Fréttablaðið - 11.08.2011, Blaðsíða 22

22 11. ágúst 2011 FIMMTUDAGUR
Í bókinni Fangarnir í sólhofinu standa þeir Tinni, Kolbeinn
kafteinn og prófessor Vand-
ráður frammi fyrir því að verða
brenndir á báli. Leiðtogi ink-
anna, sonur sólarinnar, leyfir
þeim þó að velja daginn örlaga-
ríka og taka þeir sér örlítinn
umhugsunarfrest. Í fangelsinu
finnur Tinni dagblað og segir
syni sólarinnar svo að þeir hafi
ákveðið að fórnin fari fram á
afmælisdegi Kolbeins. Tinni
lætur ekkert uppi um fyrirætl-
anir sínar og biður Kolbein að
treysta sér.
Svo rennur dagurinn upp.
Tinni, Kolbeinn og Vandráður
eru allir bundnir við bálköst
þegar Tinni hefur skyndilega
upp raust sína. Hann talar við
sólguðinn og segir honum að
hafna fórninni með því að hylja
andlit sitt. Það verður sól-
myrkvi. Tinni segir syni sólar-
innar að hann láti sólina birtast
á ný láti hann sig og vini sína
lausa. Leiðtogi inkanna lofar því
og sólin birtist á ný.
Tinni hafði lesið í blaðinu að
sólmyrkvi yrði á þessum degi
á þessari stundu. Ef blaðið sem
Tinni las hefði verið íslenskt
hefðu ævintýri Tinna líklega
ekki orðið fleiri. Þeir Tinni,
Kolbeinn og Vandráður hefðu
brunnið á bálinu.
Fyrir skömmu huldi tunglið
sólina að hluta frá Íslandi séð.
Fæstir vissu af því. Fjölmiðlar
virtust margir hverjir ekki
hafa nokkurn áhuga á að segja
nokkrum frá því. Sama dag og
það gerðist voru tvær heilsíð-
ur í Fréttablaðinu lagðar undir
slúðurfréttir. Það er jú miklu
mikilvægara fyrir okkur að vita
að Danni Minogue (eða var það
Kylie?) var að skilja við manninn
sinn. Svo er auðvitað hverjum
manni nauðsynlegt að fylgjast
með Pippu hvert fótmál eins og
verstu eltihrellar.
Mér hefur lengi blöskrað
umfjöllun íslenskra fjölmiðla um
vísindi. Reyndar er varla hægt
að segja að þeir fjalli um vísindi.
Fréttir af vísindum og vandaðar
umfjallanir um vísindaleg mál-
efni birtast sárasjaldan í prent-
miðlum og ljósvakamiðlum en
þá sjaldan að það gerist er því
miður augljóst að vönduð vinnu-
brögð eru ekki alltaf í hávegum
höfð. Auðvitað er samt ekki allt
alslæmt.
En sem betur fer er ljóstýra í
myrkrinu. Á Rás 1 yfir vetrar-
tímann er frábær vikulegur
þáttur um vísindi og tækni í
umsjá Péturs Halldórssonar, Til-
raunaglasið. Í Útvarpi Sögu er
Vísindaþátturinn á þriðjudögum.
Í RÚV eru erlendir náttúru- og
vísindaþættir næsta vikulega.
En þá er það eiginlega upptalið.
Annað slagið heyrist að vísu vís-
indaumfjöllun annars staðar og
því ber auðvitað að fagna.
Við búum í samfélagi vís-
inda og tækni. Við búum líka í
samfélagi þar sem það er álitið
allt í lagi að vita lítið sem ekk-
ert um vísindi, þar sem fáfræð-
in er dyggð. Í þessu samfélagi
virka fjölmiðlar líka einstaklega
áhugalausir um vísindi og tækni
þrátt fyrir að vísindin hafi að
miklu leyti veitt okkur þau ótrú-
legu lífsgæði sem við njótum
daglega.
