Sameiningin - 01.04.1920, Blaðsíða 12

108
skap. Þar sést, livernig ólærð alþýðusálin gat farið
undur-vel og heilaglega nleð lítil efni, sér til ómetanlegr-
ar blessunar.
En nýja fáfræðin er ekki þessu lík. Hún veit ekki
af sér; liefir ekki hugmynd um ástand sitt. Þetta er
ekki hroka-blindni, nema þá hjá einstöku mönnum, Keldur
ofur-eðlilegur misskilningur. Fákunnandi nútíðarmað-
inn trúir því alloftast í hjartans einlægni, að hann viti
heilmikið. 0g, hví skyldi hann ekki hafa þá trúf Hefir
liann ekki setið á skólabekknum árum saman, oft og tíð-
um uppgefinn af oflestri? Hefir hann ekki verið látinn
læra heimsins kynstur af alls konar fræðigreinumf Eðli-
lega finst honum, að hann hljóti að vita ósköpin öll. Hitt
kemur honum sjaldan til hugar, að mikill hluti þessarar
skólafræðslu var honum enginn happavegur, enginn
gróði, meðan á náminu stóð. Hann leit á hana sem
skyldukvöð, eða þreytandi dagsverk. Mikið af lærdóm-
inum varð fyrir þá sök ekkert annað en ófrjó yfirborðs-
þekking, sem aldrei var könnuð djúpt né hafði sterk áhrif
á sál lians. Sú þekking, sem í þeim anda var meðtekin,
reynist auðvitað fremur ódrjúgt veganesti síðar meir.
En eðlilega fer þessi hlið málsins fram hjá flestum mönn-
um. Þeir kannast ekki við ódrýgindin. Maðurinn er
nú einu sinni svo gjörður, að hann færir flest til betri
vegar fyrir sjálfum sér.
Svo glepur j>að líka fyrir, að þegar eittlivað er nefnt
á nafn, sem að fræðum lýtur, þá lætur það slíkum manni
kunnuglega í eyrum, hann liefir lieyrt þess getið áður og
jafnvel lesið eitthvað um það einhvers staðar. Eðlilega
finst lxonuin liann þekkja hlutinn, þegar hann kannast
við nafnið. TJm þess konar sjálfsblekking eru allir menn
sekir, meira og minna. — Af öllu þessu leiðir svo það,
að nýja fáfræðin liefir litla hugmynd um ástand sitt.
Hana skortir fyrir 'þá sök þessa óánægju með sjálfa sig,
þessa lotning fyrir vizkunni, þessa fróðleiks-þrá, þennan
ávaxtarsama trúleik yfir litlu, sem einkendi fákunnáttu
fvrri kynslóða.
Hvað skal nú segja um orsakirnar? Ekki er mann-
vitið í afturför; það sést á afrekum þeirra manna, sem á
e.nnað borð vaka. Aldrei hefir hinn sann-upplýsti, hugs-