SunnudagsMogginn - 19.09.2010, Blaðsíða 26

26 19. september 2010
Þ
að vakti athygli íslenzks vís-
indamanns, sem er nýkominn
úr ferð til Kína, að einu gilti við
hverja hann talaði, hálærða
kollega sína eða manninn á götunni, allir
virtust stefna að einu og sama marki. Tal-
ið er að Kína verði mesta efnahagsveldi
heims innan tveggja áratuga.
Fyrir allmörgum árum spurði ég þá-
verandi sendiherra Ísraels á Íslandi,
hvernig hann mundi lýsa gyðingum.
Hann svaraði: ef 10 gyðingar sitja í kring-
um borð deila þeir hart hver við annan og
engir tveir eru sammála. Ef einhver kem-
ur utan frá og veitist að þeim snúa þeir
umsvifalaust bökum saman gegn þeim
hinum sama.
Við Íslendingar stefnum augljóslega
ekki að einu og sama marki. Við deilum
hart innbyrðis en sameinumst ekki þó að
okkur sé vegið utan frá. Það eru alltaf
einhverjir í okkar hópi, sem standa með
andstæðingum okkar, eins og skýrt hefur
komið í ljós í sögu okkar allri.
Í Sögu Íslands, sjöunda bindi, segir
Helgi Þorláksson um það, sem úrskeiðis
fór á 17. öldinni:
„Það fer ekki á milli mála, að Íslend-
inga skorti samtakamátt til að sporna við
dönsku valdi. Íslenzkir höfðingjar áttu
jafnan í deilum og voru ofurseldir dönsk-
um yfirvöldum, sem skömmtuðu þeim
embætti.“
Hefur nokkuð breytzt?
Sundrung þjóðarinnar og sundurlyndi
endurspeglast í viðbrögðum við hruninu
og nær hámarki í umræðum um skýrslu
þingmannanefndarinnar og tillögur
hennar um að draga nokkra fyrrverandi
ráðherra fyrir landsdóm. Sennilega eru
mestu mistök okkar að hafa ekki lagt
áherzlu á að skapa víðtæka pólitíska
samstöðu strax eftir hrun. Í stað þess að
leggja áherzlu á að sameina þjóðina hefur
henni skipulega verið sundrað með ESB-
umsókninni og með Icesave-málinu. Og
nú er augljóslega allt að springa í loft upp
á Alþingi vegna landsdómsmálsins.
Stjórnmálaflokkar breytast stundum í
forarpytti, þegar mikil átök verða innan
þeirra. Nú er þann forarpytt að finna í
Samfylkingunni.
Ég hef ekki trú á því að íslenzku þjóð-
inni sé í mun að koma fram refsiábyrgð á
hendur ráðherrum í þeirri ríkisstjórn,
sem sat hér í aðdraganda hrunsins. Hins
vegar held ég að það skipti meginmáli, að
þjóðin verði sátt við niðurstöður þess
uppgjörs, sem nú stendur yfir um að-
draganda og ástæður hrunsins. Verði það
ekki, komust við ekkert áfram við að
byggja upp nýtt samfélag á grunni feng-
innar og erfiðrar reynzlu. Þess vegna
verða þeir, sem ábyrgð báru að axla þá
ábyrgð með einhverjum hætti. Íslenzka
þjóðin hefur lifað af margvíslegar
hörmungar. Við höfum lifað af nátt-
úruhamfarir í ellefu hundruð ár, eldgos,
snjóflóð. Við höfum lifað af sjúkdómsfar-
aldra, mannfall, aflabrest, verðfall á af-
urðum okkar á erlendum mörkuðum. Við
hamfarir af því tagi verður ekki ráðið.
Hrunið má hins vegar telja fyrstu ham-
farir beinlínis af mannavöldum frá því að
Ísland byggðist, að fullveldisafsali und-
anskildu. Þess vegna verður að gera það
upp með opnum og gagnsæjum hætti og
eins og lög landsins segja til um. Nú má
vel vera, að lögin um ráðherraábyrgð og
landsdóm séu úrelt og þess vegna ekki
nothæf. Sumir úr hópi yngri kynslóðar
lögfræðinga hafa fært rök að því. Aðrir
lögvísindamenn eru þeim ekki sammála.
