Samtíðin - 01.02.1970, Blaðsíða 31

SAMTÍÐIN
27
lífið er
2),
/
aáam
L
m
t
JÓNAS SVEINSON læknir varð hverjum
þeim ógleymanlegur, sem kynntist honum.
Hann var hinn dæmigerði eldhugi, maður
mikilla hugsjóna, ávallt með fullt fang margs
konar framtíðaráforma, gerhugull gáfumað-
ur, hagsýnn athafnamaður. Mér hafði aldrei
orðið stai'sýnna á nokkui-n mann við fyrsjlu
sýn, nema ef vera skyldi Gest Einarsson á
Hæli, þegar Jónas kvaddi dyra, þar sem við
Kristján, bróðir hans, sátum niðursokknir við
latínulestur heima hjá Kristjáni. Þá var
hörkuvetur í landi og baráttan við 4. bekkjar
námsgreinar Menntaskólans í Reykjavík næsta
örðug sveitapiltum, sem lítt eða ekki höfðu
setið á skólabekk áður. Þá var ótrúlega hress-
andi að kynnast heimsmannslegum lækna-
stúdentinum frá Árnesi, ekki sízt þegar hann
tók að eggja okkur Kristján til dáða og spá
okkur að því loknu meiri námsafrekum en
okkur gat órað fyrir.
Seinna hittumst við Jónas endrum og eins,
bæði i Reykjavík og erlendis. Og ailtaf var
hann samur og jafn. Augu hans leitruðu af
góðvild, gáfum og glettni. Frásagnir um ný-
stárlegar hugmyndir streymdu af vörum hans-
Sjúklingar hans, sem ég hitti að máli, elskuðu
hann og dáðu. Svo var hann skyndilega kall-
aður burt af þessum heimi fyrir aldur fram,
skjótt og óvænt, eins og viðbrögð hans í líf-
inu höfðu löngum verið. Forsjóninni þótti ekki
hæfa að leggja langa banalegu á jafn snarráð-
an mann, sem löngum hafði unnið skjóta
sigra á dauðanum í gifturíku læknisstarfi sínu.
En Jónas læknir mun vei'ða langlífur í
landinu, eftir að samtíðarmenn hans eru allir,
því að hann hefur látið eftir sig lífvæniega
lýsingu á ævistarfi sínu í bók, sem kom út
sl. haust: Lífið er dásamlegt. Minnisgreinar
og ævisöguþættir. Ragnheiður Hafstein bjó
til prentunar, Helgafell 1969, 223 bls.
Bóksalar segja, að þessi minningabók Jón-
asar hafi orðið metsölubók sl. árs, og kemur
það ekki á óvart, því að Jónas læknir var
Prýðilega ritfær. Þættir hans leiftra af fjöri
og karlmennsku eins og í’æða hans í lifanda
lífi. Við lestur bókarinnar er sem við hlustum
á frásögn hans, svo eðlilegt og lifandi er þetta
ritmál. Hin snjalla regla: Talaðu eins og þú
hugsar, skiifaðu eins og þú talar, virðist hafa
verið honum i blóð borin.
Bók Jónasar er ekki ævisaga. Hana mundi
hann hafa skrifað með öðrum hætti. En löng
og hefðbundin íslenzk ævisaga hefði naum-
ast komið frá þessum önnum kafna manni
fyrr en á eliiárum hans. Hann hefði ekki
haft tíma til að nostra við þess háttar bókar-
gerð. Annríki hins ástsæla læknis leyfði hon-
um aðeins að verða frábær greinahöfundur,
eins og þátturinn um tengdaföður hans, sóma-
mannirm Július sýslumann Havsteen, sýnir
ljóslega.
Lifið er dásamlegt er barmafullt af sönn-
um ævintýrum og alþýðlegum fróðleik um
afrek læknavísindanna. Menn verða margs
vísir við lestur bókarinnar. Við, héraðslækna-
börnin frá fyrstu áratugum aldarinnar, vit-
um, að örðugleikar læknanna i dreifbýlinu
og fátæktinni eru sízt ýktir í frásögn Jón-
asar. Við endurlifum þá alla undir hand-
leiðslu hans. Lýsingarnar á baráttunni við
sjúkdóma fólksins norður við Dumbshaf er
okkur í raun og veru nægileg skýring á því,
að læknir lézt einatt fyrir aldur fram. ís-
lenzkir héraðslæknar þeirrar tíðar voru víst
velflestir útslitnir menn á miðjum aldri, mið-
að við íslenzka ævilengd í dag. Einn þeirra
öðlaðist aðeins tveggja nátta svefnfrið heima
hjá sér frá áramótum til páska um síðustu
aldamót. Hann þjónaði heilli vegalausri og
símalausri sýslu, þar sem flestar ár voru
óbrúaðar. Þrisvar barg hann lífi sínu á sundi
í baráttu við straumvötn með jakaferð um há-
vetur. Oítlega kom hann dauðþreyttur gang-
andi heim til sín með hnakkinn sinn á bak-
inu, af því að hann óaði við að sundleggja
reiðskjótana í illviðrum.
Frásagnir fyrrnefndrar bókar um áræði og
snilli Jónasar Sveinssonar í skurðaðgerðum
við hinar frumstæðustu aðstæður norður í
Húnavatnssýslu eru mjög lifandi. í þeirri al-
vai’legu baráttu læknisins öi'lar á nokkru
gamni, þar sem hann skýrir mjög hispurs-
laust frá yngingatilraunum sínum, er gerðu
Hvammstanga að ævintýralegri stórborg í
æsifréttum heimsblaðanna og tiltæki Jónas-
ar að atriði í erlendri leiksýningu.
Fi’ú Ragnheiður Hafstein hefur sýnt minn-
ingu manns síns lofsverðan sóma með út-
gáfu þessarar fróðlegu og skemmtilegu bók-
ar, sem Helgafeil hefur gert vel úr garði.