SunnudagsMogginn - 19.09.2010, Blaðsíða 54

54 19. september 2010
M
yndbandsverk listamannatvíeykisins Ólafs
Ólafssonar og Libiu Castro Lobbyists sem
nú er sýnt í Nýlistasafninu er mjög í anda
gagnrýninnar fjölmiðlunar samtímans og í
anda tónlistarmyndbanda. Myndin er klippt við döbb-
lag hljómsveitarinnar Hljóma sem einnig syngur texta
myndarinnar í bland við rödd þular sem talar með leik-
rænum tilþrifum í anda hefðbundinna heimildamynda.
Þetta gefur myndinni aukavídd og það svipmót eða höf-
undareinkenni sem þekkt eru orðin í verkum Ólafar og
Libíu.
Myndbandið er launfyndið, reynir ekki að virðast
hlutlaust frekar en aðrir heimildarþættir samtímans, og
er merkilega lítið frábrugðið þeim þegar upp er staðið
því það er innihald verksins sem er svo grípandi að
formið sjálft lendir í nokkurs konar aukahlutverki.
Eins og titillinn gefur til kynna fjallar verkið um
lobbýisma í Brussel þar sem alls konar hagsmunaaðilar
reyna að hafa áhrif á ákvarðanir Evrópusambandsins.
Þetta geta verið launaðir menn á vegum fjölþjóðlegra
matvælaframleiðenda, lyfjarisa, alþjóðlegrar hjálp-
arstofnana eða samtaka hjólreiðamanna, allir eiga þeir
sína fulltrúa í Brussel sem reyna að ota sínum tota.
Þótt það sé óumdeilanlegt að lobbýismi sé ein leið til
að koma mikilvægum upplýsingum til stjórnmálamanna
þá beinast margar gagnrýnisraddir að því hve lobbýism-
inn sé ólýðræðislegur, ekki síst vegna þess að fundir
lobbýista með ráðamönnum fara fram fyrir luktum dyr-
um. Í myndinni svara lobbýistar slíkri gagnrýni að
gegnsæi ýti undir gægjuhneigð. Einnig hefur það verið
gagnrýnt að sterkustu þrýstihóparnir hafi óeðlilega
mikil áhrif, oft í krafti fjármagns, og endurspegli ekki
vilja almennings og sumir þeirra beiti jafnvel vafasöm-
um aðferðum. Sú gagnrýni marar á yfirborði mynd-
arinnar og dregur fram andstyggilegu hliðina á lobbý-
ismanum.
Verk Ólafs og Libíu heldur athyglinni, söngurinn
kemur ótrúlega vel út og boðskapurinn kemst ágætlega
til skila. Aðeins á einum stað skarast söngur og þulur
þannig að hægt er að ruglast. Verkið veitir áhugaverða
innsýn inn í heim sem kemur okkur Íslendingum ekkert
síður við en öðrum Evrópubúum. Ólafur og Libía eru að
ná betri og betri tökum á þeim miðlum sem þau vinna
með en samsláttur heimildamynda og myndlistar er
flókið spil sem krefst hárfínna vinnubragða því hin
minnstu blæbrigði eru merkingarbær á fleiri en einu
sviði og geta haft afgerandi áhrif á heildarmyndina.
Ólafur og Libía eru fulltrúar Íslands á næsta Fen-
eyjatvíæringi og spennandi að sjá hvert framlag þeirra
verður.
Ýtir gegn-
sæi undir
gægju-
hneigð?
Myndlist
Lobbyists bbbbn
Nýlistasafnið, Skúlagötu 28
Myndbandsverk. Ólafur Ólafsson og Libia Castro. Sýningin stend-
ur til 2. október. Opið alla daga frá kl 12-16 nema sunnudaga.
Þóra Þórisdóttir
Verkið Lobbyists heldur athyglinni, söngurinn kemur ótrúlega vel út og boðskapurinn kemst ágætlega til skila.
U
m þessar mundir má bregða sér á sýninguna
„Með viljann að vopni“ á Kjarvalsstöðum og
skynja þar andrúm „kvennaáratugarins“
svonefnda; tíma vakningar þegar konur risu
upp og kröfðust mannréttinda og frelsis á við karl-
kynið. Sýnd eru verk eftir 27 myndlistarmenn sem taka
allar með einum eða öðrum hætti afstöðu í listsköpun
sinni, ekki síst í jafnréttismálum en einnig til umdeildra
málefna eða nýjunga í listinni. Sýningarsvæðin eru þrjú
(umhverfisvernd/pólitískar skírskotanir/heimilið) og í
fjórða horni salarins er söguleg áhersla; þar eru heim-
ildamyndir sýndar í „setustofu“, m.a. um kvennafrí-
daginn 1975. Þá má skoða sýnishorn af veggspjöldum,
sýningarskrám, forsíðum blaða og tímarita og annarra
heimilda um gróskuna sem einkenndi tímabilið.
