Morgunblaðið - 30.07.2010, Blaðsíða 19

Fréttir 19ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 30. JÚLÍ 2010
Kristján Jónsson
kjon@mbl.is
Hamid Karzai, forseti Afganistans, segir það
„skelfilegt og einstaklega óábyrgt“ að lekið
skuli hafa verið á vefinn Wikileaks leynilegum
skýrslum þar sem fram komi m.a. nöfn Afgana
sem hafa unnið með Bandaríkjamönnum og
öðrum liðsmönnum Atlantshafsbandalagsins,
NATO, í landinu. Talibanar hafa oft hótað að
hefna sín grimmilega á þeim Afgönum sem
þeir telja hafa svikið þjóðina.
„Hvort sem þessir einstaklingar [sem unnu
með bandamönnum] fóru að lögum eða ekki
þegar þeir útveguðu NATO-hermönnunum
upplýsingar mun líf þeirra verða í hættu
núna,“ sagði forsetinn. Að sögn The New York
Times fara starfsmenn varnarmálaráðuneyt-
isins í Washington nú yfir tugþúsundir
skýrslna hermanna sem lekið var á vefinn og
hyggjast þannig reyna að átta sig á því hvort
hægt sé að rekja nöfn umræddra Afgana með
aðstoð skýrslnanna.
Talsmaður ráðuneytisins, David Lapan of-
ursti, sagði að enn væri ekki komin niðurstaða
í rannsókninni. En „almennt gæti nafngrein-
ing einstaklinga valdið vanda, jafnt varðandi
líkamlegt öryggi þeirra sem vilja þeirra til að
halda áfram að veita bandamönnum eða afg-
önsku ríkisstjórninni stuðning.“
The New York Times segist þegar hafa
fundið í skýrslunum tugi dæma um nafngrein-
ingu Afgana er veita NATO upplýsingar og
einnig manna sem taldir séu líklegir til að yf-
irgefa heri talibana.
Ógnar leki uppljóstrurum?
 Wikileaks-lekinn sagður geta nýst talibönum til að finna og myrða inn-
lenda stuðningsmenn og uppljóstrara Atlantshafsbandalagsins í Afganistan
Reuters
Forsetinn Hamid Karzai í Kabúl í gær.
Traustar skýrslur?
» Bent er á að skýrslurnar séu oft óá-
reiðanlegar enda ritaðar við erfiðar að-
stæður á vígvellinum og í hita leiksins.
» Gagnrýnendur hernaðarins gegn tali-
bönum segja að þær sýni að mannfall
meðal óbreyttra borgara hafi orðið
mun meira en NATO hafi viðurkennt.
FRÉTTASKÝRING
Kristján Jónsson
kjon@mbl.is
Eitt af viðkvæmustu deilumálunum í
Bandaríkjunum er staða ólöglegra
innflytjenda sem varla er undarlegt í
landi þar sem nær allir eru annað-
hvort sjálfir innflytjendur eða afkom-
endur innflytjenda síðustu aldirnar.
En auk þeirra sem komið hafa með
löglegum hætti eru sennilega 11 millj-
ónir manna, flestir frá Mexíkó, nú
með ólöglegum hætti í landinu. Og
stöðugt bætast fleiri við. Nóg er af
láglaunastörfum sem „löglegir“ vilja
ekki líta við.
Nú er hart deilt um ný innflytj-
endalög í Arizona og segja gagnrýn-
endur að þau veiti lögreglu allt of
rúmar heimildir til að kanna hvort
fólk á förnum vegi sé „löglegt“ eða
„ólöglegt“. Alríkisdómari vísaði á
miðvikudag á bug umdeildustu hlut-
um laganna sem m.a. voru talin geta
ýtt undir kynþáttamismunun. Lög-
reglumenn myndu fyrst og fremst
kanna aðstæður fólks með dæmigert
útlit Mexíkóa, „löglegt“ fólk með
þannig útlit yrði því fyrir áreiti. Nið-
urstöðunni var fagnað í Washington
en þar segja ráðamenn að innflytj-
endalög eigi að heyra undir alríkið,
ekki einstök sambandsríki.
Mikill stuðningur í könnunum
En Jan Brewer ríkisstjóri, sem er
repúblikani, segist ætla að áfrýja
þessari niðurstöðu til næsta dóm-
stigs. „Slagurinn er ekki á enda,“
sagði hún. Og kannanir sýna að ekki
er nóg með að meirihluti Arizonabúa
sé sammála henni, um 60% Banda-
ríkjamanna líst vel á nýju lögin.
Bæði Barack Obama forseti og for-
veri hans, George W. Bush, hafa
reynt að fá þingið til að samþykkja al-
geran uppskurð á alríkislögum um
innflytjendur. Hugmynd Bush um að
leyfa stórum hluta þess fjölda sem
sem komist hefur ólöglega inn í landið
að fá landvist hafi umrætt fólk ekki
brotið neitt af sér náði ekki fram að
ganga, aðallega vegna andstöðu
margra í hans eigin flokki. John
McCain, forsetaefni repúblikana
2008, vildi einnig lagabreytingar af
sama toga og í reynd voru hugmyndir
Obama á svipuðu róli.
Margir Bandaríkjamenn segja að
afleiðingin verði aðeins sú að enn auk-
ist straumurinn til landsins. Mexíkóar
og aðrir sjái að hættulaust sé að vera
ólöglegur innflytjandi, eini vandinn sé
að komast inn. En eftirlitið á landa-
mærunum að Mexíkó hefur verið hert
síðustu árin. Talið er víst að á hverju
ári deyi hundruð manna úr hungri og
þorsta við að reyna að laumast yfir
landamærin á fáförnum stöðum.
