Morgunblaðið - 31.07.2010, Blaðsíða 20

20 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 31. JÚLÍ 2010
Andstæðingar Evr-
ópusambandsins á Ís-
landi hafa undanfarið
haldið því fram að ef
Íslendingar gangi í
Evrópusambandið þá
muni verða tekin upp
herskylda á Íslandi.
Sú fullyrðing um að
það verði tekin upp
herskylda á Íslandi
við að ganga í Evr-
ópusambandið er
auðvitað röng, og stenst hvorki
rök eða nánari skoðun. Ég mun
fara lauslega yfir það hérna af
hverju þessi fullyrðing stenst
hvorki nánari skoðun eða rök hjá
andstæðingum Evrópusambands-
ins á Íslandi.
Sameiginlegum varnarmálum
innan Evrópu má skipta í tvo
hluta. Fyrsti hlutinn er sá sem
snýr að Evrópusambandinu sjálfu,
sá seinni snýr að NATO sem Ís-
land er aðili að. Íslendingar hafa
ekki tekið mikinn þátt í fyrri hluta
varnarmála Evrópu á grundvelli
Evrópusambandsins, en voru þó
með aukaaðild að WEU (Vestur-
Evrópusambandinu) sem var varn-
arbandalag Vestur-Evrópuríkj-
anna þangað til það var lagt niður
í mars 2010. Ástæða þess að WEU
var lagt niður er sú að Lissabon-
sáttmálinn tók yfir sameiginlega
varnarstefnu Evrópusambandsins.
Umrædd varnarstefna sem um
ræðir í Lissabonsáttmálanum
stofnar hvorki her Evrópusam-
bandsins né gefur lagaheimildir
fyrir slíkum sameiginlegum her.
Það eina sem þar kemur fram er
að aðildarríki Evrópusambandsins
eiga að bæta heri sína, á sameig-
inlegum grundvelli ef þeim þókn-
ast svo. Þeim aðildarríkjum Evr-
ópusambandsins sem
vilja ekki taka þátt í
þeirri uppbyggingu er
frjálst að sleppa því
með neitun, enda er
það sérstaklega til-
tekið í Lissabon-sátt-
málanum að þátttaka
ríkja Evrópusam-
bandsins sé valfrjáls
þegar kemur að hern-
aðarlegum málefnum.
Hernaðarleg mál-
efni innan Evrópusam-
bandsins eru umdeild
og hafa alltaf verið
það enda háttar því þannig til að
mörg aðildarríki Evrópusam-
bandsins hafa lýst sig hlutlaus og
taka alls ekki þátt í hern-
aðarlegum ákvörðunum annarra
aðildarríkja Evrópusambandsins.
Þar sem hvert og eitt aðildarríki
Evrópusambandsins hefur vald til
þess að stöðva alla nýja sáttmála
Evrópusambandsins er tekið tillit
til þeirra ríkja. Bæði til þess að
það sé í samræmi við kröfur og
hugmyndir umræddra aðildarríkja
Evrópusambandsins og einnig
tryggja það að nýir sáttmálar Evr-
ópusambandsins fái brautargengi
hjá hinum tuttugu og sjö aðild-
arríkjum Evrópusambandsins.
Evrópusambandið hefur haft
núna um nokkurra áratuga skeið
viðbragðssveitir byggðar á herjum
aðildarríkja sinna, það er þeirra
ríkja sem vilja taka þátt í því sam-
starfi. Það samstarf byggir hins
vegar eingöngu á friðargæslu og
öryggisgæslu á þeim svæðum sem
Sameinuðu þjóðirnar koma að,
þessi sveit hefur einnig verið
starfandi á Haíti síðan jarðskjálft-
inn átti sér stað þar fyrr á þessu
ári.
Af þessum skoðanaágreiningi
innan Evrópusambandsins er aug-
ljóst að enginn Evrópuher mun
verða stofnaður á næstu árum,
jafnvel ekki áratugum þar sem
ríkin sem um ræðir eru ekki lík-
leg til þess að skipta um skoðun á
næstu árum og áratugum.
