Morgunblaðið - 28.11.2008, Qupperneq 8

8 FréttirINNLENT
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 28. NÓVEMBER 2008
„LAUNAMUNURINN í þessari
rannsókn er síst minni en í öðrum
könnunum,“ seg-
ir Lára V. Júl-
íusdóttir, hdl. og
formaður ráð-
gjafahóps sem
skýrslan var unn-
in fyrir, „Á ein-
stökum sviðum
er hann meira að
segja sláandi
mikill eins og
þegar launamun-
ur á landsbyggð-
inni er skoðaður,“ segir Lára.
Nefndin eigi hins vegar eftir að
fara yfir skýrsluna og greina upp-
lýsingarnar sem í henni sé að finna.
„Við erum bara rétt að byrja þá
vinnu því rannsóknin vekur upp
margar spurningar.“
Hún segir líka nauðsynlegt að
fólk átti sig á því hversu slæm stað-
an er. „Þessa dagana er mikið um
uppsagnir og endurráðningar á
fólki og þá er brýnt að bæði þeir
sem eru að ráða sig í vinnu og þeir
sem eru að ráða fólk í vinnu séu
meðvitaðir um stöðuna og skyldur
sínar í þessum efnum.
Það eru, og hafa verið um ára-
tugaskeið, lög um launajafnrétti í
landinu. En samt er eins og menn
geti alltaf skautað fram hjá regl-
unum.“
Skautað
fram hjá
reglunum
Lára V.
Júlíusdóttir
„OPINBERI geirinn kemur tölu-
vert betur út á höfuðborgar-
svæðinu, en hann
kemur illa út á
landsbyggðinni,“
segir Heiður
Hrund Jóns-
dóttir, verkefn-
isstjóri
Félagsvísinda-
stofnunar HÍ. En
könnunin sýnir
að konur á lands-
byggðinni eru að
jafnaði með
27,5% lægri heildarlaun en karlar á
landsbyggðinni sem eru með sam-
bærilega menntun og í sambæri-
legu starfi.
„Þetta eru tölur sem ég hef ekki
séð áður og ég held að það sé hrein-
lega vegna þess að þetta hefur ekki
verið skoðað áður,“ segir Heiður
Hrund. Landsbyggðin hafi ekki
verið skoðuð sérstaklega áður, til
að mynda í samanburði við
höfuðborgarsvæðið.
Þegar launamunur kynjanna á
landinu í heild sé skoðaður komi í
ljós svipaðar tölur og í fyrri könn-
unum, jafnvel þó að þær teljist ekki
fyllilega sambærilegar. „Þetta sýn-
ir hins vegar að það skiptir mikli
máli hvert við lítum upp á það hver
munurinn er.“
Tölur sem
ekki hafa
sést áður
Heiður Hrund
Jónsdóttir
Eftir Önnu Sigríði Einarsdóttur
annaei@mbl.is
KONUR á höfuðborgarsvæðinu
standa betur að vígi í launamálum en
stallsystur þeirra á landsbyggðinni.
Eru þær með 86% af heildar-
tímalaunum karla, en á landsbyggð-
inni er hlutfallið 77%. Þetta kemur
fram í ítarlegri rannsókn sem Fé-
lagsvísindastofnun Háskóla Íslands
gerði á launum karla og kvenna, fyr-
ir félags- og tryggingamálaráðu-
neytið, og kynnt var í gær.
Rannsóknin, sem unnin var úr
2.000 manna úrtaki á aldursbilinu
18-67 ára sem tekið var úr þjóðskrá,
er sú fyrsta sem nær yfir íslenska
vinnumarkaðinn í heild sinni. Þykir
hún veita greinargóða mynd af ís-
lenskum vinnumarkaði í heild, en
auk þess gefur hún tækifæri á að
bera saman ólíka hópa s.s. opinbera
markaðinn og einkageirann, höfuð-
borgarsvæðið og landsbyggðina.
Hallar á landsbyggðina
Tölurnar af landsbyggðinni þykja
sláandi. Séu heildarlaun í höfuðborg
og á landsbyggð skoðuð sést að
launamunurinn er 12%. Séu heildar-
tímalaun hins vegar skoðuð, þ.e.
þegar tekið er tillit til vinnuframlags
er meðallaun eru skoðuð hækkar tal-
an upp í 19%.
„Þetta segir okkur að fólk á lands-
byggðinni vinnur að jafnaði lengri
vinnudag en fólk á höfuðborgar-
svæðinu,“ segir Heiður Hrund Jóns-
dóttir, verkefnisstjóri Félags-
vísindastofnunar HÍ sem vann
