Morgunblaðið - 31.07.2010, Blaðsíða 19

19
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 31. JÚLÍ 2010
Eftirtektarverð Snekkjan Octopus sigldi inn sundin við Reykjavík í gær og vakti mikla athygli vegfarenda. Eflaust hafa
margir rekið upp stór augu en ekki er hægt að fullyrða um hvort þennan árekstur megi rekja til hrifningar ökumannsins.
RAX
Samorka, sem eru sam-
tök orku-og veitufyr-
irtækja, hafa til þessa setið
hjá í þeim dansi sem stig-
inn hefur verið á hinum
pólitíska vettvangi að und-
anförnu varðandi kaup
hins kanadíska fyrirtækis
Magma á hlut í HS-orku, í
gegnum sænskt dótt-
urfélag. HS-orka, Orku-
veita Reykjavíkur og önn-
ur þau orkufyrirtæki sem
eru aðilar að Magma-
umræðunni eru öll aðilar að Samorku
og því eðlilegt að Samorka láti sig málið
varða. Starfsemi Samorku felst m.a. í
því að tryggja, að félagar innan samtak-
anna starfi samkvæmt þeim lögum og
reglum og því starfsumhverfi sem fyr-
irtækjunum er búið á hverjum tíma.
Stjórnvöld og Samorka hafa átt farsælt
samstarf í áranna rás varðandi umbæt-
ur á rekstrarumhverfi þessa mikilvæga
málaflokks innan samfélags okkar. Því
skal fullyrt að aðildarfélagar samtak-
anna hafa lagt metnað sinn í að starfa
samkvæmt þeim lögum sem í gildi hafa
verið á hverjum tíma og ekki stundað
nokkur undanskot hvað það varðar.
Farið að lögum
Því er það mjög óþægilegt, svo ekki
sé fastar kveðið að orði, að verða vitni
að því hvernig rætt er um orkufyr-
irtækin sem koma að Magma-málinu og
þeim núið um nasir lögbrotum og óeðli-
legum starfsháttum. Innan samtakanna
sjá menn ekki annað en að við sölu á
hlutum í HS Orku hf. hafi verið farið
eftir þeim lögum sem gilda um mál af
þessu tagi. Ef lögin eru gölluð eða sam-
rýmast ekki þjóðarvilja þá er það lög-
gjafans að breyta lögunum. Þó skal haft
í huga að slíkar laga-
breytingar má ekki gera
eftir dagspöntunum þeg-
ar einstökum þegnum eða
þingmönnum finnst lögin
ósanngjörn og umræða
um afturvirk lög á aldrei
rétt á sér. Í Magma-
málinu hafa allar stað-
reyndir legið fyrir í
marga mánuði og laga-
ramminn hefur verið fyrir
hendi. Aðdragandinn er
líka það langur og ferlið
allt á þann veg að stjórn-
völd hafa haft fulla vitn-
eskju um málsatvik og því oft haft tæki-
færi til að koma þar að, annað hvort
sem kaupendur eða með því að breyta
lögum í tæka tíð.
Auðlindin áfram í opinberri eigu
Margsinnis hefur komið fram að hér
er ekki verið að selja auðlind. Hér er um
að ræða að leigja aðgang til nýtingar á
auðlind um ákveðinn tíma. Auðlindin
verður áfram í eigu opinberra aðila sem
njóta munu afraksturs af þeirri eign,
auk þess sem nýtingin er undir ströngu
eftirliti Orkustofnunar. Einu gildir í
raun í þessu sambandi hvort orkufram-
leiðandinn er í opinberri eigu, innlendur
eða erlendur. Ríkið setur lagarammann
og ríkið stýrir nýtingunni í raun, t.d. í
gegnum virkjunarleyfisskilmála hverju
sinni. Bent hefur verið á að æskilegt
hefði verið að innlendir aðilar hefðu
keypt fala hluti í HS-orku og hafa líf-
eyrissjóðir landsmanna verið nefndir.