Seinni hlutinn í þessari hern-
aðarumræðu er sú staðreynd Ís-
land er aðili að hernaðarbandalag-
inu NATO og hefur nú um
nokkurra ára skeið verið með her-
þjálfaða menn á sínum snærum í
friðargæslusveitum víðs vegar um
heiminn. Friðargæslu er ekki
hægt að hafa nema vera með her,
jafnvel þó svo að hann sé mjög lít-
ill eins og á Íslandi. Af aðild Ís-
lands að NATO hefur ekki orðið
nein herskylda, og hefur Íslend-
ingum verið frjálst að vera her-
laust land um margra ára skeið
þrátt fyrir aðild Íslands að NATO
um margra áratuga skeið núna.
Það er ennfremur nauðsynlegt
að benda á þá staðreynd að fyrir
aðild Íslands að EES-samningum
árið 1994 var einnig talað í fullri
alvöru um herskyldumöguleika á
Íslandi. Sagan segir okkur að
þessar fullyrðingar andstæðinga
EES-samningsins á sínum tíma
voru ekkert nema innihaldslaust
orðagjálfur sem hvorki áttu við
rök eða staðreyndir að styðjast.
Það sama gildir um Evrópusam-
bandsumræðuna í dag og Evrópu-
herinn sem er ekki til.
Eftir Jón Frímann
Jónsson
Jón Frímann
Jónsson
»Her Evrópusam-
bandsins er ekki
til í dag og mun líklega
aldrei verða til vegna
ósættis aðildarríkja
Evrópusambandsins
um málið.
Höfundur er rithöfundur.
Herinn sem er ekki til
Nýverið felldi Hér-
aðsdómur Reykjavíkur
þann úrskurð að skuld-
ari bílaláns skyldi
greiða óverðtryggða
vexti Seðlabanka Ís-
lands í stað umsaminna
vaxta af láni sínu.
Byggðist úrskurðurinn
á þeirri túlkun á nýleg-
um hæstaréttardómi
að fyrst gengistrygg-
ing væri úr gildi fallin
væru vaxtakjörin það einnig.
Skammtímalán lækka
Líklegt er að flestir sem tekið
hafa lán til skemmri tíma, svo sem
bílalán, geti notið nokkurs hagræðis
af því að breyta kjörum og viðmiðun
lánanna úr erlendum gjaldeyri á er-
lendum vöxtum í innlend lán á inn-
lendum vöxtum. Til að leggja mat á
hagræði af þessu er einfaldast að líta
á heildargreiðslur út lánstímann og
reikna svo muninn. Í bílalánsmálinu
munar þriðjungi þeirrar upphæðar
sem skuldarinn hefði þurft að standa
skil á annars. Það er um helmingur
þess hagræðis sem hann hefði notið
ef höfuðstóll hefði verið færður niður
í samræmi við nýfallinn dóm Hæsta-
réttar en samningsvextir staðið.
SJÁ GRAF
En hvað um húsnæðislán?
En bankar veittu líka langtímalán
í erlendri mynt. Þau voru um þriðj-
ungur erlendra lána til einstaklinga.
Meginforsenda lántakenda hér var
það hagræði sem hlaust af lágum og
óverðtryggðum erlendum vöxtum.
Gengissveiflur skila sér ávallt inn í
vísitöluna hvort sem er
og áhætta lántaka til
lengri tíma því engu
meiri en hefði innlent
lán verið tekið. Þrátt
fyrir helmingslækkun
krónunnar standa
þessir lántakendur oft-
ast betur að vígi þegar
litið er á heildar-
greiðslur en þeir sem
innlend lán tóku. Full-
yrða má að þessi hópur
bæri yfirleitt mjög
skarðan hlut frá borði
yrði lánunum breytt í
innlend lán.