Á Íslandi er skortur á vísinda-
og tæknimenntuðu fólki. Íslensk
hátæknifyrirtæki þurfa að leita
út fyrir landsteinana til að ráða
til sín vísindamenntað fólk. Við
ætlum okkur svo að bæta úr því
með því að skerða kennslu í nátt-
úrufræðigreinum í grunnskólum
eins og fram kemur í nýrri aðal-
námskrá!
Fyrir skömmu skrifaði Ólafur
Stephensen, ritstjóri Frétta-
blaðsins, leiðara undir fyrir-
sögninni „Nördarnir eru fram-
tíðin“. Það er sannarlega hárrétt
hjá ritstjóranum enda leiða vís-
indi og tækni hagvöxt og fram-
farir. Í leiðaranum segir Ólafur:
„Úr þessu verður ekki bætt
nema gera átak í vísinda- og
tæknimenntun og vekja áhuga
ungs fólks á henni.“
Að vekja áhuga er einmitt
lykil atriði. Ein af ástæðum þess
að ungt fólk fær ekki áhuga á
vísindum er svo til algjör skort-
ur á góðri umfjöllun um vísindi í
fjölmiðlum almennt.
Til þess að efla vísindi og
tækni á Íslandi þurfa margir að
taka höndum saman: Vísinda-
samfélagið, skólayfirvöld og
ekki síst fjölmiðlar. Sennilega
er fyrirhöfnin minnst hjá þeim
síðastnefndu. Því skora ég á rit-
stjóra Fréttablaðsins og rit-
stjóra annarra fjölmiðla að efla
umfjöllun sína um vísindi. Ein
frétt í viku væri skref í rétta átt.
Ekki skortir plássið. Það mun
skila okkur ómældum ávinningi
til lengri tíma litið.
Þegar Tinni var
brenndur á báli
Um olíu og bændur
Nú heyrist frá ýmsum mönn-um, sem vilja láta taka mark
á sér, að bændur vaði í villu og
svíma þegar þeir tala um að
íslenzkur landbúnaður veiti þjóð-
inni fæðuöryggi. Ekki nóg með
það heldur er fólki talin trú um
að þeir séu afætur á þjóðinni. Og
stóra trompið núna er sú speki að
hætti olía að berast til landsins
sé úti um íslenzkan landbúnað og
látið að því liggja að farið hafi fé
betra.
Já annars, vel að merkja, ef
olía hættir að berast hingað til
landsins, ætli ýmsir fleiri fái þá
ekki að kenna á því? Hvað með
íslenzkan sjávarútveg og hvað
með alla bíleigendur og sam-
göngur? Þá þyrftu nú menn að
byrja að reikna upp á nýtt.
Við lifum á öld olíunnar, sem
hefur gert kraftaverk, og gert líf
núverandi kynslóðar að ævintýri.
En ætli megi ekki segja að
vegferð mannkynsins hafi verið
mörkuð ýmist meðbyr eða mót-
byr.
Og nú virðist vera komin blika
við sjónarrönd, þ.e.a.s. þverrandi
olíulindir.
En það er fánýtt að halda því
fram að sá skortur hitti einungis
bændur fyrir.
Landbúnaður
Sigríður E.
Sveinsdóttir
eftirlaunaþegi
Vísindi
Sævar Helgi
Bragason
áhugamaður um vísindi
Til þess að efla
vísindi og tækni
á Íslandi þurfa margir
að taka höndum saman:
Vísindasamfélagið,
skólayfirvöld og ekki síst
fjölmiðlar. Sennilega er
fyrirhöfnin minnst hjá
þeim síðastnefndu.
Valkostir fyrr og síðar
Robert Gates, fráfarandi varnarmálaráðherra Banda-
ríkjanna, kvaddi Atlantshafs-
bandalagið þann 10. júní 2011, og
komst m.a. svo að orði: „… Hinn
nakti sannleikur málsins er að
þverrandi áhugi og þolinmæði
er fyrirsjáanlegur í Bandaríkja-
þingi – og meðal stjórnmálasinn-
aðra Bandaríkjamanna yfirleitt
– að eyða fjármagni sem sífellt
verður dýrmætara í þágu þjóða
sem virðast andvígar því að að
ráðstafa nægum fjármunum eða
að gera nauðsynlegar breyting-
ar til að geta talist hæfir sam-
starfsaðilar í eigin vörnum …“
Varaframkvæmdastjóri banda-
lagsins, Claudio Bisogniero, sem
heimsótti Ísland í júlíbyrjun,
vék að þessum ummælum Gates.
