Morgunblaðið - 09.09.2009, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 9. SEPTEMBER 2009
Óskar Magnússon.
Ólafur Þ. Stephensen.
Útgefandi:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Heimsóknhagfræð-ingsins Jo-
sephs Stiglitz til
Íslands hefur vakið
athygli. Stiglitz
hefur komið fram í
viðtölum og hús-
fyllir var á opnum
fundi þar sem hann talaði á
mánudag. Margt athyglisvert
hefur komið fram í málflutningi
hans og ekki er það allt í sam-
ræmi við viðteknar hugmyndir
hér á landi.
Stiglitz er ekki talsmaður
þess að krónan þurfi að vera til
trafala. Hann segir að hún hafi
verið til trafala í hruninu og því
hafi það orðið meira en ella, en
hins vegar hjálpi hún til í upp-
byggingunni eftir hrunið vegna
þess að hún veiti sveigjanleika,
sem ekki væri fyrir hendi ef Ís-
land væri hluti af stærra mynt-
svæði. Fyrir vikið verði t.d.
verðlag á Íslandi þannig að
samkeppnishæfni aukist.
Hagfræðingurinn er þeirrar
hyggju að margt sé Íslandi
hagfellt og auðlindir landsins
séu enn til staðar. Hins vegar
sé auðvelt að gera mistök í
framhaldinu. Hætturnar sé
víða að finna og vannýting á
auðlindum og kröftum sam-
félagsins sé ein þeirra. Hann
benti á að hinir atvinnulausu
væru saklaus fórnarlömb. Aðr-
ir hefðu verið í spilavítinu.
Einnig nefndi hann hættuna á
því að eignir skemmdust í átök-
unum þegar reynt yrði að gera
upp kröfur.
Stiglitz varaði við því á opna
fundinum að einka-
væða auðlindir
landsins. Hann
ítrekaði einnig að
öll samskipti við
erlenda fjárfesta
og stórfyrirtæki
yrðu að vera opin
og gagnsæ. Til
dæmis væri það svívirðilegt að
verð fyrir sölu á aðgangi að
auðlind væri ekki gefið upp.
Það kynni að vera krafa annars
viðsemjandans, en tveir sætu
við samningaborðið. Hann var-
ar við því að ríkið gangi til
samstarfs við einkaframtakið
þannig að ríkið beri alla áhætt-
una en einkaaðilinn fái gróð-
ann.
Í núverandi ástandi verður
að horfa til heildarinnar. Stig-
litz segir að ríkið megi ekki
bara einblína á skuldirnar
heldur verði einnig að horfa á
eignirnar. Nú sé verið að setja
byrðar á komandi kynslóðir.
Það sé nógu slæmt, en verra
væri að gera það þannig að
bara yrðu eftir skuldir en eng-
ar eignir.
Stiglitz hefur í heimsókn
sinni vakið menn til umhugs-
unar um allt frá erlendri fjár-
festingu til lánanna frá Al-
þjóðagjaldeyrissjóðnum.
Innlegg hans í umræðuna er
mikilvægt, meðal annars vegna
þess að nauðsynlegt er að átta
sig á því að ekkert er sjálfgefið.
Það þarf að spyrja spurninga
og gera kröfu um opin og
gagnsæ vinnubrögð, ekki síst
þegar peningar og hagsmunir
almennings eru annars vegar.
Þegar peningar og
hagsmunir almenn-
ings eru annars veg-
ar þarf opin og
gagnsæ vinnubrögð }
Ekkert er sjálfgefið
Ísland freistaðiokkur einfald-
lega meira,“ sagði
Sindri Birgisson í
viðtali Ylfu Krist-
ínar K. Árnadóttur í
Morgunblaðinu gær, en hann er
nýfluttur til landsins með
fjölskylduna.
Það er ánægjulegt að fyrri
hluta árs fluttist 1.131 íslenskur
ríkisborgari aftur heim, sem er
svipað og árið áður. Það vegur
upp á móti óumflýjanlegum
fólksflótta vegna kreppunnar, en
1.902 íslenskir ríkisborgarar
fluttust frá landinu á sama tíma.
Sindri segist finna jákvæðan
mun á samfélaginu. „Fólk er ein-
hvern veginn auðmjúkara, með
meiri jarðtengingu. Það er ein-
hvern veginn eðlilegra andrúms-
loft en áður, miklu minni öfgar.“
Svipuð viðhorf hafa heyrst
víða undanfarna mánuði og eru
til marks um að varast ber
gegndarlausa þenslu og lífs-
gæðakapphlaup. Alltof margir
misstu sjónar af því sem mestu
máli skipti. En það kemur skýrt
fram í orðum Sindra og margra
sem flytjast aftur heim, að
ákvörðunin byggist á fjölskyld-
unni.
En þrátt fyrir
slík fyrirheit, þá
leynir sér ekki að
ákvörðunin er erfið
og margir bera
kvíðboga fyrir því
sem framtíðin ber í skauti sér.
Því miður skortir enn skýra
stefnu og framtíðarsýn í íslensku
þjóðfélagi og þjóðin hefur ekki
hugmynd um á hvaða vegferð
hún er.