Taka má dæmi um 10 milljón
króna fasteignalán með jöfnum af-
borgunum í svissneskum frönkum
og jenum veitt til 30 ára í upphafi árs
2004, um það leyti sem bankar tóku
að bjóða slík lán. Höfuðstóll væri nú
tæplega 17 milljónir króna. Væri því
breytt í óverðtryggt krónulán,
vaxtareiknað með innlendum vöxt-
um en greiddir vextir og afborganir
dregnar frá, væri höfuðstóllinn tæp-
ar 16 milljónir. Kynni þá að líta út
fyrir að lántakinn hefði eilítið hag-
ræði af breytingunni.
SJÁ GRAF
Helmingsaukning
greiðslubyrði
Þetta hagræði er hins vegar
blekking. Afborganir myndu stór-
hækka um leið og ný vaxtaviðmiðun
yrði tekin upp, bæði vegna hærri
vaxta og vegna þess að við höfuðstól-
inn legðust þá vangreiddir vextir og
vaxtavextir enda hefðu afborganir
samkvæmt erlendu vöxtunum vænt-
anlega verið talsvert lægri en ella, í
það minnsta lengst framan af. Höf-
uðstólsbreyting ein og sér er því
rangur mælikvarði. Eina leiðin til að
bera saman kostnað af ólíkum lánum
er nefnilega sú að líta á heildar-
greiðslu vaxta og afborgana yfir
lánstímann allan. Sé dæmið skoðað í
þessu ljósi sést að við lok lánstímans
væru samanlagðar afborganir og
vextir af erlenda láninu ríflega 29
milljónir króna miðað við 3% vexti út
árið 2010 og 4% eftir það, raungeng-
isþróun frá lántökudegi og óbreytt
gengi héðan af. Yrði höfuðstól breytt
til samræmis við nýfallinn dóm
Hæstaréttar en samningsvextir
látnir standa yrðu greiðslurnar ríf-
lega 15 milljónir. Væri láninu hins
vegar breytt skv. dómi héraðsdóms
yrðu greiðslurnar tæplega 43 millj-
ónir. Þá eru framtíðarvextir eftir
2010 miðaðir við óverðtryggða vexti
Seðlabankans eins og þeir hafa að
meðaltali verið síðasta áratuginn.
Tap lántakans af breytingunni næmi
þannig tæpum 14 milljónum króna,
um 47% af heildargreiðslum miðað
við óbreytt kjör og gengisviðmiðun.
Óhagræði af breytingunni er mest
hafi lán verið tekið fljótlega eftir að
bankar tóku að bjóða upp á erlend
lán en minnkar sem nær dregur
hruninu. Lántaki sem tók lán sitt
snemma árs 2007 yrði þannig fyrir
tæplega 10% kostnaðarauka sam-
anborið við 47% hjá þeim sem tók
lánið 2004. Aðeins þeir sem tekið
hefðu lán rétt fyrir hrun hefðu örlít-
inn ávinning af breytingunni. Hann
gæti þó horfið fljótt ef gengið styrkt-
ist á ný eins og margir vænta.
Tap lánþega –
hagnaður bankanna
Þannig er ljóst að standi héraðs-
dómurinn verða flestir skuldarar
með erlend fasteignalán fyrir veru-
legu fjárhagstjóni. Að sama skapi
nýtur bankinn mikils hagræðis af
því að breyta umræddum lánum í
krónulán, verðtryggð eða óverð-
tryggð. Því kemur ekki á óvart að
bankar hafa nú um hríð boðið tals-
verða höfuðstólslækkun gegn slíkri
breytingu. Nýfengin niðurstaða hér-
aðsdóms getur því tæpast orðið
grundvöllur uppgjörs allra gengis-
lána. Það stenst vart sjónarmið um
neytendavernd að ólögleg samnings-
ákvæði verði til þess að samningi sé
breytt eftir á til verulegs óhagræðis
fyrir neytandann.
Eftir Þorstein
Siglaugsson » Þannig er ljóst að
standi héraðsdóm-
urinn verða flestir
skuldarar með erlend
fasteignalán fyrir veru-
legu fjárhagstjóni.