Hann sagði þau ekki boða enda-
lok NATO en ætluð til að vekja
fólk upp. Minna má á að tilgang-
ur NATO var að verja skilgreint
svæði aðildarríkjanna gegn árás
en vissulega ekki stríðsrekstur
í Asíu, sem varla verður sagt að
Evrópuþjóðir hafi sinnt af mikl-
um áhuga.
Hernaðaraðgerðir Bandaríkj-
anna gagnvart hryðjuverkaöfl-
unum gera ráð fyrir verulegri
heimkvaðningu herliðs. Í stað
þátttöku í hernaði sjái ameríski
herinn innan tíðar um þjálfun
heimamanna. Í algjörum for-
gangi vestra eru efnahagsleg-
ar aðgerðir til að auka hagvöxt
og minnka atvinnuleysið; sögu-
legt met í verðfalli fasteigna og
geypimikil skuldsetning ríkis-
ins er fjötur um fót. Varla verða
ríkisútgjöld til hernaðarreksturs
lengi varin með skírskotun til
þjóðarhagsmuna, þegar fyrsta
fall lánshæfismats Bandaríkj-
anna kemur í kjölfar þess að
greiðsluþroti ríkisins var naum-
lega forðað. Í ofanálag hefur
komið stórlækkun á hlutabréfa-
mörkuðum með Wall Street í
broddi fylkingar.
Í öllu róti dagsins er mörg
umræða í biðstöðu. Má þar nefna
varnarmál okkar en hvað þau
varðar er rétt að líta fyrst um
öxl. Það var vissulega rétt hjá
Þorsteini Pálssyni að með aðild-
inni að Atlantshafsbandalaginu
árið 1949 tóku Íslendingar þá
ákvörðun að deila stefnumörk-
un í öryggis- og varnarmálum
með evrópskum grannríkjum.
Markmið vestræns samstarfs
voru víðtækari en landvarnir.
Marshall-aðstoðinni var stýrt af
systurstofnun NATO, Efnahags-
samvinnustofnun Evrópu OEEC
(síðar OECD) en þær tvær stofn-
anir voru þá í sama borgarhverfi
í París. OEEC stefndi að fríversl-
un með afnámi hafta en úr þeim
farvegi kemur Rómarsamning-
urinn um enn nánari efnahags-
lega samvinnu, misheppnuð til-
raun OEEC 1957-´59 að efna til
evrópsks fríverslunarsvæðis og
loks EFTA 1960. Ísland tók þátt í
OEEC-viðræðunum um fríverslun
í Evrópu og verður um síðir aðili
að EFTA og EES og þar með full-
gildur þátttakandi einnig í við-
skiptasamstarfi Evrópuríkja.
Með þátttöku í NATO, tvíhliða
samstarfi við Bandaríkin og veru
varnarliðs til 2006, tryggði Ísland
einnig veigamikla sameiginlega
varnarhagsmuni grann- og vina-
ríkja í Evrópu. Nú taka þau virk-
an þátt í loftrýmisgæslu hér.
Staða Íslands í vörnum Evrópu
breyttist ekki við lok kalda stríðs-
ins. Hin mikla breyting verður
við árás al Qaeda á Tvíburaturn-
ana, þann vendipunkt í stefnu
Bandaríkjanna að megináhersla
þeirra verður stríð gegn hryðju-
verkaöflum. Norður-Atlantshafs-
svæðið hverfur út úr fyrri for-
gangsröðun um öryggi, einkum
með brottförinni frá Keflavík.