Þar hafa stjórnvöld brugðist.
Mest orka hefur farið í uppgjör
við liðinn tíma vegna hrunsins,
en lítið sem ekkert hefur þokast í
málefnum fjölskyldna í landinu.
Heimilin búa við algjöra óvissu
um hvað verður. Það end-
urspeglast í orðum Sindra: „En
ég óttast líka að hlutirnir eigi
enn eftir að versna, að áhrif
kreppunnar séu rétt að koma
fram. En það er vonandi hægt að
sjá tækifæri í kreppu eins og öllu
öðru.“
Nú þurfa stjórnmálamenn að
fara að beina orðum sínum til
þjóðarinnar, ekki síst Sindra og
annars ungs fjölskyldufólks hér
á landi, létta óvissunni og leiða
fram hvernig nýta á tækifærin.
Sjá þeir ekki örugglega tæki-
færi?
Það vantar
skýra stefnu og
framtíðarsýn}
Óvissa um framtíðina
U
m þessar mundir er Noregur
landið í huga margra Íslend-
inga, sem ekki geta hugsað sér
að búa við íslensku kreppuna
lengur. Reglulega berast fréttir
af fólki sem freistar gæfunnar í útlöndum.
Flestum þykir sjálfsagt að nú, þegar harðnar
á dalnum hér, geti fólk farið þangað sem gras-
ið er grænna og búið sér það líf sem það sæk-
ist eftir. Hvers vegna ætti einhver að sitja
vansæll í íslenskri skuldasúpu, sem vill hasla
sér völl annars staðar?
Hollt væri, í ljósi þessa, að hugsa til þess
hvernig Ísland stendur sig þegar að því kemur
að bjóða aðra velkomna hingað, sem stundum
eru að flýja allt annað en grösugar lendur
heima fyrir. Ekki er lengra en rúmt ár frá því
að mótmæli urðu á Akranesi vegna komu átta
palestínskra kvenna þangað úr flóttamannabúðum í íra-
skri eyðimörk. Einhverjir töldu ekki pláss fyrir konurnar
og börn þeirra á Skaganum. Sem betur fór langt í frá all-
ir, enda var vel tekið á móti fólkinu þegar það kom.
Fordómar og ótti við útlendinga skutu að nokkru leyti
rótum á Íslandi á mesta uppgangstímanum. Hingað kom
margt fólk, enda var sóst eftir því að fá útlendinga til
starfa. Á þeim sem höfðu horn í síðu útlendinga var helst
að heyra að fólkið væri að koma hingað því Ísland væri
draumalandið. Raunin var önnur, eins og Unnur Dís
Skaptadóttir, mannfræðingur, benti á í viðtali í Morgun-
blaðinu árið 2006: „Þetta var ekki landið sem fólk óskaði
að fara til. Það hafði ekki látið sér detta í hug
að koma hingað fyrr en það frétti af tækifær-
um eða möguleika á vinnu hér og ákvað að
prófa.“
Ekki aðeins hluti íslensks almennings held-
ur einnig íslensk stjórnvöld margféllu á próf-
inu gagnvart útlendingum þau ár sem allt
virtist leika í lyndi hér.
Þannig var fjölmörgum hælisleitendum
sem hingað komu á eigin vegum vísað úr landi
áður en umsókn þeirra var afgreidd. Frá
1991-2007 fékk einn maður sem sótt hafði um
hæli viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður,
samkvæmt Mannréttindaskrifstofu Íslands.
Líka má nefna þróunaraðstoðina. Þar hef-
ur framlag Íslands verið langt undir við-
miðum Sameinuðu þjóðanna, líka á mesta
góðæristímanum. Rétt fyrir hrun vottaði fyr-
ir viðleitni til þess að hækka framlagið. Svo kom kreppan
og þróunaraðstoð var skert.
Í gær birtust í Morgunblaðinu myndir af brosandi
ungum íslenskum fjölskyldum sem eru nýfluttar hingað
frá útlöndum og það þrátt fyrir kreppu. „Ísland freistaði
okkar einfaldlega meira,“ sagði einn fjölskyldufaðirinn.
Þótt kreppi að hefur Ísland enn margt að bjóða. Og
þess ættu bæði Íslendingar sem vilja dveljast á Fróni í
kreppunni og útlendingar sem geta hugsað sér að koma
hingað að njóta. Sú staða sem nú er uppi hér kennir fólki
og yfirvöldum vonandi þá lexíu að taka á móti öðrum eins
og þau vildu sjálf láta taka á móti sér. elva@mbl.is
Elva Björk
Sverrisdóttir
Pistill
Grasið heima og heiman
Engar tilraunabor-
anir eftir allt saman
FRÉTTASKÝRING
Eftir Magnús Halldórsson
magnush@mbl.is
Á
stjórnarfundi Þeista-
reykja ehf., sem er í
eigu Orkuveitur Húsa-
víkur (32%), Norður-
orku (32%), Landsvirkj-
unar (32%) og Þineygjarsveitar (4%),
sem fram fór seinni partinn í ágúst
lagði verkefnisstjóri það til við stjórn
félagsins að draga til baka matsferil
rannsóknarborana á Þeistareykjum,
sem staðið hefur yfir frá því á haust-
mánuðum í fyrra, en tæki þess í stað
rannsóknarboranir inn í mat Þeista-
reykjavirkjunar.
