Fréttablaðið - 20.05.2010, Síða 24

24 20. maí 2010 FIMMTUDAGUR
sent. Ef fara ætti niðurskurðar-
leiðina myndi hún óhjákvæmilega
koma niður á þessari þjónustu.
Leik- og grunnskólar eru ekki
val. Þeir gegna lykilhlutverki á
öllum tímum sem menntastofn-
anir og ekki síður sem staðir þar
sem börn geta fundið skjól og
liðið vel. Hækkun þjónustugjalda
væri því ekkert annað en dulbú-
in útsvarshækkun á afmarkaða
hópa.
Í greiningu Seðlabanka Íslands
á stöðu íslenskra heimila kemur
fram að barnafjölskyldur eiga
erfiðast með að ná endum saman.
Gjaldskrár sveitarfélaganna eiga
án efa sinn þátt í því og hækkun
þeirra yrði til þess eins að veikja
stöðu þeirra enn frekar.
Þar sem grunnþjónustan er
sameiginlegt viðfangsefni okkar
allra verðum við að tryggja að
sameiginlegur sjóður sé til stað-
ar og að hann dekki kostnaðinn
svo raunverulegt jafnrétti ríki.
Raunveruleikinn
Staða borgarsjóðs krefst þess að
tekin verði ákvörðun um hvaða
leið verði farin. Reykjavík hefur
heimild til 0,25 prósenta útsvars-
hækkunar, en fullnýting hennar
myndi skapa 700 milljónir króna
í tekjur. Til að afla sömu tekna
gegnum gjaldskrár þyrfti að
hækka þær um 7,46 prósent að
jafnaði. Ef við tökum stefnuskrár
allra flokka um að verja grunn-
þjónustuna trúanlega, þá stend-
ur valið milli útsvars- eða gjald-
skrárhækkana.
Til að fá einhverja mynd af því
hvað þessar mismunandi leiðir
þýða fyrir borgarbúa má á með-
fylgjandi mynd sjá dæmi um hjón
með eitt barn í leikskóla og eitt
í grunnskóla en mismiklar tekj-
ur. Myndin sýnir aðeins útgjöld
vegna leikskólagjalda og skóla-
máltíða í grunnskólum, en tekur
ekki tillit til allra annarra gjald-
skráa, svo sem vegna bókasafns-
skírteina, strætófargjalda, sund-
ferða eða annars sem einnig
kæmi til með að hækka ef sú leið
yrði farin.
Gjaldskrárhækkun myndi kosta
hjón með 4,8 milljónir í árslaun
(400 þúsund á mánuði) um 26.000
krónur á ári en útsvarshækkun
myndi kosta sömu hjón 12.000
krónur á ári. Kostnaðaraukinn
yrði því um 14.000 krónum lægri
vegna þjónustunnar ef útsvar-
sleiðin yrði farin. Sömu sögu er
að segja um hjón með 800 þúsund
krónur á mánuði, en þar næmi
munurinn um 2.000 krónum. Hjón
með 1,2 milljónir króna í mánað-
arlaun myndu aftur á móti greiða
10.000 krónum meira á ári ef
útsvarsleiðin yrði farin.
Álögur á borgarbúa
Borgarstjóri segist handviss um
að fjölskyldurnar í Reykjavík þoli
ekki meiri álögur og lofar því að
útsvarið hækki ekki. Engin loforð
hafa verið gefin um gjaldskrár,
önnur en þau að þær eigi áfram
að vera lágar.
Þetta kosningaloforð Sjálf-
stæðisflokksins er til marks um
þá takmörkuðu sýn sem enn ríkir
innan þeirra raða á eigin stefnu
og eigin hugmyndafræði. Eftir
græðgis- og frjálshyggjutímabil
liðinna ára sem tæmdi sameigin-
lega sjóði í skattaskjól auðmanna
skortir Sjálfstæðisflokkinn enn
þá samfélagslegu ábyrgð sem
stjórnmálaafl verður að búa
yfir. Eftir stendur takmarkalaus
tryggð gagnvart þeim sem best
standa. Þannig er það og þannig
hefur það alltaf verið.
Skólaganga barnanna okkar skiptir máli. Leikskólinn er
fyrsta skólastigið og svo tekur
hin lögbundni grunnskóli við.
Þessi grunnþjónusta er í umsjá
Reykjavíkurborgar og kostuð
með útsvarinu okkar.
