Fréttablaðið - 21.10.2011, Síða 17

FÖSTUDAGUR 21. október 2011 17
Ármúla 30 | 108 Reyk jav í k | S ími 560 1600 | w w w.borgun . i s
Það er alltaf nóg að gera!
Borgun gerir það eins
auðvelt og hægt er.
J
Ó
N
S
S
O
N
&
L
E
’M
A
C
K
S

•

jl
.i
s

•

S
ÍA
Um miðbik seinustu aldar voru margir rithöfundar og leik-
stjórar uppteknir af hættu á fas-
istastjórnum. Bækur á borð við
1984, Brave New World og Fahren-
heit 451 sýndu alumlykjandi ríkis-
stjórnir sem fylgdust með öllu og
stjórnuðu flestu. Þær réðu hver
mætti sofa hjá hverjum. Þær settu
myndavélar og hljóðnema heim
til allra. „Stóri bróðir fylgist með
þér,“ var sagt.
Til allrar lifandi lukku hafa
þessar sýnir listamannanna ekki
ræst, alla vega ekki í okkar heims-
hluta. En það er kannski eilítið
skoplegt hve langt í átt til eftirlits-
samfélagsins við sem neytendur
höfum teygst, algjörlega af fúsum
og frjálsum vilja. Við komum fyrir
nettengdum njósnamyndavélum
heima hjá okkur. Við göngum með
hljóðnema og staðsetningartæki á
okkur. Svo látum við alla vita hvar
við erum og hvað við erum að gera
og hugsa, bara til öryggis.
Langflestar fartölvur eru með
innbyggðum myndavélum og
hljóðnemum. Það er hægt að láta
þessi tæki senda myndir og hljóð
þótt við vitum ekki af því og það
hefur verið gert. Óprúttnir aðilar
hafa tekið myndir á vefmynda-
vélar fólks að því forspurðu. Það
hafa ríki líka gert. Nú síðast frétt-
ist af því að lögreglan í Þýskalandi
hefði notað slíkar aðferðir við
gagnaöflun í sakamáli.
Samsæriskenningar?
Nú er ég almennt lítið fyrir
hvers kyns samsæriskenningar,
sérstaklega þær sem krefjast
samstarfs fjölmargra manna í
ólíkum ríkjum, fyrirtækjum eða
stofnunum. En það er auðvitað
verulega mikill munur á fullyrð-
ingum á borð við „Bandaríkja-
stjórn lagði á ráðin með Al-Kaída
til að ráðast á Pentagonið“ eða
„það eru til pervertar sem kunna
að forrita“. Sú fyrri finnst mér
fremur hæpin, sú síðari mjög
sennileg.
Einhverjir ótíndir tölvuþrjótar
eru ekki eina hugsanlega vanda-
málið. Fyrirtæki á borð við
Google, Facebook og Microsoft
eru í dag voldugri en margar
ríkisstjórnir. Þau hafa aðgang að
tölvupósti stórs hluta mannkyns
og búa yfir upplýsingum um hvar
hver og einn er, hver áhugamál
hans eru og hvað hann er að gera.
Hættan á misnotkun þessara upp-
lýsinga er ekki minni þótt um sé
að ræða fyrirtæki en ekki ríkis-
stjórnir.
Þá er sterk markaðsstaða
þeirra auðvitað gríðarlegt vopn.
Hugsum okkur að Google færi á
hliðina. Allur tölvupóstur, allar
ljósmyndir og allt annað sem það
fyrirtæki geymir ætti á hættu á
að glatast. Kæmi ekki fram krafa
um að bjarga þessu? Er Google
kannski orðið „of stórt til að
falla“?
Hafi maður einhverjar kröfur á
ríkisvaldið í þessum efnum þá er
það auðvitað að sjá til að almenn-
ar leikreglur séu til, og að þær
séu virtar. En smæð ríkja er auð-
vitað ekki kostur þegar kemur að
því að setja stórum alþjóðlegum
fyrirtækjum stólinn fyrir dyrnar.
Ef lög myndu til dæmis banna
Google að lesa tölvupóstinn
manns myndi það sennilega ekki
hafa önnur áhrif en þau að lokað
yrði fyrir Gmail hérlendis.
Annað dæmi: Það er brýnt
að skera upp herör gegn hvers
kyns svæðislæsingum á tónlist
og afþreyingu sem í reynd hafa
skapað kerfi einkarekinna toll-
svæða. En hér dygðu lög eins
ríkis skammt. Það þyrfti sam-
starf fleiri ríkja, t.d. allra ríkja
Evrópusambandsins, til að slíkt
bann við svæðislæsingum og ann-
arri vitleysu hefði einhverja vigt.
Með njósnum gegn frelsi
Fá ef nokkur dæmi má nefna af
