SunnudagsMogginn - 13.02.2011, Blaðsíða 32

32 13. febrúar 2011
T
æknibreytingar í veröldinni fóru hægt
öldum saman, þótt verkþekking hafi
mjakast. Á Íslandi stóð flest í stað öldum
saman þótt listaskáldum þætti það bágt.
Enda voru Íslendingar á annarra forræði. Lækna-
vísindi á borð við þau sem við þekkjum eru ung og
fram eftir síðustu öld gátu læknar aðeins gert brot
af því sem nú er. Þeir voru prýðilega lærðir, en
tækjabúnaður og lyf náðu skammt. Ekki síst hefur
verið erfitt að vera einir eða fámennir í stórum
héröðum, samgöngulega í auðn miðað við það
sem nú er og með ekkert við höndina til hjálpar
nema það fábrotna dót og glös sem komst í lækna-
töskuna þeirra. Baráttan við holdsveikina og svo
berklana vannst en framan af var hún frumstæð
og horfur sjúklinga um heilsu dapurlegar. Pens-
ilínið er líka ungt og flest lyf enn yngri. Botn-
langaskurðir eða gallblöðru voru mikið mál langt
fram eftir síðustu öld. Margt gat farið úrskeiðis og
legur miklar þótt sæmilega tækist til. Aðferðir sem
beitt var við geðlækningar voru frumstæðar og
enn vantar mikið upp á þekkingu á slíkum sjúk-
dómum, eðli þeirra og orsökum eins og svo mörg-
um öðrum þótt framfarir séu miklar. Dýr tæki og
fullkomnari blóðrannsóknir hafa komið til sem
gera mönnum kleift að finna margvíslegar mein-
semdir fyrr en áður var sem getur ráðið úrslitum
um batavon. Með öðrum orðum hafa mjög miklar
framfarir á þessum sviðum verið bundnar við til-
tölulega skamman tíma í mannkynssögunni.
Framfarastökkin stór en mikið ólært
Samt er svo margt enn þá ólært og getan tak-
mörkuð. Þess utan er það aðeins brot af mann-
kyninu sem nýtur þess besta sem slíkar framfarir
hafa skilað. Íslendingar eru að þessu leyti í hópi
útvalinna. Þau dæmi sem tekin voru af þróun í
læknavísindum gilda einnig um mörg önnur svið.
Tæknin hefur ekki síst verið hröð á sviði sam-
skiptanna upp á síðkastið. Þeir sem fást við blaða-
gerð skynja það mjög. Nú þurfa menn ekki lengur
að hafa aðgang að blaði til að koma sjálfum sér á
framfæri opinberlega. Hver sem er getur opnað
heimasíðu eða farið enn auðveldari leið og skrifað
inn á síður annarra. Ritstjórn er nánast engin og
„ritskoðun“, í góðri merkingu orðsins, varla
merkjanleg. Margt sem aldrei yrði leyft í prent-
uðum texta a.m.k. enn sem komið er, nema í
sorpblöðum, fer nú hindrunarlaust í gegn á vefn-
um. Þessi lausung hefur marga og augljósa kosti.
Hundruð manna skrifa reglubundið og þúsundir
öðru hvoru og eru sínir eigin ritstjórar og lúta
hvorki boðum né bönnum. Margvíslegum upplýs-
ingum og sjónarmiðum er með þessum hætti
komið á framfæri, sem ella hefðu sennilega aldrei
sést. Vissulega mætti margt af slíku missa sín. En
þar sem kostnaðurinn virðist enginn af því að
birta efni á netheimum, sem sýnist án endimarka
eins og alheimurinn, er allt látið vaða. Og þar með
er allur sorinn. Betri vefsíður reyna þó að setja
einhver mörk. En sú ritgætni er nánast ætíð eftir
á, öfugt við það sem hægt er að gera við blaða-
útgáfu, og mikill skaði getur verið orðinn þegar
næst að grípa inn í. Reynt er að loka á verstu
þrjótana, en þeir dúkka þá upp annars staðar, eins
og fallítt fyrirtæki með nýja kennitölu, þar sem
minni kröfur eru gerðar.
Böggull fylgir skammrifi
Svo undarlega sem það hljómar þá er eins og
hverri framför þurfi að fylgja misnotkun af ein-
hverju tagi. Fyrst koma þeir sem spyrja ljómandi
af fögnuði: Hvernig er best að nýta þessa nýjung
og nota, en skömmu síðar koma hinir, læðupokast
og spyrja sjálfa sig: Hvernig get ég misnotað þetta?
Tölvupóstur er á meðal þæginda nútímans og
gefur nýjar víddir til samskipta. En líka þá sjá
læðupokarar sér leik á borði og hrúga inn á slíkt
yfirþyrmandi rusli eða eru að senda endalausan
óumbeðinn póst sem er eingöngu til tafa og leið-
inda. En svo leiðinlegir gestir sem slíkir eru koma
verri í kjölfarið. Þrjótarnir og fantarnir, myrkra-
verkamennirnir sem brjótast inn í tölvupóst eins
og önnur persónuleg og varin eignarréttindi og
rjúfa grið og friðhelgi. Stundum af skemmdarfýsn
einni en stundum í enn glæpsamlegri tilgangi.
Slíkir reyna að gera tölvuþýfi sitt að versl-
unarvöru. Flestir fjölmiðlar hafa sjálfsagt fengið
tilboð um að kaupa slíkt til birtingar. Betri fjöl-
miðlar þó væntanlega sjaldnar en aðrir, því það
spyrst út að þeir séu ekki ginnkeyptir fyrir slíku.
Og einn fjölmiðill, sem hafnað hefur að standa í
slíkum kaupskap, sér síðan falboðin gögn sem
honum þykja kunnugleg birtast hjá öðrum fjöl-
miðli, þá hugsar hann sitt. Hann getur ekki endi-
lega fullyrt og því síður sannað að sá hafi keypt, en
getur þó ekki annað en hugsað sitt.
Brotist inn í síma
Í Bretlandi var nýverið upplýst að dagblöð þar í
landi hefðu látið brjótast inn í síma stjórnmála-
manna og þar komist yfir símlesin skilaboð. Sagt
var í fréttum að slík innbrot í síma væru á færi
hvers sæmilega tæknivædds unglings. En þó fengu
blöðin „sérfræðinga“ utan úr bæ til að fram-
kvæma verkin. Og af hverju gerðu þau þetta ekki
sjálf, fyrst það var ekki flóknara en svo? Þeim
þótti þrátt fyrir freistinguna skítalykt af gjörðinni,
hún væri örugglega siðlaus og líkast til löglaus,
svo fjarlægð var nauðsynleg. Til þess að blaðið sem
í hlut átti gæti notað þær upplýsingar sem það
Reykjavíkurbréf 11.02.11
Glansandi gull og grátt silfur