Fréttablaðið - 16.11.2010, Qupperneq 14

14 16. nóvember 2010 ÞRIÐJUDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
greinar@frettabladid.is
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
HELGAREFNI: Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is MENNING: Bergsteinn Sigurðsson bergsteinn@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
HALLDÓR
Í Borgarfirði hefur þáttur menntamanna og menntastofnana verið athyglisverður
og áberandi í gegnum tíðina. Verk Snorra
Sturlusonar eru gjarnan tíunduð í þessu
samhengi. Þá var athyglisvert skólastarf
á Hvítárbakka á 19. öld. Upp úr miðri 20.
öld störfuðu fimm skólar á framhaldsskóla-
stigi: Samvinnuskólinn á Bifröst, Iðnskólinn
í Borgarnesi, Reykholtsskóli, Húsmæðra-
skólinn á Varmalandi og Bændaskólinn
á Hvanneyri. Þessir skólar áttu allir sín
blómaskeið en þurftu seinna að berjast
fyrir tilveru sinni. Allt of oft hefur verið
vegið að þessu merka starfi. Jafnvel þó
að eftir því hafi verið tekið að starfsemi
þeirra, t.a.m. iðnskóla, hafi ýtt undir fjölg-
un iðnfyrirtækja í sínum heimabæjum á
þeim tíma.
Samkvæmt nýlegri spurningakönnun
(haust 2010) hefur vægi háskólamenntaðra
einstaklinga aukist alls staðar á Vesturlandi
frá árinu 2007 og er nú yfir landsmeðaltali
á Akranesi, Hvalfirði og í Borgarfirði. Það
er ekki sjálfgefið að það hlutfall sé svo hátt.
Þetta er jarðvegur sem þarf að rækta.
Nútíma samfélagi verður ekki haldið úti
á Íslandi ef við flytjum ekki inn vörur og
þjónustu. Útflutningur er eina leiðin til að
svo megi verða. Ferðaþjónusta, orkufrek-
ur iðnaður og sjávarútvegur eru stunduð
dreift í kringum landið. Þessar greinar afla
miklu meira en helmings allra útflutnings-
tekna þjóðarinnar þó vaxtasprotar séu í
fleiri greinum. Þá byggir afkoma þjónustu-
greina á afkomu útflutningsgreina og ann-
arra frumvinnslugreina. Landbúnaður er
dæmi um frumvinnslugrein sem er í sára
litlum útflutningi. Þjónustugreinar eru
nauðsynlegar öllum atvinnugreinum. Þær
eru eins og olía á gangverkið.
Höfuðborgarsvæðið er móðir allrar þjón-
ustu. Það er eðli og hlutverk borga, eink-
um höfuðborga. Þess vegna þrífast lands-
byggðin og höfuðborgin hver á annarri þó
svo annað mætti stundum halda af þjóðfé-
lagsumræðunni. Landsbyggðin er í þessum
skilningi bakhjarl höfuðborgarsvæðisins
og höfuðborgarsvæðið útherji landsbyggð-
arinnar.
Það er ekki lífvænlegt ef menn grafa
undan bakhjörlum sínum. Þess vegna verða
stjórnvöld að fara mjög varlega í aðgerð-
ir sem höggva nærri undirstöðum lands-
byggðarinnar. Sjúkrahús, skólar og sam-
göngur eru dæmi um undirstöðuþætti í
dreifðum byggðum. Því er mikilvægt að
draga úr fjarlægð háskóla og atvinnulífs á
landsbyggðinni í stað þess að auka hana.
Eigi skal höggva
Háskólar
Vífill Karlsson
hagfræðingur
Að kyssa á vönd kvalarans
Forsvarsmenn smálánafyrirtækja eru
kokhraustir þrátt fyrir nýtt frumvarp
efnahags- og viðskiptaráðherra sem,
verði það að lögum, setur þeim
afskaplega þröngar skorður. Þau
þurfa að hafa eina milljón evra í
hlutafé, sem er dágóð summa, mega
ekki afgreiða kúnna um kvöld eða
nætur og yfirhöfuð ekki fólk sem á
við langvarandi fjárhagserfiðleika að
stríða. Einhverjir kynnu að halda að
með þessu muni Árni Páll Árnason,
yfirlýstur andstæðingur smálána-
starfsemi, kippa rekstrargrund-
vellinum undan fyrirtækjunum.
En ekki smálánendurnir. Þeir
fagna framtakinu.
48 tíma skyndilausn
Fyrirtækin hafa auglýst sig þannig
að smálánin séu tilvalin þegar menn
þurfa aukapening strax – til dæmis
þegar ekki fæst heimild á greiðslu-
kort í matvörubúðinni. Í frumvarpinu
er hins vegar gert ráð fyrir að biðtími
eftir láni verði 48 klukku-
stundir. Það nenna
tæpast margir að
hinkra við búðarborð-
ið eftir því. Líklega þarf
smálánafyrirtækið
Hraðpeningar
að fara að
huga að
nýju nafni.
