Fréttablaðið - 21.01.2011, Blaðsíða 17

FÖSTUDAGUR 21. janúar 2011 17
Íslenska menntakerfið er ekki lélegt. Í nýlegri PISA-könnun
lentu íslenskir grunnskólanemend-
ur í tíunda sæti meðal OECD-ríkja.
Það heitir bara fjári gott. Íslenska
menntakerfið er hins vegar dýrt,
en fáar þjóðir eyða jafnmiklu fé til
menntunar barna og Íslendingar.
Miðað við hve miklu er eytt
ættum að við hafa frábært mennta-
kerfi og kennarar ættu að vera með
frábær laun. Hvorugt er raunin.
Laun kennara eru vel undir meðal-
tali OECD-ríkja, árangur íslenskra
nemenda er fínn, en ekki frábær.
Við erum sem sagt ekki að fá það
sem við borgum fyrir.
Við greiðum af Lexus en keyrum
um á Corollu.
Við þurfum því að nýta það fé
sem varið er til menntamála betur.
Flest af því sem þyrfti að laga er
ekki flókið, en mætir allt of oft kok-
hraustri andstöðu frá þeim sem á
endanum myndu græða mest á slík-
um breytingum, kennurum, eða öllu
heldur forustu kennarasamtaka.
Í stuttu máli þarf að láta færri og
betri kennara kenna meira.
Grunnskólinn er tíu ár. Mennta-
skólinn fjögur. Annað hvort af
þessu á að stytta og helst jafnvel
hvort tveggja. Það myndi þýða að
ungt fólk kæmist fyrr í að læra það
sem það sannarlega hefur áhuga á
og þess utan gætum við þá fækkað
kennurum. Við viljum hafa færri
kennara og borga þeim meira.
Við þurfum að kenna lengur inn
í sumarið. Ég veit að öllum finnst
gaman að vera úti þegar veðrið er
gott, en ég vil frekar að kennarar
kenni meira og þéni meira heldur en
að árið sé stytt og þeim gefið meira
svigrúm til tekjuöflunar á öðrum
vettvangi, en þannig hugmyndir
skjóta reglulega upp kollinum.
Nemendalausum dögum í grunn-
skóla, jafnt við upphaf og endi
skólaársins sem og þeim á miðri
önn, þarf að fækka. Eins og flestir
kennarar þekki ég það að margir
vanmeta þá vinnu sem fer í undir-
búning kennslu. En það eru samt
takmörk fyrir því hve raunhæft
og gagnlegt það er að sinna slíkum
undirbúningi utan hefðbundins
skólaárs. Að undirbúa kennslu
nokkrum vikum áður en hún byrj-
ar er dálítið eins og að búa sig
undir sundferð. Stundum verður
ekki lengra í undirbúningi komist
og það þarf einfaldlega að stökkva
út í laugina.
Það veldur manni annars von-
brigðum að hve miklu leyti kjara-
barátta kennara hefur gengið út
á það að gera starfið þægilegra.
Mér er það til dæmis hulin ráð-
gáta hvers vegna það sé sértakt
baráttumál að kennarar kenni
minna þegar þeir eldast. Ekkert
er að því að menn semji um lægra
starfshlutfall þegar launataxti
þeirra hækkar, en hvers vegna er
sjálfkrafa búið að semja um þetta
fyrir þá? Markmiðið ætti að vera
að reyndir og góðir kennarar kenni
meira, ekki minna.
Hár kostnaður menntakerfis-
ins skrifast af einhverju leyti á
hátt hlutfall ungs fólks hér á landi
en það er einungis lítill hluti af
skýringunni. Hlutfall starfsfólks
á hvern nemanda er hátt. Þrennt
kemur helst til. Bekkir eru ögn
fámennari en víða gengur og ger-
ist, töluvert hefur verið ráðið af
skólaliðum og öðru starfsfólki sem
passa börn í frímínútum meðan
kennarar hlaða batteríin og loks
hefur starfsfólki sem eyrnamerkt
er ákveðnum hópum nemenda
fjölgað mikið.
Sú hugmyndafræði að til dæmis
fatlaðir nemendur hljóti sömu
skólagöngu og aðrir er ekki ljót.
En kerfið sem byggt hefur verið
í kringum þá hugmyndafræði
hefur verið misnotað. Eitt helsta
verkfæri skólastjórnenda til að
ná í fjármuni út úr kerfinu er að
greina seinþroska eða ókurteis
börn með einhvers konar sjúkdóm
og fá þannig aukinn mannskap
til að sinna þeim. Fleiri láglauna-
menn.