Víst er um að lífeyrissjóðirnir skoðuðu
málið vandlega en féllu frá hugmynd-
inni. Við getum velt fyrir okkur ástæð-
unum, en skyldi ástæðan vera sú að arð-
urinn af rekstri orkufyrirtækja sé ekki
slík auðsuppspretta sem stundum er
látið í veðri vaka? Eitt er víst að ef ætl-
unin er að nýta orkuauðlindirnar til
framfara fyrir borgara þessa lands, þá
þarf að virkja þær. Orkulind skapar
ekki arð og atvinnu nema hún sé virkj-
uð. Til að virkja orkuauðlindir þarf fjár-
magn sem tæpast er tiltækt hjá rík-
issjóði eða öðrum innlendum aðilum og
því er erlent fjármagn nauðsynlegt. Nú
hefur erlendur aðili, sem sérhæfir sig á
þessu sviði, gefið sig fram og er tilbúinn
til að taka þátt í uppbyggingunni, sam-
kvæmt íslenskum lögum, og taka
áhættuna sem því fylgir. Þeim mun
undarlegra er að þegar svo er komið
skulu nokkrir alþingismenn og jafnvel
ráðherrar gera því skóna að æskilegt og
jafnvel nauðsynlegt sé að stöðva þetta
ferli.
Áhrif á orðspor Íslands
Það er vissulega ekki í verkahring
samtaka á borð við Samorku að segja
stjórnvöldum fyrir verkum en með hlið-
sjón af því góða samstarfi sem ávallt
hefur ríkt milli þessara aðila, þá er ekki
óeðlilegt að samtökin vari við afleið-
ingum þess að grípa til óyndisúrræða.
Slíkur gjörningur hefur ekki bara áhrif
á þetta ákveðna kanadíska fyrirtæki,
heldur mun þetta hafa áhrif á orðspor
okkar sem ekki er of gott fyrir. Aðrir
erlendir aðilar sem kunna að vera til-
búnir til að fjárfesta í íslensku atvinnu-
lífi í framtíðinni munu hugsa sin gang ef
farið verður offari af hálfu stjórnvalda í
þessu máli.
Magmahringekjan
Eftir Franz Árnason
Franz
Árnason
» Stjórnvöld hafa
oft haft tækifæri
til að koma að ferlinu
í tæka tíð.
Höfundur er formaður Samorku,
samtaka orku- og veitufyrirtækja.
Staðfesting
framkvæmda-
stjórnar ESB á því
að ríki beri ekki
ábyrgð á innistæðu-
tryggingasjóðum er
stórsigur fyrir Ís-
land. Eyðum ekki
tíma í að fara yfir
hvað þetta stangast
á við mörg hundruð
þingræður, fréttir,
viðtöl og yfirlýsingar um
ábyrgð íslenska ríkisins (að-
allega frá íslenskum stjórn-
völdum.)
Aðalatriðið er að menn fari
að halda á málinu í samræmi
við þessa grundvallarstað-
reynd, þ.e. að það var ekki
ábyrgð á innistæðutrygg-
ingasjóðum og ekkert ríki í
Evrópu hefði gert það sem
reynt var að þvinga Íslendinga
til. Eftir að ríkisstjórnin tók
Icesave-málið aftur alfarið til
sín í vor og sendi AGS alls kon-
ar fyrirheit er afar mikilvægt
að hún snúi sér nú að því að
koma þessu grundvallaratriði
til skila.
Hvers vegna nú?
Líklega leyfir ESB sér að
staðfesta þetta nú því að það er
hvort eð er verið að breyta
reglunum um innistæðutrygg-
ingar og því ekki lengur nauð-
synlegt að viðhalda blekking-
unni um að ríki hafi verið ábyrg
fyrir innistæðum í einkabönk-
um. Reyndar virðist for-
stöðumaður ESA ekki hafa
fengið minnisblaðið um að
blekkingin væri orðin óþörf.
Hann er nýbúinn að senda frá
sér álit þess efnis að slík rík-
isábyrgð hafi verið fyrir hendi
og hefur alltaf byggt skoðun
sína á því að ábyrgð Íslands sé
nauðsynleg til að koma í veg
fyrir hrun kerfisins og verja
evrópskan fjármálastöðugleika.
Gleymdu þeir gosinu?
Í svari ESB er reyndar reynt
að halda því fram að Íslend-
ingar eigi að ábyrgjast inni-
stæðurnar burt séð frá lög-
unum vegna þess að reglum um
innistæðutryggingar hafi ekki
verið rétt framfylgt á Íslandi
og einnig vegna mismununar
sem hafi falist í því að íslenskir
innistæðueigendur hafi fengið
tap sitt að fullu bætt en ekki
hollenskir og breskir.
