Fréttablaðið - 29.06.2011, Blaðsíða 15

MIÐVIKUDAGUR 29. júní 2011 15
Þau merku tímamót áttu sér stað 27. júní sl. að formlegar samn-
ingaviðræður um aðild Íslands að
Evrópusambandinu hófust. Opnað-
ir voru 4 af 35 köflum sem semja
þarf um – og var tveimur þeirra
lokið þegar á fyrsta samninga-
fundi. Það voru kaflarnir um rann-
sóknir og vísindi og menntun og
menningu. Skýringin á því hversu
greiðlega gekk að ganga frá þess-
um köflum er sú að Ísland hefur
tekið fullan og virkan þátt í sam-
starfi á þessu sviði allar götur frá
árinu 1994. Þátttaka hefur verið
mikil og árangur góður eins og hér
verður rakið.
10 milljarða nettó
fjárhagslegur ávinningur
Í súluritinu sem hér fylgir má sjá
fjárhagslegt umfang þessa sam-
starfs eins og það snýr að Íslandi.
Súluritið sýnir annars vegar þá
styrki sem íslenskir aðilar hafa
fengið til samstarfsverkefna á
ýmsum sviðum og hins vegar þær
fjárhagslegu skuldbindingar sem
Ísland þarf að standa skil á. Tvennt
er fréttnæmt í þessum tölum: ann-
ars vegar er umfang styrkja til
íslenskra aðila sem numið hefur
um 150 milljónum evra á tíma-
bilinu (25 ma.kr. á gengi 2011).
Hins vegar sú staðreynd að Ísland
hefur öll árin greitt minna í þátt-
tökugjöld en nemur styrkveiting-
um. Fyrir tímabilið í heild munar
meira en 60 milljónum evra (10
ma.kr.) sem er nettó fjárhagslegur
ávinningur af samstarfinu.
Úthlutaðir styrkir til íslenskra
aðila og þátttökugjöld sem Ísland
greiðir vegna þátttöku í samstarfs-
áætlunum ESB 1995-2010.
(Upplýsingum um úthlutanir
styrkja til íslenskra aðila safnað
saman af greinarhöfundi en tölur
um greiðsluskuldbindingar Íslands
fengnar frá EFTA.)
Ávinningur umfram beina styrki
Styrkir til íslenskra aðila segja þó
ekki alla söguna því aðgangur að
þekkingu og samstarfi getur verið
enn verðmætara. Sem dæmi má taka
að á sl. 4 árum nema rannsókna- og
þróunarstyrkir til íslenskra aðila um
26 milljónum evra (4 ma.kr.) til 112
verkefna. Hér er um verulega upp-
hæð að ræða, sem sjá má af því að á
sama tíma höfðu tveir meginsjóðir
íslensks rannsóknasamfélags, Rann-
sóknasjóður og Tækniþróunarsjóð-
ur, samtals til ráðstöfunar 5,5 ma.kr.
Heildarstyrkveiting ESB til þessara
112 verkefna er hins vegar 335 millj-
ónir evra (55 ma.kr.), sem er 12 sinn-
um meira en styrkirnir til íslensku
þátttakendanna – sem fá þannig
beinan aðgang að miklu rannsókna-
og þróunarstarfi. Líklegt er að það
skili síst minni ávinningi en beinu
styrkirnir og efli rannsókna- og þró-
unarstarf í landinu.
Ávinningur fyrir stofnanir
og einstök fyrirtæki
Stærsti einstaki íslenski styrkþeg-
inn í rannsóknaáætluninni á síðustu
fjórum árum er fyrirtækið Íslensk
erfðagreining sem hefur fengið
úthlutað um 8,6 milljónum evra í
styrki (um 1,4 ma.kr.). Varla þarf að
fjölyrða um að þetta hefur skipt máli
í rekstri fyrirtækisins. Þessi árang-
ur er einnig til marks um að fyrir-
tækið er að vinna að verkefnum sem
þykja markverð og eru styrkhæf í
opinni samkeppni við bestu fyrir-
tæki og stofnanir í Evrópu.
