Organistablaðið - 01.12.1994, Blaðsíða 9

Undir lok orgelnámsins hjá Páli, einkum síðasta veturinn, 1966 til 1967, var hann
orðinn þungt haldinn af þeim sjúkdómi sem hann átti við að stríða síðustu æviárin,
það var svokallaður „Parkinsons-sjúkdómur". Vegna þessara veikinda átti Páll í
vaxandi erfiðleikum með að spila af því öryggi semjafnan einkenndi orgelleik hans.
En þegar hann var sestur á bekkinn við Frobenius-orgelið var hreint ótrúlegt og
aðdáunarvert hversu lengi honum tókst með einbeitingu og harðfylgi að spila við
heilar kirkjuathafnir án þess að nokkur gæti heyrt að við orgelið sæti sjúkur maður.
En Páll gerði ávallt, og allt til þess síðasta, mjög miklar kröfur til sín sjálfs sem
hljóðfæraleikara og llytjanda og svo fór að lokum að hann hafði ekki lengur það vald
yfir orgelinu að það stæðist hans listrænu kröfur. Ég var hér í kirkjunni við eina af
síðustu guðsþjónustunum sem Páll spilaði við. Þá heyrði ég í fyrsta skipti á
orgelleiknum hversu langt hann var leiddur. Ég hitti Pál eftir þessa messu. Honum
var brugðið, sýndist mér, og hann sagði eitthvað á þá leið að nú væri þetta orðin sér
of mikil áreynsla, hann gæti þetta ekki lengur, nú væri kominn tími til að hætta. Og
skömmu síðar lét hann af störfum sem dómorganisti eftir að hafa gegnt því starfi
næstum þrjá áratugi með þeim glæsibrag sem öllum var minnisstæður. Um svipað
leyti varð Páll einnig að hætta kennslustörfum og í samráði við hann tók Haukur
Guðlaugsson við og kenndi hann mér síðustu mánuðina til lokaprófsins sem ég tók
haustið 1967 í Landakotskirkjunni.
Að prófinu loknu fór ég til útlanda og var þar við nám í Austurríki og Þýskalandi
um þriggja ára skeið. Á námsárunum og eftir að heim var komið árið 1970 hélt ég
vinskapartengslum við Pál, ég kom nokkrum sinnum á heimili hans og hann fylgdist
af miklum áhuga með öllu því sem maður var að fást við hverju sinni. Síðustu árin
voru honum afar þungbær, hann sat lengstum í hjólastól og átti í erfiðleikum með að
tala og tjá sig. Á þessum tíma voru oft í heimsókn hjá honum vinir hans Ragnar
Jónsson í Smára, sem einnig þjáðist af sama sjúkdómi og Árni Kristjánsson
píanóleikari. Þeir hafa vafalaust spjallað mikið saman, en mér er ennþá minnis-
stæðara hvernig þessir þrír þjóðkunnu forystumenn í listalífi þjóðarinnar gátu setið
langtímum saman og þagað, án þess þó að það væri á nokkurn hátt óþægilegt þeirn
sem nærstaddir voru. Slíkt geta einungis þeir sem þekkst hafa lengi og vel og eru
tengdir nánum vináttuböndum.
Ég tel ekki ofmælt að Páll ísólfsson hafi haft mjög margþætt áhrif á okkur sem
vorum svo lánsöm að njóta tilsagnar hans í orgelleik. Það var ekki bara kennarinn
og orgelsnillingurinn heldur einnig og engu síður maðurinn sjálfur, persónuleiki hans
og skapgerð, sem höfðu nrótandi áhrif á okkur. Páll var stórmenni bæði að vallarsýn
og andans atgervi, fluggáfaður, víðlesinn og hámenntaður í mörgum greinum tónlist-
ar, enda bera margþætt störf hans í þágu íslenskrar tónlistar vott um það enn þann dag
í dag. Mér hefur oft orðið undrunarefni hvernig þessi maður gat stundað öll sín
fjölþættu störf af þeirri elju og samviskusemi sem alkunn var, en jafnframt fundið
tíma til að semja stórfengleg tónverk og haldið sér í æfingu sem orgelsnillingur í
9 ORGANISTABLAÐIÐ