Það er rangt að sú mis-
munun sem byggðist á neyð-
arlögunum hafi verið gerð eftir
þjóðerni. Hún var svæð-
isbundin og í þeim lögfræðiálit-
um sem birst hafa um málið til
þessa er fallist á að ráðstöfunin
var nauðsynleg til að koma í
veg fyrir algjört tap allra. Lár-
us L. Blöndal og Stefán Már
Stefánsson hafa gert ítarlega
grein fyrir þessu og óþarfi að
fara nánar yfir það hér.
Hvað varðar hitt atriðið hef-
ur löngu verið staðfest að Evr-
ópureglur um innistæðutrygg-
ingar voru rétt innleiddar á
Íslandi (undir eftirliti vina okk-
ar hjá ESA). Það er því hálf-
skondið að reyna nú 10 árum
seinna að nefna innleiðing-
argalla sem rök fyrir því að Ís-
lendingar eigi að ábyrgjast
innistæðurnar þrátt fyrir allt.
Það eina sem vantar upp á er
að bæta við
þriðja atriðinu,
því að eldgos í
Eyjafjallajökli
hafi valdið evr-
ópskum almenn-
ingi svo miklu
tjóni að eðlilegt
sé að Íslend-
ingar taki á sig
Icesave.
Nálgunin er
sambærileg því
að maður hefði
verið sakaður
um fjárdrátt og hundeltur í tvö
ár þar til sannaðist að hann
væri saklaus. Þá færi saksókn-
ari fram á refsingu engu að síð-
ur, enda hlyti maðurinn að hafa
gerst sekur um einhver önnur
brot. Það er því mikilvægt að
láta ekki þessa tilraun ákær-
enda til að halda andlitinu
trufla sig. Svo er spurning hvað
menn vilja gera við peningana
sem hafa þegar sparast og
munu sparast ef Íslendingar
leyfa sér að standa á rétti sín-
um.
Nýtt óperuhús
og Ólympíuleika
Þær vaxtagreiðslur sem hafa
þegar sparast (miðað við það
sem gert var ráð fyrir í samn-
ingi ríkisstjórnarinnar) eru
akkúrat jafnar kostnaðinum við
byggingu óperuhússins í Kaup-
mannahöfn, en það glæsilega
hús sprengdi allar kostnaðar-
áætlanir og varð heimsfrægt
fyrir byggingarkostnaðinn. Við
gætum byggt annað eins hús
við hliðina á nýja tónlistarhús-
inu.
Fyrir áætlaðan vaxtakostnað
á öllu endurgreiðslutímabilinu
gætum við byggt hæstu skýja-
kljúfa í heimi (eins og þann sem
var byggður í Dubai með
óheyrilegum tilkostnaði), einn í
London og einn í Amsterdam.
Ólíkt Dubaibúunum hefðum við
engar tekjur af byggingunum
en það er allt í lagi því Icesave-
vextirnir voru hvort eð er hrein
gjöld þar sem ekkert kom á
móti.
Við gætum haldið HM í fót-
bolta 2018 eða Ólympíuleikana
2016 (ef við reiknum með smá
tekjum á móti) og útrýmt at-
vinnuleysi í leiðinni eða borgað
15.400 manns meðallaun fyrir
að gera ekki neitt (eða 30.000
manns ef við reiknum með
margföldunaráhrifum).
Við gætum líka bara sparað
peninginn þannig að halli rík-
issjóðs yrði minni en áætlað var
(eins og gerðist 2009 vegna 40
milljarða Icesave-sparnaðar),
skuldsetning ríkisins lækkaði,
gjaldmiðillinn styrktist, og at-
vinnulífið kæmist á skrið.
Ofskuldsett þjóð er ekki
frjáls eins og við höfum séð að
undanförnu í deilum um auð-
lindir. Icesave-deilan snýst um
sjálfstæði Íslands.
Eftir Sigmund
Davíð
Gunnlaugsson
» Ofskuldsett þjóð
er ekki frjáls eins
og við höfum séð að
undanförnu í deilum
um auðlindir. Ice-
save-deilan snýst um
sjálfstæði Íslands.
Sigmundur Davíð
Gunnlaugsson
Höfundur er alþingismaður og
formaður Framsóknarflokksins.
Þá getum
við haldið
Ólympíuleika
(eða bara sparað)