Reyna að
stöðva straum-
inn úr suðri
 Hart er tekist á í Bandaríkjunum um
ný og strangari innflytjendalög í Arizona
Reuters
Vægð! Deilan er mjög heit, hér er
barn með mótmælaspjald.
Hundar líkja eftir líkamshreyf-
ingum eiganda síns en þurfa mikla
þjálfun til að verða færir í listinni,
að því er fram kemur í nýrri rann-
sókn vísindamanna við Vínarhá-
skóla. Fullyrt er að oft megi greina
sams konar hegðun hjá ýmsum öðr-
um dýrategundum.
Dr. Friederike Range, sem stýrði
rannsókninni, og félagar hennar
könnuðu námsgetu hóps hunda.
Þeim var sýndur kassi með renni-
hurð fyrir gati sem hægt var að
opna með því að taka í hnúð. „Eig-
andinn“ sýndi hvernig það væri
hægt, notaði ýmist hönd eða munn
á hnúðinn.
„Þegar eigandinn notaði höndina
varð hundurinn að nota loppuna til
að opna og fá þá laun,“ sagði
Range. Hundurinn varð sömuleiðis
að nota kjaftinn þegar eigandinn
notaði munninn.
Annar hundahópur var hins veg-
ar látinn læra að opna með kjaft-
inum þegar eigandinn beitti hend-
inni og öfugt, nota loppuna þegar
eigandinn beitti tönnunum. En
fyrri hópurinn var mun fljótari að
læra kúnstina að opna en sá síðari
sem ekki gat hermt nákvæmlega
eftir eigandanum.
kjon@mbl.is
Hundar herma eftir okkur
Blóm og kerti við hús í Villers-au-Tertre í Frakklandi þar sem lík hvítvoð-
unga fundust í vikunni. Saksóknari í Frakklandi segir að eiginmaður Dom-
inique Cottrez, 45 ára gamallar konu sem játað hefur að hafa á 20 árum
myrt átta nýfædd börn sín, verði ekki ákærður fyrir samsekt. Eric Valliant
saksóknari sagði að konan, sem á tvö uppkomin börn, segðist hafa leynt
morðunum fyrir manni sínum. Hún hefði ekki viljað eignast fleiri börn og
ekki viljað leita til læknis til að fá getnaðarvarnir. Hún er feitlagin, sögð
mjög óframfærin en eiginmaðurinn er vel þekktur og situr í sveitarstjórn.
Reuters
Myrti átta börn sín
Lögregla beitti í gær táragasi gegn
nokkur hundruð vöruflutningabíl-
stjórum sem efndu til mótmæla í
Aþenu en þeir hafa verið í verkfalli
í þrjá daga. Stjórnvöld í Grikklandi
hafa skipað bílstjórunum að snúa til
vinnu. Flestar bensínstöðvar í land-
inu eru orðnar bensínlausar og far-
ið er að bera á skorti á vörum í
verslunum.
Grísk stjórnvöld byggja ákvörð-
un sína á ákvæði laga en segja má
að neyðarástand sé að skapast í
landinu. Ef bílstjórarnir verða ekki
við tilmælunum eiga þeir á hættu
að verða handteknir og að aksturs-
leyfi verði tekin af þeim.
Flutningabílstjórarnir gripu til
verkfallsaðgerða til að mótmæla
áformum ríkisstjórnarinnar að
leyfa samkeppni í flutninga-
starfsemi. Tillögur þess efnis eru
hluti af áætlun sem unnin var í sam-
vinnu við Alþjóðagjaldeyrissjóðinn
og Evrópusambandið.
Táragasi beitt
gegn vörubílstjórum
í Grikklandi
Bandarískir vís-
indamenn á
sviði stofn-
frumurann-
sókna hafa þró-
að tækni sem
gerði þeim
kleift að láta
vaxa á ný liða-
mót á framlöpp
kanínu, segir í
frétt BBC. Eru bundnar vonir við
að með tilrauninni sé stigið skref í
átt til þess að hægt verði að láta ný
liðamót, hvort sem er á mjöðm, öxl
eða hné, vaxa á mönnum.
Önnur framlöppin var fjarlægð á
tíu kanínum og sprautað efni sem
ýtir undir vöxt stofnfruma í tilbúin
bein sem sett höfðu verið í staðinn
fyrir gömlu lappirnar. Fjórum vik-
um síðar höfðu ný liðamót myndast
og dýrin gátu gengið um með eðli-
legum hætti. Sagt er frá tilraun-
unum í breska læknatímaritinu
Lancet.
Nýjar kanínulappir
með stofnfrumum
Hvers vegna herðir Arizona lögin?
Brewer ríkisstjóri segir að ekki sé
aðeins um að ræða straum ólög-
legra innflytjenda heldur fylgi þess-
um lögbrotum margvíslegir aðrir
glæpir, ekki síst fíkniefnasmygl.
Er hægt að loka landamærunum?
Tæknilega er það nær útilokað,
landamærin að Mexíkó eru liðlega
3000 km að lengd. En í reynd er
það krafa Brewer að alríkisstjórnin
tryggi að ekki sé hægt að laumast
inn í Arizona. Það sé hlutverk henn-
ar að annast landamæravörslu.
Hvað var einkum gagnrýnt?
Ákvæði um að lögreglumaður megi
krefja fólk um skilríki ef hann hefur
þurft að hafa einhvers konar af-
skipti af því í starfi sínu. Einnig að
það verði lagabrot að bera ekki á
sér skilríki.
Hver er vörn Brewer?
Hún bendir á að í reynd sé ekki um
mikla breytingu að ræða frá gild-
andi alríkislögum. Þar séu einnig
ákvæði um að lögreglan geti krafist
skilríkja. Fimm önnur sambandsríki
vilja setja svipuð lög og Arizona.
Spurt&svarað