Sjálfstæðisflokkurinn lofar
að hækka ekki útsvar og halda
gjöldum fyrir grunnþjónustu
í lágmarki. Það er óforsvaran-
legt með öllu. Útsvarið er sann-
gjarnasta leiðin til að fjármagna
grunnþjónustuna, enda byggir
það á hlutfalli af tekjum. Ef sjóð-
urinn dugir ekki er þrennt í boði;
að skerða þjónustuna, að hækka
þjónustugjöldin eða að hækka
útsvarið.
Þrjár leiðir
Um helmingur af skatttekjum
borgarinnar fer í rekstur leik-
og grunnskóla og ef við bætist
velferðarþjónustan og frístunda-
heimilin nálgast hlutfallið 70 pró-
Útsvar eða gjaldskrárhækkanir
Borgarmál
Sóley
Tómasdóttir
oddviti Vinstri grænna í
Reykjavík 40
30
20
10
0
-10
-20
Hjón með 4,8 m.kr. á ári
Hjón með 9,6 m.kr. á ári
Hjón með 14,4 m.kr. á ári
Dæmi um gjaldskrárhækkun
Gjaldskrárhækkun Útsvarshækkun Útgjaldamunur
26
.1
00
26
.1
00
26
.1
00
12
.0
00
24
.0
00
36
.0
00
-1
4.
10
0
9.
90
0
-2
.1
00
Nýlega tók ríkið yfir rekstur hinna 100 ára gömlu spari-
sjóða, Sparisjóðs Keflavíkur og
Byrs. Báðir sjóðirnir rekja sögu
sína aftur til upphafs tuttugustu
aldarinnar þegar framsýnir menn
tóku sig saman og settu á stofn
fjármálastofnanir til að styðja við
uppbyggingu atvinnulífsins.
Einkenni sparisjóðanna er hin
miklu tengsl þeirra við samfé-
lagið sem þeir starfa í. Þessum
tengslum ná þeir í gegnum stofn-
fjáreigendur og stuðning við upp-
byggingu og menningarstarf í
byggðarlaginu. Sjóðirnir hafa
notið mikils velvilja hjá viðskipta-
vinum sínum og starfsfólki líkt og
mælingar íslensku ánægjuvogar-
innar hafa sýnt aftur og aftur.
Þrátt fyrir þetta er ekki óalgengt
að spurt sé hver munurinn sé á
sparisjóðum og venjulegum bönk-
um. Eru sparisjóðirnir ekki bara
venjulegir bankar og ef svo er, til
hvers þarf að halda sérstaklega í
þá?
Sparisjóðir eru náskyldir sam-
vinnufélögum, gagnkvæmum
tryggingarfélögum, sjálfseign-
arstofnunum og frjálsum félaga-
samtökum. Meginhugsjónir sam-
vinnunnar eru að fólk nái meiri
árangri með því að vinna saman
en hvert í sínu horni, að eina leið-
in til að tryggja sanngirni í samfé-
laginu sé að dreifa valdi, lýðræð-
isleg vinnubrögð og að hvetja til
reksturs samvinnufélaga og ann-
arra sameiginlegra félaga sem
hafa hagsmuni félagsmanna að
leiðarljósi fremur en að hámarka
hagnað.
Sameignarfélög vilja ná rekstr-
arlegum árangri, en á grunni
siðferðislegra gilda og sterkr-
ar samfélagslegrar vitundar þar
sem hver meðlimur hefur eitt
atkvæði.
Þeir sem nota þjónustuna, t.d.
með því að versla, leggja inn pen-
inga eða leigja húsnæði eru jafn-
framt eigendurnir. Markmið þeirra
er þó ekki að taka út hagnað í formi
arðgreiðslna heldur fá þeir hagn-
aðinn með lægri þjónustugjöldum,
lægri vöxtum, lægra vöruverði eða
hærra skilagjaldi. Mikil áhersla
er lögð á samfélagslegt hlutverk
fyrirtækjanna, þannig að ákveð-
ið hlutfall af arði rekstrarins fer í
samfélagsleg verkefni, sem endur-
spegla samfélagslega ábyrð félag-
anna.
Einhvers staðar villtust sam-
vinnumenn af leið og töpuðu sér
í græðgisvæðingu hins íslenska
samfélags. Víða var unnið mark-
visst að því að eyða sparisjóðum
og samvinnufélögum. Fé án hirðis
varð að skammaryrði þegar eignir
og sjóðir sem stóðu að baki rekstr-
inum skiluðu ekki beinum hagnaði
í vasa eigenda sinna. Fyrir hrunið
var stór hluti sparisjóðanna kom-
inn langt í „hlutafélagavæðingu“,
enda hvattir áfram með breyttu
laga- og rekstarumhverfi. Áhersl-
an var ekki lengur á samfélagsleg-
an þátt rekstrarins, heldur alltof
oft á skammtímagróða og sérhags-
muni.