Næststærsti styrkþegi 7. rann-
sóknaáætlunar ESB er Háskóli
Íslands sem á síðustu fjórum árum
hefur fengið úthlutað meira en 6
milljónum evra (ríflega 1 ma.kr.).
Það er mikilvæg viðbót við rann-
sóknafé skólans – sérstaklega á
tímum mikils niðurskurðar – en ekki
skiptir minna máli aðgengi að evr-
ópsku rannsóknasamstarfi.
Ávinningur fyrir marga einstaklinga
Yfir 20.000 Íslendingar hafi tekið
beinan þátt í evrópsku samstarfi
síðustu 16 árin sem er umtalsverð-
ur fjöldi. Flóran er fjölbreytt: Frá
þátttöku í rannsókna- og þróunar-
verkefnum til nokkurra ára, til
náms við evrópska háskóla í eina
önn eða starfsþjálfun í fyrirtæki
um nokkurra vikna skeið til stuttra
námsheimsókna t.d. um nýjungar í
kennsluháttum. Allt hefur þetta bein
áhrif á þekkingu og hæfni viðkom-
andi einstaklinga sem læra og þrosk-
ast og verða vonandi færari um að
leggja sitt af mörkum til samfélags-
ins síðar.
Breytist eitthvað við ESB aðild?
Sá árangur sem að framan er rak-
inn rennir stoðum undir þá fullyrð-
ingu að mikill fjöldi Íslendinga hafi
með beinum hætti notið ávinnings af
evrópsku samstarfi og það eigi einn-
ig við um stofnanir og fyrirtæki.
Spurningin sem vaknar er því eðli-
lega sú hvort aðild að ESB hefði ein-
hver áhrif á þetta samstarf – ef til
aðildar kemur. Svarið er einfalt og á
við um fleiri svið EES samstarfsins:
við fengjum fullan aðgang og þátt-
tökurétt í stefnumótun og ákvörðun-
um um forgangsröðun og áherslur
við mótun nýrra áætlana sem við
höfum ekki í dag þótt við getum
verið styrkþegar.
Fullgildir þátttakendur
og höfum margt fram að færa
Reynsla síðustu 16 ára í evrópsku
samstarfi á fjölmörgum sviðum
færir okkur heim sanninn um
tvennt. Annars vegar að íslenskir
aðilar eru fullfærir um að standa sig
vel í opinni evrópskri samkeppni þar
sem sömu leikreglur og viðmið gilda
fyrir alla. Okkur hefur gengið vel
að sækja styrki og fáum þar meira
en við leggum til. Hins vegar sýnir
reynslan að við höfum margt fram
að færa. Þetta má sjá í þeim mikla
fjölda evrópskra nemenda sem
sækist eftir skólavist við íslenska
háskóla, á velgengni verkefna með
íslenskri þátttöku og því í hve mörg-
um tilvikum íslenskar stofnanir hafa
tekið að sér leiðandi hlutverk í krefj-
andi samstarfsverkefnum.
Þetta skiptir ekki síst máli í
ljósi samninga um mögulega aðild
Íslands að ESB. Við getum og eigum
að ganga til slíkra samninga hnar-
reistir í fullvissu þess að við höfum
margt fram að færa og að okkar
samningsstaða sé því sterk.
Greinina má lesa í lengri útgáfu
á Vísi.
Mikill ávinningur fyrir Ísland
ESB-aðild
Ágúst Hjörtur
Ingþórsson
forstöðumaður
Rannsóknaþjónustu HÍ
Vísindasamstarf við Evrópu
Úthlutaðir styrkir til íslenskra aðila og þátttökugjöld sem Ísland greiðir vegna
þátttöku í samstarfsáætlunum ESB 1995-2010
19
95
19
96
19
97
19
98
19
99
20
00
20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
20
06
20
07
20
08
20
09
20
10
15
12
9
6
3
0
Samtals styrkir til íslenskra aðila
Þátttökugjöld sem Ísland greiðir
Tölur í milljörðum evra