Þrjár hægri hendur
Guðbjartur Hannesson velferð-
arráðherra hefur nú þrjár hægri
hendur. Anna Sigrún Baldursdóttir,
fyrrverandi aðstoðarmaður Árna Páls
Árnasonar, var ráðin sem hans hægri
hönd þegar hann tók við ráðherra-
embættum í september. Hún
aðstoðar hann í heilbrigðis-
ráðuneytinu. Ingvar Sverrisson,
fyrrverandi aðstoðarmaður
Kristjáns L. Möller, hefur verið
ráðinn sem hans önnur
hægri hönd í félags-
málaráðuneytið. Þriðja
hægri höndin er svo
áföst.
stigur@frettabladid.is
Fundur um náttúruvernd og ferðaþjónustu
Umhverfisráðuneytið og iðnaðarráðuneytið efna til fundar um náttúru-
vernd og ferðaþjónustu á Grand Hótel, fimmtudaginn 18. nóvember kl.
8:30-10:00. Á fundinum verður fjallað um nýlega úttekt Umhverfisstofn-
unar á álagi á friðlýstum svæðum vegna ferðamanna, úrræði til umbóta,
fjármögnun þeirra og leiðir til að tryggja að ferðaþjónusta og náttúru-
vernd fari saman.
Dagskrá:
- Ávarp Svandísar Svavarsdóttur umhverfisráðherra.
- Ástand og umbætur á friðlýstum svæðum. Kristín Linda Árnadóttir,
forstjóri Umhverfisstofnunar.
- Ferðamannastaðir á Íslandi – uppbygging til framtíðar. Elías Gíslason,
forstöðumaður ferðamálasviðs Ferðamálastofu.
- Uppbygging ferðamannastaða. Fjármögnun, ábyrgð, sjálfbærni. Einar
Torfi Finnsson, framleiðslustjóri hjá Íslenskum Fjallaleiðsögumönnum,
handhafa umhverfisverðlauna Ferðamálastofu.
- Rekstur og umsjá þjóðgarða og friðlýstra svæða. Ólafur Örn Haraldsson,
þjóðgarðsvörður á Þingvöllum.
- Ávarp Katrínar Júlíusdóttur iðnaðarráðherra.
D
agur íslenskrar tungu er í dag haldinn hátíðlegur
í fimmtánda sinn en fæðingardagur Jónasar Hall-
grímssonar hefur verið helgaður íslenskri tungu frá
árinu 1996. Vel hefur tekist til að gera þennan dag að
hátíðisdegi. Það er ekki síst í skólum og leikskólum þar
sem nemendur og kennarar gera sér dagamun með hátíðarhöldum
sem eru í senn skemmtileg og til þess fallin að örva eftirtekt og
tilfinningu fyrir móðurmálinu.
Íslensk málnefnd hefur sent frá sér árlega ályktun sína um stöðu
íslenskrar tungu. Að þessu sinni beinist ályktunin að málnotkun í
íslensku háskólasamfélagi. Hvatt
er til þess að íslenskan eflist þar
og dafni en verði ekki hornreka
eins og teikn séu um að hún
verði.
Íslensk málnefnd leggur til
að íslenskan verði opinbert mál
háskóla á Íslandi og að megin-
reglan verði sú að íslenska sé
vinnumál jafnt í kennslu sem rannsóknum og stjórnsýslu háskól-
anna. Þá er lagt til að kennsla í grunnnámi verði að öllu jöfnu á
íslensku.
Áhyggjur málnefndar af stöðu íslenskunnar í háskólum eru ekki
úr lausu lofti gripnar. Rannsóknir sýna að um níutíu prósent náms-
efnis á háskólastigi hér á landi sé á ensku. Enn meira áhyggjuefni
er þó hversu mjög hefur færst í vöxt að kennsla og verkefnavinna
fari fram á ensku. Þetta á ekki bara við um framhaldsnám heldur
einnig grunnnám í háskólum. Þannig voru rúmlega 11 af hundraði
námskeiða í Háskóla Íslands á síðasta skólaári kennd á ensku, alls
250 námskeið. Af þeim var nærri helmingur í grunnnámi.
Í grunnnámi í háskóla feta nemendur fyrstu skrefin í fagi sínu.
Þar tileinka þeir sér hugtök og fræðilegan orðaforða. Þeir sem á
annað borð fara til starfa í grein sinni munu nota þennan orðaforða
í starfi og mun meiri líkur eru á því en minni að starfsvettvangur-
inn verði einmitt á Íslandi, í íslensku málumhverfi. Ef ekki þá er
alkunna að besta stoðin undir nám í færni í erlendu tungumáli er
einmitt traust og haldgóð þekking á móðurmálinu. Það er því allt
að vinna að í grunnnámi í háskóla byggist upp haldgóður orðaforði
í fræðigrein á móðurmálinu, auk þess sem þjálfun í rökræðum um
greinina á móðurmáli er sjálfsagður liður í náminu.
Það hefur lengi verið viðtekin hugmynd í íslensku samfélagi
að Íslendingar væru svo góðir í ensku. Hvort sem sú hugmynd er
delluhugmynd eða ekki þá er ljóst að móðurmálið er það tungumál
sem hverjum er tamast. Á því getur hver maður tjáð það sem hann
vill tjá. Á erlendu tungumáli setur kunnáttan í málinu hins vegar
rammann um tjáninguna í stað hugsunarinnar. Þannig halda ekki
þau rök fyrir enskuvæðingu háskólasamfélagsins að mikilvægt
sé háskólanemum að byggja upp orðaforða í fræðigrein sinni í
grunnnáminu.
Það má ekki gerast að íslenskan missi umdæmi í íslensku
háskólasamfélagi. Hér verður að snúa vörn í sókn.
Dagur íslenskrar tungu:
Háskólar efli
íslenska tungu
SKOÐUN
Steinunn
Stefánsdóttir
steinunn@frettabladid.is