því að íslenska ríkið hafi með lög-
gjöf reynt að tryggja frelsi borg-
aranna á netinu. Almennt finnast
fá dæmi um áhuga stjórnvalda á
netmálum almennt, ef frá er talin
gagnrýnislaus innleiðing flestra
stefnumála höfundarréttarlobbý-
ista inn í íslenska löggjöf og svo
auðvitað skipulögð óbeit löggjaf-
ans á nafnlausum kommentum.
Sú síðarnefnda stefnir í raun að
því að skylda síðueigendur til að
njósna um notendur sína, í stað
þess að banna að slíkt sé gert.
Þetta nafnleyndarhatur er annars
hættulegt. Nafnlaus skrif eru oft
eina leiðin til að ýta óvinsælum,
illa þóknanlegum málum af stað.
Sagan geymir mörg dæmi.
Netið skapar gríðarlegt frelsi.
En netið getur hæglega breyst í
kúgunartól í höndum stjórnvalda
eða annarra ef við förum ekki
að með gát. Þar sem ég sit tel
ég þrjá hljóðnema, tvær mynda-
vélar, þrjá útvarpssenda og eitt
staðsetningartæki. Hvað með
ykkur?
Augað í tölvunni
Pawel Bartoszek
Stærðfræðingur
Í DAG
Ég tel mig vera jákvæða og lífs-glaða manneskju og reyni eftir
fremsta megni að líta jákvætt á
þær aðstæður sem á vegi mínum
verða. Ég hef ekki viljað vera með
stór orð í garð ráðamanna því
ég tel mig ekki hafa betri ráð og
forðast að gagnrýna þær ákvarð-
anir sem teknar hafa verið í þessu
þjóðfélagi.
En þegar málin snerta mann
beint og maður kemst í þær
aðstæður að einu svörin sem
maður fær eru niðurskurður og
því miður …
Við að heyra þær fréttir að loka
ætti líknardeildinni á Landakoti
varð mér allri lokið. Hvað er í
gangi?
Fárveikt fólk er sent heim, þar
sem makinn (oftast kominn yfir
sjötugt eða jafnvel áttrætt) á að
vera á 24 tíma vakt – jú, hann fær
símanúmer til að hringja í þegar
eitthvað kemur upp á og öryggis-
hnapp ef hann ræður ekki við
aðstæður. Börnin sem eru í fullri
vinnu við að reyna að halda sínum
heimilum gangandi eiga að taka
vaktina annað slagið og versla inn.
En þetta gengur bara ekki upp,
makinn sem er kannski nokk-
uð hress endist ekki til lengdar
ósofinn og félagslega vannærður,
hann gefst hreinlega upp. Og þetta
endar með því að sjúklingarnir
verða tveir sem þurfa umönnun í
stað eins.
Og viljum við hafa þetta svona?
Að það sé ekki pláss fyrir okkur
þegar við höfum klárað lífsstarfið
og erum að bíða eftir lokaferðalag-
inu sem er það eina örugga í lífinu.
Er það ekki eitt af því mikilvæg-
asta að við fáum að kveðja með
reisn og finna að við eigum stað
sem tekur á móti okkur þegar lífs-
kraftinn þrýtur?
Ég held að við séum öll sammála
því að þessi þáttur í þjóðfélaginu
verður að vera í lagi, þ.e. að heil-
brigðiskerfið okkar sé traust og að
vel sé tekið á móti okkur þegar við
þurfum á því að halda.
Það er mín tilfinning að það sé
verið að gera breytingar til þess
eins að það sé verið að gera eitt-
hvað, burtséð frá því hvort það
sé hagkvæmt eða skynsamlegt.
Að loka einni stofnun og ætla að
sameina hana annarri sem er nú
þegar full er ég ekki að skilja. Ef
við erum raunsæ í þessu þá hætt-
um við ekki að veikjast og deyja.
Við gætum jú tekið upp þann hátt
eins og t.d. á bílaverkstæðum, að
þegar það borgar sig ekki að gera
við, þá erum við send í Vöku.
Ég tek ofan fyrir þeim sem velja
sér það ævistarf að hlúa að öðrum
og vona að þeir haldi það út að
vinna hér áfram, því að með hverri
uppsögn bætist sú vinna á þá sem
eftir eru.
Hugum að því sem skiptir máli
og hættum að eltast við sýndar-
mennsku.
Viljum við þetta?
Heilbrigðismál
Svava K.
Egilson
aðstandandi
Við að heyra þær
fréttir að loka
ætti líknardeildinni á
Landakoti varð mér allri
lokið.