Launamál kennara þarfnast upp-
stokkunar. Launin eru ótrúlega
einsleit, sem skýrist af miðlægum
kjarasamningum og tregðu stéttar-
félaga til að leyfa meira svigrúm í
samningum milli einstaka kennara
og skóla. Best væri að hver kenn-
ari semdi um eigin laun við vinnu-
veitendur sína. Menn myndu þá
byrja lágt en hækka ört eftir því
sem þeir bættu við sig menntun og
starfsreynslu. Afburðakennurum
myndi fjölga. Hæstu laun kennara
yrðu tvöföld til þreföld byrjunar-
laun. Mun kennaraforystan fallast
á þessar breytingar? Það efast ég
því miður um.
Ofgreitt fyrir menntun
Pawel Bartoszek
stærðfræðingur
Í DAG
Nemendalausum
dögum í grunn-
skóla … þarf að fækka.
Einungis ríflega
50 prósent stjórn-
enda í opinberum stofn-
unum nýta sér þau tæki
til mannauðsstjórnunar
sem þeir hafa yfir að ráða.
SIMPLY CLEVER
Skoda Fabia Classic 1.2 BS
70 hestöfl. Eyðsla: 5,5 l/100 bl. akstur CO2: 128 g/km
Verð frá: 2.090.000 kr.
Ný Skoda Fabia er byggð á einfaldri hugmynd: Það á að vera
skemmtilegt að keyra. Þess vegna er bíllinn svo nettur að utan
en rúmgóður fyrir fólk og farangur að innan. Þess vegna er
kraftmikla TSI vélin svona skemmtilega eyðslugrönn. Þetta er
nýr og frábær bíll sem þú einfaldlega verður að prófa!
www.skoda.is
FRUMSÝNIN
G
Á MORGUN Í
HEKLU
Opið frá 12 til
16
MEIRA FJÖR.
MINNI EYÐSLA.
Ný Skoda Fabia
Í skýrslu Ríkisendurskoðunar um mannauðsmál ríkisins koma
fram sláandi upplýsingar um að
einungis ríflega 50 prósent stjórn-
enda í opinberum stofnunum nýta
sér þau tæki til mannauðsstjórn-
unar sem þeir hafa yfir að ráða. Í
staðinn fyrir að einblína á vand-
ann, sem liggur hjá stjórnendum,
er einblínt á opinbera starfsmenn
og þess krafist að ferlið til að segja
þeim upp verði einfaldað.
Ein af ályktunum starfshóps for-
sætisráðherra um viðbrögð stjórn-
sýslunnar við skýrslu rannsóknar-
nefndar Alþingis er sú að nokkuð
skorti á frammistöðumat fyrir
stjórnendur í opinbera geiranum.
Það er miður að þeir sömu stjórn-
endur noti ekki slík mannauðs-
stjórnunartæki.
Það er hins vegar reginfirra að
lausnin sé sú að veita stjórnendum
færi á að reka og ráða fólk eins og
þeir vilja. Skýrsla þingmanna-
nefndar Alþingis, sem mat rann-
sóknarskýrsluna, segir að brýnt sé
að „formleg og vönduð stjórnsýsla
sé sérstaklega mikilvæg, einkum
í ljósi smæðar samfélagsins“. Hér
er kallað eftir formfestu. Það er
einnig gert í fyrrnefndri skýrslu
starfshóps forsætisráðherra: „að
bæta samhæfingu og reglufestu í
stjórnsýslunni“.
Samband starfsmanns og
stjórnanda er ferli sem hefst við
ráðningu og lýkur við starfslok. Í
því getur ýmislegt komið upp á, en
góður stjórnandi fylgist með starfs-
manni sínum og metur frammistöðu
hans reglulega. Þannig eykur hann
líkurnar á því að starfs maðurinn
standi sig vel í starfi.
Allt of oft ber á því í umræð-
unni að fólki sé skipt upp í hópa.
Það erum „við“ og „þið“ og í mestu
öfgunum fara hagsmunir þessara
hópa ekki saman. Opinber stjórn-
sýsla er okkar allra. Hún er tækið
sem við höfum til að reka sam-
félagið. Um það tæki verða að
gilda skýrar reglur og gagnsæjar,
ráða verður faglega í stöður og
nýta þarf starfsmannamat.
Hvað opinbera stjórnsýslu
varðar er ekkert sem heitir
„við“ og „þið“. Fólkið í henni er
af heilindum að vinna að betri
umgjörð um lýðræðislegt stjórn-
kerfi þjóðarinnar. Það er okkar
allra hagur að það standi sig vel og
formfesta eykur líkurnar á því. Að
afnema hana eru kolröng viðbrögð
við skýrslu rannsóknarnefndar
Alþingis um það sem leiddi þjóð-
ina í þær ógöngur sem hún er í.
Stjórnsýslan
þarf reglufestu
Ríkisrekstur
Helga
Jónsdóttir
framkvæmdastjóri
BSRB