Samtíðin - 01.09.1970, Blaðsíða 18

14
SAMTlÐIN
ÞEGAR SNILLINGAR LiFA SJÁLFA SIG
ALLIR kannast við finnska tónskáldið
Jean Sibelius, sem lézt árið 1957, tæpra 92ja
ára gamall. Menn dá beztu tónverk hans, sem
mörgum finnst túlka dýpstu eigindir lands
hans og þjóðar. íslendingar hafa lengi haft
ríka samúð með finnsku þjóðinni, metið
hreysti hennar og heiðarleik og hrifizt af
snilli öndvegismanna hennar á sviði bók-
mennta, húsagerðar og íþrótta. Kvæði Rune-
bergs og tónverk Sibeliusar hafa vakið fólki
rómantíska hrifningu og fölskvalausa aðdáun
á finnskri snilli og hetjudáð.
Talið er, að fá tónskáld hafi í lifanda lífi
notið jafn mikillar og almennrar hylli og
meðlætis með þjóð sinni og Sibelius. Wagn-
er og Verdi urðu á öldinni sem leið að eins
konar menningarvitum þjóða sinna í krafti
frábærra tónverka sinna og vaxandi þjóð-
emismeðvitundar fólksins í löndum þeirra.
En Sibeliusi auðnaðist að verða enn meira.
Hann varð sú þjóðhetja Finna, er skyggði á
stjórnmálaskörunga þeirra og aðra forustu-
menn. Hann var sæmdur prófessorsnafnbót,
sem löngum hefur þótt ákaflega fínn titill á
Norðurlöndum, en í daglegu tali var hann
kallaður meistarinn, sem teljast verður enn
meiri almenn viðurkenning.
Örlagabarátta og þrengingar finnsku þjóð-
arinnar á dögum Sibeliusar juku frægð hans
meðal annarra þjóða, en reisn beztu og þjóð-
legustu tónsmíða hans varð Finnum ómetan-
legur siðferðisstyrkur. Varla mun ofmælt, að
list hans hafi orðið tákn hins sterkasta og
þjóðlegasta í finnskri menningu.
Þetta kunnu Finnar vel að meta. Þeir
veittu Sibeliusi, aðeins 32ja ára gömlum,
listamannslaun ævilangt, og síðustu æviár
hans töldu þeir hann ekkert minna en
fremsta mann finnsku þjóðarinnar. Þeim
fannst þá sjálfsagt, að forseti landsins heim-
sækti tónskáldið á meiri háttar afmælisdög-
um þess. Tónlistarháskólinn í Helsinki hlaut
nafnið Sibeliusarakademían. Sibeliusarhátíð-
ir voru haldnar með mikilli viðhöfn, og heið-
ursmerkjum rigndi yfir tónskáldið utan úr
víðri veröld. Sibelius var gerður að minnis-
merki (monumentum) finnskrar hámenning-
ar.
En meðal tónlistargagnrýnenda heimsins
voru skoðanirnar á verkum hans skiptar.
Engilsaxar sæmdu þau hinu mesta lofi. Enski
gagnrýnandinn Cecil Gray gekk svo langt,
að hann varpaði tónskáldum eins og Schu-
bert, Mendelsohn, Brahms og Tjaikovskij fyr-
ir róða og taldi Sibelius einan þess verðan að
heita eftirmaður Beethovens sem sinfóníutón-
skáld. Þetta álit Grays bergmálaði síðan um
gervallt Bretland. í Bandaríkjunum gekk
gagnrýnandinn Olin Downes svo langt að
setja Sibelius skör hærra en sjálfan Beethov-
en, og var það álit hans viðurkennt við al-
menna atkvæðagreiðslu í New York á miðj-
um 4ða tug aldarinnar!
Á Norðurlöndum hafa tónverk Sibeliusar
notið almennrar vinsældar og aðdáunar, sem
vænta mátti. Aftur á móti nutu þau fremur
skammvinnra vinsælda í Þýzkalandi, og
Frakkar hafa ekki lært að meta þau. Andúð
þeirra á Sibeliusi varð auk heldur svo mögn-
uð, að kunnur franskur tónlistarfræðingur
skrifaði bók, er hann nefndi: Sibelius, lak-
asta tónskáld heimsins!
FYRIR nokkmm árum kom út bók um Si-
belius eftir ameríska tónlistarsöguihöfundinn
Harold E. Johnson. Kveðst höfundur hennar
hafa dvalizt tvö ár í Finnlandi til að viða að
sér efni í hana. Bókin er 255 bls., og byggist
hún á nákvæmri rannsókn á verkum Sibel-
iusar. Er þar margt dregið fram í dagsbirtuna,