Þorsteinn
Siglaugsson
Höfundur er hagfræðingur.
Héraðsdómurinn og
ólíkir hagsmunir skuldara
Síðastliðinn föstu-
dag féll ákaflega sér-
stakur dómur í héraðs-
dómi í máli Lýsingar
gegn skuldara. Þessi
dómur var sérstakur
fyrir margra hluta sak-
ir, og þá sérstaklega
fyrir þær sakir að einn
dómarinn er giftur
manni sem hafði tekjur
af því að innheimta
stökkbreyttan höf-
uðstól gengistryggðra lána, og auðvit-
að vill hún ekki missa spón úr aski sín-
um, auk þess er sækjandinn í málinu
starfsfélagi mannsins hennar og svo
vill líka þannig til að starfsfélagi
mannsins hennar sem er sækjandi í
málinu er giftur Álfheiði Ingadóttur
sem er ráðherra í ríkisstjórn og náinn
samstarfsmaður Steingríms J. fjár-
málaráðherra, þannig að um er að
ræða venslatengsl, fjárhagsleg og
pólitísk tengsl og hagsmuni, sem
varða dómarann beint.
Það er samt annað í þessu máli sem
er enn athyglisverðara, það er að í
þessu máli opinberast meginstefna og
markmið núverandi ríkisstjórnar
mjög skýrt, því þó að þessi ríkisstjórn
viðist vera lin og óstarfhæf þá er hún í
raun og veru sannkölluð starfsstjórn,
sem vinnur að því dag og nótt að gera
tvennt, í fyrsta lagi að auka skuldir og
álögur á almenning, helst þannig að
hann geti ekki staðið í skilum, og í
öðru lagi að afhenda kröfuna erlend-
um aðilum.
Þetta mynstur er endurtekið alls
staðar í þjóðfélaginu, munum t.d.
hvernig ránsríkisstjórnin tók á Ice-
save, þar eru þessi tvö meginstef
ránsríkisstjórnarinnar að verki, að
skuldsetja almenning með skuldum
sem ekki eru hans og hann getur ekki
borgað, og að afhenda kröfuna erlend-
um aðilum.
Til þess að núverandi
ríkisstjórn geti haldið
áfram ætlunarverki
sínu, þ.e. að skuldsetja
þjóðina, þá verður hún
að geta haldið áfram að
innheimta stökk-
breyttan höfuðstól
gengistryggðra lána.
Sjávarúvegurinn, land-
búnaðurinn, heimilin og
flest fyrirtæki í landinu
eru með stökkbreytt
myntkörfulán, og nú er
það bara tímaspursmál hvenær er-
lendir aðilar eignast það allt, því
ránsríkisstjórnin er að afhenda og er
í mörgum tilfellum búin að afhenda
kröfuna á stökkbreyttu ólöglegu lán-
unum í hendurnar á erlendum að-
ilum.
Ránsríkisstjórnin er byrjuð að af-
henda auðlindirnar og hún ætlar sér
að sitja áfram þangað til hún er búin
að stela öllu sem hægt er að stela af
þessari þjóð. Þá er fullveldið bara eft-
ir og hún mun afhenda ESB það á
silfurfati með þeim orðum að hér sé
hvort eð er allt í kaldakoli og engar
auðlindir né sjálfsvirðing eftir í eigu
þjóðarinnar.
Þetta eru stefnumál og starf þess-
arar ránsríkisstjórnar. Ef einhver er
í vafa þá bið ég viðkomandi að skoða
verkin þeirra, það er svo reglulegt
munstur að það er ekki hægt að loka
augunum fyrir því.
Eftir Signýju
Hafsteinsdóttur
»Ríkisstjórnin ætlar
sér að sitja áfram
þangað til hún er búin að
stela öllu sem hægt er að
stela af þessari þjóð.
Höfundur er útgefandi.
Ránsríkisstjórnin
Signý
Hafsteinsdóttir