Þetta þýðir að frekari töf verður á
því að hægt sé að tilraunabora á
Þeistareykjasvæðinu til þess að kort-
leggja með áreiðanlegum hætti
hversu trygg orkuöflun á svæðinu er í
raun. Nú þegar hafa 6 holur verið
boraðar og eru líkur taldar standa til
þess að mögulegt sé að reisa 200 MW
jarðhitavirkjun á svæðinu. Þörf er þó
á ýtarlegri rannsóknum.
Rótin í úrskurði ráðherra
Þórunn Sveinbjarnardóttir, þáver-
andi umhverfisráðherra, ákvað 31.
júlí í fyrra að ógilda úrskurð Skipu-
lagsstofnunar þess efnis að ekki
skyldi fara fram sameiginlegt mat á
umhverfisáhrifum álvers á Bakka við
Húsavík, Þeistareykjavirkjunar,
stækkunar Kröfluvirkjunar og há-
spennulínu frá Kröflu og Þeistareykj-
um til Húsavíkur. Umhverfisráðu-
neytið ákvað að hið sameiginlega mat
skyldi fara fram. Þessu mótmæltu
forsvarsmenn Þeistareykja ehf. harð-
lega og töldu fyrirséð að þetta gæti
tafið tilraunaboranir á Þeistareykjum
um a.m.k. eitt ár. Því neitaði Þórunn
og sagði ákvörðunina um sameig-
inlegt mat ekki leiða til tafa á til-
raunaborununum. Annað hefur nú
komið á daginn. Frá því að tillaga um
matsáætlun fyrir allt að 200 MW
Þeistareykjavirkjun var kynnt Skipu-
lagsstofnun 20. febrúar á þessu ári
hefur málið þróast með þeim hætti að
útilokað þykir að hægt verði að
standa við fyrri áform um undirritun
viljayfirlýsingar um orkusölu fyrir
lok þessa árs. Grundvallarástæða
þessa er sú að að samkvæmt fyrr-
nefndum úrskurði ráðherra og leið-
beiningum Skipulagsstofnunar á að
kynna frummatsskýrslur vegna fyrr-
nefndra verkefna samtímis.
Óvissa um verkefni
Eins og greint hefur verið frá í
Morgunblaðinu ríkir óvissa um
áframhald orkuverkefna á Norðaust-
urlandi. Samkvæmt heimildum
Morgunblaðsins hefur verið fundað
um stöðu mála innan iðnaðar- og fjár-
málaráðuneytis og er þá helst horft til
þess að koma þeirri orku sem nú er
talin vera fyrir hendi í nýtingu. Um
þetta er þó ekki eining meðal þeirra
sem unnið hafa að orkumálum á
grundvelli viljayfirlýsingar sem
stjórnvöld, Alcoa og Norðurþing
standa að. Alcoa hefur enn áhuga á
því að vinna að byggingu álvers á
Húsavík og forsvarsmenn Norður-
þings sömuleiðis. Vandinn liggur þó
ekki síst í alvarlegri stöðu efnahags-
mála. Aðgengi að lánsfé er lítið sem
ekkert í augnablikinu og fyrirsjáan-
legt að sá vandi leysist ekki í bráð.
Það dregur úr möguleikum fyrir-
tækja á því að ráðast í framkvæmdir.
Morgunblaðið/BFH
Hiti í jörð Allt bendir til að mikill virkjanlegur jarðhiti sé á Þeistareykja-
svæðinu. Þó þarf að rannsaka aðstæður nánar.
Engar tilraunaboranir fóru fram á
Þeistareykjasvæðinu í sumar,
eins og áætlað hafði verið. Úr-
skurður ráðherra um sameigin-
legt mat hafði úrslitaáhrif.
Óvissa er um framhaldið.
Eitt af því sem skapar enn meiri
óvissu um virkjunaráform á
Þeistareykjum er bág staða þeirra
fyrirtækja sem standa að fyr-
irtækinu. Þá sérstaklega Norður-
orku og Orkuveitu Húsavíkur
(OH). Gengisfall krónunnar,
skömmu fyrir og eftir bankahrun-
ið sl. haust olli miklu tjóni þar sem
eigið fé beggja fyrirtæki minnkaði
stórlega. Í tilviki OH þurrkaði
gengisfall krónunnar allt eigið fé
fyrirtækisins upp og gott betur.
Þrátt fyrir rekstrarhagnað og
stöðugan rekstur hækkaði geng-
isfall krónunnar skuldir um helm-
ing. Staða Norðurorku er að
mörgu leyti sambærileg en eigið
fé þess fyrirtækis er þó enn já-
kvætt. Staða Landsvirkjunar er al-
mennt talin sterk en fyrirtækið er
með efnhagsreikning í dollurum
sem kemur í veg fyrir kollsteypu í
rekstri þrátt fyrir gengisfall krón-
unnar.
ERFIÐ
STAÐA
››