Í skýrslu rannsóknarnefndar
fjallar dr. Hulda Þórisdóttir um
aðdraganda og orsakir efnahags-
hrunsins á Íslandi frá sjónarhóli
kenninga og rannsókna í félags-
legri sálfræði. Þar bendir hún á að
fjöldi rannsókna hafi sýnt að fólk er
drifið áfram af mun fleiri hvötum
en eiginhagsmunum og ekki hvað
síst af sanngirni. Auðveldlega er
þó hægt að ýta undir eiginhags-
muni einstaklinga og búa til kerfi
sem hvetji til sérhyggju og ósann-
girni. „Hagfræðinemar komnir
langt í námi hegða sér til dæmis
mun frekar til samræmis við for-
senduna um eiginhagsmunagæslu
en aðrir nemendur og þeir sem
skemmra eru komnir í hagfræði-
námi“ skrifar Hulda. Samfélags-
uppbygging sem hvetur fólk til að
meta fyrst og fremst efnisleg gæði
framar öðrum gildum á borð við
réttlæti eða sanngirni laðar fram
hegðun hjá fólki í samræmi við for-
sendur kerfisins.
Joseph Stiglitz, nóbelsverðlauna-
hafi í hagfræði, hefur mikið talað
fyrir mikilvægi þess að byggja upp
raunverulegt blandað hagkerfi og
hverfa frá nýfrjálshyggju. Hann
bendir á að hin ósýnilega hönd hins
frjálsa markaðar sé eftir allt saman
ekkert ósýnileg, hún sé hreinlega
ekki til. Því verði endurreisn hins
vestræna heims að byggjast á jafn-
vægi, raunverulegu blönduð hag-
kerfi þar sem einkafyrirtæki, ríkið
og sameignarfélög ná að blómstra.
Sanngjarnt, heilbrigt og réttlátt
samfélag er líklegra til að vaxa og
dafna á sjálfbæran máta, hvort sem
litið er til félagslegra, pólitískra
eða umhverfislegra þátta.
Á næstu árum verðum við að
byggja betra og sanngjarnara sam-
félag. Lánastofnanir sem þjónusta
félagsmenn á sanngjörnum kjörum
eru hluti af því. Þess vegna þurfum
við að byggja upp betri, sanngjarn-
ari og sterkari sparisjóði.
Af hverju sparisjóði?
Sparisjóðir
Eygló
Harðardóttir
alþingismaður
Fyrir hrunið var stór hluti sparisjóð-
anna kominn langt í „hlutafélaga-
væðingu“, enda hvattir áfram með
breyttu laga- og rekstarumhverfi.
DAGSKRÁ:
Fimmtudagur 20. maí
TÆKNIN ER HEIT – Hagnýt varmafræði, orka og vélar*
William S. Harvey
Stofa: V1.12 Orkutæknistofa
Þriðjudagur 25. maí
SAMSPIL Í HÖNNUN – Arkitektúr og burðarvirkjahönnun*
Björn Guðbrandsson
Stofa: V1.02 BETELGÁS
Miðvikudagur 26. maí
RAFMÖGNUÐ ENDURHÆFING
– Raförvun við endurhæfingu fingra
Arna Óskarsdóttir og Dröfn Svanbjörnsdóttir
Stofa: V1.02 BETELGÁS
Fimmtudagur 27. maí
UMHVERFISVÆNT FORSKOT – Samnýting rafbíla við HR*
Hlynur Stefánsson
Stofa: V1.12 Orkutæknistofa
Föstudagur 28. maí
Á KAFI Í TÆKNINNI – Sjálfvirkur kafbátur*
Jón Guðnason
Stofa: V2.09 Rafeinda- og stýritæknistofa
ALLIR VELKOMNIR!
* Verkefni styrkt af Samtökum iðnaðarins
Erindi verða flutt kl. 12:00 – 12:30 alla dagana.
VERKIN TALA
TÆKNI- OG VERKFRÆÐIDEILD HR
Fyrirlestraröð
Í byrjun árs 2009 veittu Samtök iðnaðarins Háskólanum í
Reykjavík rausnarlegan styrk til að þróa kennslu í hagnýtum
námskeiðum þar sem hugvit og verkvit vinna saman.
Undir yfirskriftinni „Verkin tala“ verða nú kynnt ýmis áhugaverð
verkefni sem nemendur í verkfræði og tæknifræði hafa unnið á
námskeiðum sem nutu styrks SI.
20. – 28. maí í Háskólanum í Reykjavík