könnunina ásamt Einari Mar Þórð-
arsyni. Karlar á höfuðborgarsvæð-
inu voru þannig með 16% hærri
heildartímalaun en karlar á lands-
byggðinni. Launamunurinn jókst
svo enn frekar þegar horft var til
kvenna, en konur á höfuðborg-
arsvæðinu reyndust vera með 29%
hærri heildartímalaun en konur á
landsbyggðinni. Og líkt og áður
sagði voru konur með 77% af heild-
artímalaunum karla á landsbyggð-
ina. Á höfuðborgarsvæðinu var hlut-
fallið 86%.
Launahlutfallið sýndi sig líka vera
höfuðborginni í hag þegar skoðaður
var launamunur milli opinberra
starfsmanna. Þannig reyndist eng-
inn munur á tímalaunum karla og
kvenna í opinbera geiranum á höf-
uðborgarsvæðinu. Á landsbyggðinni
voru konur hjá hinu opinbera hins
vegar með að jafnaði 69% af launum
karla.
Í einkageiranum voru konur síðan
að jafnaði með 84% af launum karla
á höfuðborgarsvæðinu og reyndist
hlutfallið svipað á landsbyggðinni.
Í opinbera geiranum var síðan á
mörkum þess að mælast marktækur
munur hjá þeim sem voru með
grunnskólamenntun og hjá þeim
sem voru með háskólamenntun var
hann enginn. Meðal framhaldsskóla-
menntaðra reyndust karlar hins
vega hafa 28,4% hærri laun í op-
inbera geiranum. Hlutfall þessa
menntahóps var 22,4% í einkageir-
anum.
Þegar horft er til landsins í heild
sést að konur í fullu starfi eru með
77% af grunnlaunum karla í fullu
starfi. Séu heildarlaunin skoðuð er
hlutfallið 74%. Er tekið hafði verið
tillit til þess að karlar vinna að jafn-
aði lengur mældust laun kvenna 84%
af heildartímalaunum karla. Var
meðalfjöldi vinnustunda í febrúar
2008 á meðal þeirra sem voru í fullu
starfi 192 klukkustundir – 203 meðal
karla og 176,6 meðal kvenna.
Karlar með 19,5% hærri laun
Til að ná raunsannri mynd af
launamuni kynjanna var hins vegar
líka reiknaður út leiðréttur launa-
munur kynjanna. Var þá tekið tillit
til vinnutíma, starfs, menntunar,
aldurs, atvinnugeira, þess hvort við-
komandi væri sjálfstætt starfandi
eða launþegi og svo ábyrgðar í starfi.
Mátu rannsakendur síðastnefnda
þáttinn með því að búa til ábyrgð-
arkvarða þar sem tekið var tillit til
þess hvort viðkomandi hefði starfs-
menn undir sinni stjórn, bæri fjár-
hagsleg ábyrgð, bæri ábyrgð á
verkefnistjórn og bæri ábyrgð á ör-
yggi og velferð einstaklinga. Mátu
karlar í könnuninni ábyrgð sína
meiri.
Eftir að þessar breytur voru tekn-
ar inn í myndina reyndust karlar að
jafnaði með 19,5% hærri heildarlaun
en konur. Á höfuðborgarsvæðinu var
munurinn 10,3%, en 38% á lands-
byggðinni.
Minni munur á óskalaununum
Í rannsókninni voru svarendur þá
einnig beðnir að nefna tölu um það
sem þeim þættu sanngjörn grunn-
laun fyrir vinnu sína.
Reyndust óskalaun kvenna þar
vera næstum því nákvæmlega jafnhá
raunverulegum launum karla. Karl-
arnir stefndu hins vegar enn hærra.
Munurinn á leiðréttum kynbundnum
óskalaunum karla og kvenna reynd-
ist þó minni en sá munur sem er nú
til staðar. „Konur eru nær körlum
hvað óskalaunin varðar en þær eru í
veruleikanum,“ segir Heiður Hrund.
Morgunblaðið/Kristinn
Skiptir kynið máli? Illa virðist ganga að vinna bug á launamuni kynjanna. Staðan er þó mun verri úti á landi en á höfuðborgarsvæðinu.
Fá 86% af hlut karla
 Vinnudagur fólks á landsbyggðinni er lengri en á höfuðborgarsvæðinu
 Verulegur launamunur er milli kvenna á höfuðborgarsvæðinu og úti á landi