Verkin á sýningunni eru unnin með ýmsum miðlum,
í samræmi við tíðarandann, og eru flest frásagn-
arkennd. Þarna eru m.a. olíu- og akrílmyndir, textíl-
og grafíkverk, ljósmyndir og leirmunir. Fjölföldunar-
eiginleikar grafíkurinnar gerðu hana að kjörnum miðli
til að „boðskapurinn“ næði til sem flestra, og textílverk
eru mjög áberandi. Myndmál flestra vefnaðarverkanna
hefur bernskt yfirbragð sem vísar til alþýðumenningar
en auk þess felur vefnaður (og leir) í sér skírkotun til
reynslu kvenna og handíðahefða, sem á þessum tíma fól
jafnframt í sér uppreisn gegn listsögulegu (og karllægu)
stigveldi þar sem litið var niður á slík tjáningarform.
Andófið tengdist ekki aðeins femínískum áherslum,
heldur mótaðist einnig almennt af uppreisnaranda,
réttindabaráttu og breytingavilja í samtímanum. Í al-
þjóðlegum listheimi voru eldri miðlar teknir til endur-
skoðunar og nýir miðlar og tjáningarform spruttu fram,
eins og hugmyndalist og gjörningar – og á sýningunni
sjást dæmi um slík verk.
Myndlistarkonur unnu á þessum tíma margar hverjar
markvisst á grundvelli femínisma og kynferðis – sumar
íslensku listkvennanna voru virkir þátttakendur í rauð-
sokkahreyfingunni. Aðrar voru eins og starfsbræður
þeirra í „almennri“ uppreisn gegn þjóðfélagslegum
valdakerfum, mótuðum af karlmönnum – og að því
leyti má tengja verk þeirra kvenfrelsissjónarmiðum.
Þannig felst t.d. femínískt inntak pólitískra áróð-
ursveggspjalda Rósku, fyrir frelsi og byltingu, einfald-
lega í því að þar hefur sjálfstæð kona upp raust sína.
Róska var farin að vinna að tilraunakenndum kvik-
myndum þegar á 7. áratugnum, og sýning á þeim hefði
óneitanlega sett svip á salinn. Rúrí notar íslenska kven-
þjóðbúninginn á snjallan hátt til að andæfa bandarísk-
um áhrifum, her- og gróðahyggju og hún tekur sér
sleggju, hefðbundið karlaverkfæri, í hönd til að mölva
lúxusbílinn, stöðutákn karlmannsins. Myndir frá þess-
um róttæka gjörningi (1974) eru til sýnis hjá kaffistof-
unni en hefðu mátt vera meira áberandi inni í sýning-
arsalnum – því reiðin er afl sem án efa hefur kraumað í
mörgum. Ádeila á hagnýtingu náttúrunnar, neysluvæð-
ingu og niðurrif húsa eru meðal umfjöllunarefna sýn-
enda. Þá gengur sýningin öðrum þræði út á að sýna
áhrif nýlistarinnar á listsköpun kvenna, og þannig má
sjá verk eftir Ástu Ólafsdóttur unnið undir áhrifum frá
hugmyndalistinni, en tengslin við femínisma eru þar
hverfandi.
Sýningin dregur fram listsköpun sem er í samræmi
við áhugasvið, reynslu, daglegt umhverfi og sjónarmið
kvenna. Þarna má t.d. sjá viðhorf móðurinnar til stríðs-
reksturs, og mótíf úr eldhúsinu eða af þvottasnúrum í
myndmáli verkanna. Ungu fólki kann að koma á óvart
hversu mikilli kvennakúgun er lýst í sumum verkum,
m.a. þeim sem snúast um fjötra hjónabands, barneigna
og heimilisþrifa, ekki síst í ljósi þess að þarna er komið
langt fram á 8. áratuginn. Náttúrutengd verk eru einnig
áberandi á sýningunni. Ásgerður Búadóttir „vefur sig“
inn í hið karllæga, móderníska afstraktmálverk, og
skírskotar jafnframt formrænt til kvenlíkamans og
náttúrunnar líkt og Rúna sem blandar saman ofnum
dúk og gróðri í gjörningatengdu rýmisverki sem í senn
leiðir hugann að landslagi og sköpunarkrafti konunnar.
Ásu Ólafsdóttur er umhugað um arfleifðina og sveita-
menninguna í myndvefnaði af torfbæjum og túnum og í
ljósmyndaverkum sínum veltir Borghildur Óskarsdóttir
fyrir sér hlutgervingu náttúru og kvenlíkamans.
„Með viljann að vopni“ miðlar tímum breytinga og
uppgjörs og er yfirbragð sýningarinnar fyrst og fremst
sögulegt, sem ljær henni mikið fræðslugildi. Konur
voru farnar að láta meira að sér kveða á þessum árum –
en því miður reynist aðeins lítill hluti verkanna vera í
opinberri eigu, sem segir sitt um stöðu kvenna og
áframhaldandi baráttu sem fyrir höndum er. Sýning-
arframtakið stuðlar að því að gera framlag kvenna sýni-
legt og blása konum sem körlum byr í brjóst í jafnrétt-
isbaráttunni. Ógöngur íslensku þjóðarinnar sýna svo
ekki verður um villst að ekki veitir af að hlusta á sjón-
armið kvenna.
Kvennaval
Myndlist
Með viljann að vopni – Endurlit 1970-1980
bbbbn
Listasafn Reykjavíkur – Kjarvalsstaðir
Til 7. nóvember 2010. Opið daglega kl. 10-17. Aðgangur ókeypis.
Sýningarstjóri: Hrafnhildur Schram.
Róska, Lifi frelsið / Viva la libertad, 1973.
Anna Jóa
Lesbók