun.
● Til að byrja með skaltu forðast aðstæður þar sem þú gætir freistast til
að reykja.
● Fylgstu með hvað þú sparar mikla peninga – og njóttu þeirra.
● Það er ekkert sem heitir að fá sér aðeins eina sígarettu.
● Hugsaðu jákvætt – þú getur hætt!