Að vísu fær norðurskautið nýtt
vægi vegna loftslagsbreytinga,
bráðnunar íshellu norðurpóls-
ins og auðveldari nýtingu olíu
og gass á hafsbotninum. Þau mál
eru til umræðu í Norðurskauts-
ráðinu en aðilar þess eru Banda-
ríkin, Kanada, Danmörk-Græn-
land, Ísland, Noregur, Rússland,
Svíþjóð og Finnland. Vegna sam-
eiginlegra hagsmuna er allt víg-
búnaðarkapphlaup á þessu svæði
meiningarlaust. Allt mælir með
frekari samvinnu um öryggismál
NATO-ríkjanna í Norðurskauts-
ráðinu við Rússland, Svíþjóð og
Finnland.
Við breyttar aðstæður bíða
okkar væntanlega nýir mögu-
leikar. Innan Norðurskautsráðs-
ins mætti eiga Bandaríkin að
samstarfsaðila í þróun Kefla-
víkurstöðvarinnar sem miðstöð
umhverfiseftirlits og til leita- og
björgunaraðgerða. Reynsla Land-
helgisgæslunnar, Almannavarna
og íslenskra björgunarsveita
kæmi þar að góðu gagni. Ísland
og Bandaríkin, gamlar vina- og
bandalagsþjóðir, geta fundið
nýjar leiðir til samstarfs eftir að
veru varnarliðs hér er lokið fyrir
fullt og allt. Eftir stendur varn-
arsamningurinn frá 1951 og sam-
ráð honum tengt. NATO byggir á
V. grein Atlantshafssáttmálans
um að árás á einn sé árás á alla.
Þótt óánægja sé í Bandaríkjun-
um með slaka þátttöku Evrópu-
ríkja í sameiginlegum vörn-
um, hefur hvergi komið fram að
breyting verði á sjálfum kjarna
skuldbindinganna. Hitt er annað
mál og liggur í hlutarins eðli, að
Evrópuþjóðir sinni sjálfar sínum
vörnum í vaxandi mæli. Það verð-
ur væntanlega á vegum Evrópu-
sambandsins og sjálfsögð frekari
trygging fyrir sjálfstæði Íslands
er að vera innan landamæra þess
sem aðildar ríki.
Alþjóða-
samstarf
Einar
Benediktsson
fyrrverandi sendiherra
Með þátttöku í NATO, tvíhliða sam-
starfi við Bandaríkin og veru varnarliðs
til 2006, tryggði Ísland einnig veiga-
mikla sameiginlega varnarhagsmuni grann- og
vinaríkja í Evrópu.
Kvöldskóli BHS haustönn 2011
Innritun í málmiðnadeild kvöldskóla BHS verður eftirfarandi daga:
föstudag 12. ágúst kl. 17 - 19
laugardag 13. ágúst kl. 11 - 14

Eftirtaldir áfangar verða í boði fyrir málmiðngreinar. Tilvalið fyrir þá sem eru að fara í sveinspróf
í málmiðngreinum. Einnig eru kenndar allar suðugreinar, s.s. MIG/MAG, TIG, logsuða og rafsuða,
handa- og plötuvinna, aflvélavirkjun og rennismíði, grunnteikning og rafmagnsfræði.
Verklegir áfangar Bóklegir áfangar
AVV-102 / 202 Verkleg vélvirkjun EÐL - 102 Eðlisfræði
HSU-102/212 Verkleg suða EFM - 201 Efnisfræði málma
HSU 232 Verkleg þunnplötusuða, ál / stál / ryðfrítt GRT - 103 /203 Grunnteikning
LSU-102/202 Verkleg suða GÆV - 101 Gæðavitund
RSU-102/202 Verkleg suða RAF - 103 Bókleg rafmagnsfræði
HVM-203 Verkleg handavinna REN - allir áfangar Bókleg rennismíði
PLV-202 Verkleg plötuvinna VFR - 102 Fagbókleg vélfræði
REN-103/203 Rennismíði fyrir byrjendur
REN-344/443 Rennismíði, framhald
Kennsla hefst mánudag 23. ágúst kl. 18:10. Kennslu lýkur þriðjudag 30. nóvember.
Ath.: Áfangar geta fallið niður, náist ekki nægur fjöldi í hópa.
Sjá einnig á vef skólans: www.bhs.is
Skólameistari