 

  
 
 






   

 


 
  

 
  

 
  
    Af hverju er þessi launa-
munur milli höfuðborg-
arinnar og landsbyggðar?
Vera kann að starfaflokkarnir
hafi eitthvað með það að gera.
Lilja Mósesdóttir hagfræðingur
og Heiður Hrund Jónsdóttir
hafa velt upp þeirri spurningu
hvort það geti verið að skipt-
ing sérfræðingastarfa úti á
landi sé önnur en höfuðborg-
arsvæðinu.
Þannig séu líklega fáir sér-
fræðingar á sviðið félags-
vísinda á landsbyggðinni mið-
að við höfuðborgarsvæðið.
Sérfræðingar með náttúruvís-
inda- og verkfræðimenntun
geti hins vegar verið fleiri á
þeim hlutum landsins og það
séu oft karlastörf. Ekki sé svo
ólíklegt að hinn hópur sér-
fræðinga á landsbyggðinni sé
kennslu- og uppeldisfræðingar.
Það kann líka að vera, að mati
Lilju, að meira sé um að störf-
um úti á landi sé skipt upp í
hefðbundin kvenna- og karla-
störf en gert sé á höfuðborg-
arsvæðinu.
S&S
Eftir Ágúst Inga Jónsson
aij@mbl.is
VERÐ áfengis og tóbaks hefur áhrif
á vísitölu neysluverðs eins og fjölda-
margir aðrir liðir vöru og þjónustu. Í
síðasta mánuði hækkuðu áfengi og
tóbak um 6,5% og hafði það 0,17%
áhrif á hækkun vísitölunnar. Þar af
vó hækkun á áfengi 0,09% og ef tekið
er mið af 20 milljóna króna verð-
tryggðu láni frá Íbúðalánasjóði
hækkaði þessi verðbreyting á áfengi
höfuðstól lánsins um 18 þúsund
krónur.
Á fimmtudag tók gildi verðbreyt-
ing í vínbúðunum sem er að meðaltali
4,38% til hækkunar. Verð breyttist á
1023 tegundum af þeim 1706 tegund-
um áfengis sem eru í boði í Vínbúð-
unum, 160 tegundir lækkuðu í verði,
863 hækkuðu en verð verður áfram
óbreytt á 683 tegundum.
Með verðbreytingunni koma Vín-
búðirnar til móts við óskir innflytj-
enda um tíðari verðbreytingar vegna
ástandsins í efnahagsmálum og mik-
illa gengisbreytinga, segir á heima-
síðu ÁTVR. Álagningarprósenta
helst óbreytt eins og áður og áfeng-
isgjöld, sem vega þungt í útsöluverð-
inu, breytast ekki heldur.
Vínhækkun eykur skuldir heimila

 

  
  
     !" #$%&  
  &'"() "   ) *'#"+" ") "  & ,
!" #$%)-
 ./ 0  
'  
./  





 







 

 

 




   
 

!""
##$%
#&$$
'$!
(! $
#%$%
)))
)('
)&&
#(*&
)!*%
!)*(
#%*)
)&*(
!!*'
)(*"
!$*$
!&*)

„ÞETTA var ágætur fundur. Það var
ákveðið að fólk ræddi málin nánar í
baklandi sínu og hittist aftur eftir
tvær vikur,“ segir Ingibjörg R. Guð-
mundsdóttir, varaforseti ASÍ.
Fulltrúar helstu samtaka launþega
og vinnuveitenda, jafnt á almenna
vinnumarkaðnum og hinum opinbera,
hittust í gær á fundi til að ræða mögu-
leika þess að móta sameiginlega
launastefnu til næstu ára. Fundurinn
var haldinn að frumkvæði ASÍ, í ljósi
þeirra aðstæðna sem nú eru í efna-
hagsmálum. helgi@mbl.is
Hittast eftir
tvær vikur