Þennan þátt málsins hefði þurft að ræða
fyrr.
Jónína Michaelsdóttir, sú vísa kona,
segir í grein í Fréttablaðinu sl. þriðjudag:
„Með allri virðingu fyrir alþingis-
mönnum þá eru þeir óhæfir til þess að
dæma um sekt eða sakleysi samþings-
manna sinna og beinlínis ósæmilegt að
leggja það til.“
Það er mikið til í þessu, ekki sízt í ljósi
þess, að sumir núverandi þingmanna
sátu á Alþingi síðustu ár og höfðu ekki
frumkvæði að því sjálfir að krefjast að-
gerða af hálfu stjórnvalda. En lög eru lög,
þótt þau séu frá 1905 en hafa að vísu verið
endurskoðuð síðan. Eigi ekki að beita
þeim á þeirri forsendu að þau séu úrelt
verður slík ákvörðun ekki tekin nema að
undangengnum mjög ítarlegum um-
ræðum á Alþingi og úti í samfélaginu,
sem leiði til víðtækrar sáttar um slíka
niðurstöðu.
Sumir óttast að verði einhverjir fyrr-
verandi ráðherrar ákærðir fyrir lands-
dómi nú muni fleira fylgja í kjölfarið. Í
því sambandi er bent á að núverandi rík-
isstjórn hafi gert samninga við erlend
ríki, sem lagt hefðu gífurlegar byrðar á
almenning, ef þeir hefðu orðið að veru-
leika, án þess að efnisleg rök væru fyrir
slíkri samningagerð í alþjóðlegum samn-
ingum, sem við erum aðilar að. Spurt er,
hvort sú gerð geti ekki fallið undir
ákvæði laga um ráðherraábyrgð.
Þær umræður, sem nú þegar hafa farið
fram í kjölfar skýrslu þingmannanefnd-
arinnar benda til þess, að áður en nokkr-
ar ákvarðanir eru teknar um ákærur á
hendur einstökum fyrrverandi ráðherr-
um þurfi að ræða hina lagalegu hlið
málsins út í yztu æsar. Sumir þeirra lög-
fræðinga, sem talað hafa fyrir þeirri
skoðun, að lögin um landsdóm séu úrelt
segja, að hugsanleg brot fyrrverandi ráð-
herra eigi að fá sömu meðferð í réttar-
kerfinu og önnur brot sem talin eru sak-
næm. Er víst að sú aðferð sé réttlátari?
Umræður um hina efnislegu hlið máls-
ins, þ.e. hvort tilefni sé til að ákæra fyrr-
verandi ráðherra eða ekki, geta ekki farið
fram af nokkru viti fyrr en skýr nið-
urstaða liggur fyrir um málsmeðferð.
Það væri hörmulegt ef meðferð og af-
greiðsla þessa máls á Alþingi yrði til þess
að auka enn á sundurlyndi og sundrungu
íslenzku þjóðarinnar. Þess vegna er
hyggilegt að ræða alla þætti málsins í
botn áður en endanleg ákvörðun er tek-
in. Þess vegna á ekki að hraða afgreiðslu
þessa máls.
Hamfarir af mannavöldum
Af innlendum
vettvangi …
Styrmir Gunnarsson
styrmir@mbl.is
A
ndsog áhorfenda fylltu salinn. Þeir biðu í of-
væni eftir að hann kæmi úr kafinu. Var hon-
um óhætt eða hafði hann orðið fyrir hnjaski?
Óhappið þegar Greg Louganis, fremsti dýfir
heims, rak hnakkann í stökkbrettið í undanrásum dýf-
ingakeppni Ólympíuleikanna í Seoul 1988 er með þeim
eftirminnilegri frá þessu stærsta íþróttamóti heims í
seinni tíð. Milljónir áhorfenda um allan heim fundu til
með kappanum á þessum degi fyrir 22 árum. Louganis
var að reyna hálfþrefalt heljarstökk aftur á bak þegar
hann rak höfuðið í þriggja metra brettið. Til allrar ham-
ingju var hann ekki að stökkva af tíu metra pallinum, þá
hefði höggið orðið ennþá verra.
Öllum til léttis kom Louganis fljótt úr kafinu. Hann
synti að stiganum upp úr lauginni og vippaði sér upp á
bakkann. Þar fór hins vegar ekkert milli mála að hann
var sár, blóð draup úr hnakkanum og dýfirinn var reik-
ull í spori. Honum var strax komið undir læknishendur.
Gert var að sárum hans til bráðabirgða en Louganis
harðneitaði að fara á spítala fyrr en keppni í undan-
rásum væri lokið. 35 mínútum eftir óhappið var hann
því mættur aftur á brettið og lauk keppni með stæl.
Tryggði sér sæti í úrslitum dýfingakeppninnar. Að því
búnu féllst hann á að fara á spítala, þar sem hann var
greindur með vægan heilahristing, auk þess sem sauma
þurfti fimm spor í hnakkann.
„Ég áttaði mig ekki á því hvað ég var nálægt brett-
inu,“ rifjaði Louganis upp síðar. „Mér krossbrá þegar ég
rak höfuðið í það. En í raun var höggið þyngra fyrir
stoltið en höfuðið.“
Nokkrum dögum síðar mætti Louganis galvaskur til
leiks og varði fyrstur manna gullið í dýfingum af þriggja
metra bretti sem hann hafði fyrst unnið í Los Angeles
fjórum árum áður. Hann gerði slíkt hið sama í keppni á
tíu metra palli. Enginn dýfir komst með tærnar þar sem
Greg Louganis hafði hælana á þessum árum.
Var HIV-smitaður þegar slysið varð
Umfjöllun um atvikið blossaði upp aftur sex árum síðar
þegar Louganis, sem er samkynhneigður, upplýsti í
sjónvarpsviðtali við Barböru Walters að hann væri HIV-
jákvæður og hefði verið greindur þegar slysið varð.
„Ég var logandi hræddur um að valda fleira fólki skaða
og langaði að vara Puffer lækni við en fraus hreinlega og
gerði það ekki,“ sagði hann í endurminningum sínum
árið 1995 en Puffer þessi læknir gerði upphaflega að sár-
um hans án þess að notast við hanska. „Á þessum tíma-
punkti var allt í flækju, HIV-smitið, áfallið og skömmin
af því að hafa rekið höfuðið í. Að mér læddist sá hræði-
legi grunur að ferli mínum væri lokið.“
Puffer læknir var upplýstur um smit Louganis árið
1995 og lét þá rannsaka sig. Til allrar hamingju reyndist
hann HIV-neikvæður.
Endurminningar Louganis, Breaking the Surface,
urðu metsölubók í Bandaríkjunum og upp úr þeim var
gerð sjónvarpsmynd með sama nafni árið 1996. Mario
nokkur Lopez fór þar með aðalhlutverkið.
Louganis er orðinn fimmtugur. Hann er af samósku og
sænsku foreldri en var ættleiddur af grísk-amerískum
foreldrum og óx úr grasi í Kaliforníu, gekk meðal annars
í grunnskóla sem heitir því ágæta nafni Valhöll. Loug-
anis setti sundskýluna í skúffuna fljótlega eftir Ólymp-
íuleikana í Seoul og hefur fengist við eitt og annað síðan.
Lék meðal annars hlutverk í nokkrum kvikmyndum,
þeirra kunnastar eru víst Touch Me (1997) og Waterco-
lors (2008), ef það hringir einhverjum bjöllum.
Í dag eiga hundar hug Louganis allan og keppa mál-
leysingjarnir hans, Dr. Schivago, Captain Woof Blitzer
og Dobby, reglulega í hundafimi. Engum sögum fer af
hæfni þeirra. Louganis hefur ritað bók um hundahald
ásamt Betty nokkurri Sicora, For the Life of Your Dog.
orri@mbl.is
Louganis
lemur
höfðinu
við brettið
Bandaríkjamaðurinn Greg Louganis á hátindi ferils síns.
’
Á þessum tíma-
punkti var allt
í flækju, HIV-
smitið, áfallið og
skömmin af því að
hafa rekið höfuðið í.
Að mér læddist sá
hræðilegi grunur að
ferli mínum væri lokið.
Á þessum degi
19. september 1988
Nú eiga hundar hug kappans allan.
Louganis rekur höfuðið í stökkbrettið á Ólympíuleikunum í Seoul.