Morgunblaðið - 29.11.2010, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 29. NÓVEMBER 2010
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Þátttaka íkosningutil stjórn-
lagaþings er áfall
fyrir ríkisstjórn-
ina og mikill ósig-
ur. Enn eitt áfallið
og enn einn ósigurinn í langri
röð rangra ákvarðana og mis-
lukkaðra tilrauna til að veita
þá forystu sem þarf til að
leiða þjóðina út úr erfiðleik-
unum.
Hugmyndin um stjórnlaga-
þing var enn ein ómarkvissa
og vitlausa tilraunin til að tak-
ast á við bankahrunið sem hér
varð fyrir rúmum tveimur ár-
um. Eins og landsmenn sýndu
í verki á laugardag eru þeir
alfarið ósammála ríkisstjórn-
inni um að stjórnarskráin hafi
átt einhvern þátt í hruninu.
Áfallið fyrir ríkisstjórnina
er sérstaklega mikið þar sem
stjórnlagaþing hefur verið
mikið áhugamál forsætisráð-
herra um árabil. Sem þing-
maður flutti hún fyrst frum-
varp um slíkt þing árið 1994,
„fyrir daufum eyrum“, eins og
ráðherrann orðaði það í grein
í liðinni viku. Í greininni sagði
hún viðhorfin í þessu efni hafa
breyst haustið 2008, en um
helgina kom í ljós að þessari
hugmynd Jóhönnu Sigurðar-
dóttur er enn dauflega tekið.
Fyrir kjördag ræddu álits-
gjafar og áhugamenn um
stjórnlagaþingið um mik-
ilvægi þess að þátttaka yrði
sem mest og forsætisráð-
herra hvatti einnig mjög til
þátttöku. Því var haldið fram
þá að umboð stjórnlagaþings-
ins yrði metið í hlutfalli við
þátttöku í kosningunni, sem
ekki er fráleitt þar sem form-
legt vald stjórnlagaþingsins
er ekkert. Kosningaþátttaka
upp á 37% er sú langminnsta
sem sést hefur í kosningum á
landsvísu hér á landi og um-
boð stjórnlaga-
þingsins er í sam-
ræmi við það.
Nú þegar kosn-
ingu til stjórn-
lagaþings er lokið
situr eftir kostn-
aður upp á hundruð milljóna
króna sem eru fjármunir sem
sárvantar víða í þjóðfélaginu.
Annað sem eftir situr er hve
algerlega stjórnvöld eru úr
takti við almenning í landinu
og hve illa þau skilja hvaða
mál eru mikilvægust og
hvernig á að forgangsraða við
núverandi aðstæður.
Í stað þess að vinna að því
að endurreisa atvinnulíf
landsins og gera því kleift að
skapa störf er unnið að ýms-
um aukaatriðum og óþurft-
arverkum á borð við stjórn-
lagaþing og aðlögunar-
viðræður að
Evrópusambandinu. Í stað
þess að leita leiða til að lækka
skuldabyrðar heimilanna
keppast ráðherrar ríkis-
stjórnarinnar við að hengja
Icesave-skuldir Landsbank-
ans á íslenskan almenning. Í
stað þess að auka stöðugleika
í undirstöðuatvinnugrein
þjóðarinnar er unnið að því að
kippa undan henni fótunum
og í stað þess að lækka skatta
til að fólk geti mætt vaxandi
útgjöldum er stöðugt verið að
hækka skatta og leita að nýj-
um skattstofnum.
Íslendingar eiga betra skil-
ið en núverandi ríkisstjórn.
Þeir sýndu um helgina að
þeim ofbýður röng forgangs-
röðunin og ef einhver jarð-
tenging er eftir í ríkisstjórn-
inni hlýtur hún að taka þessi
skilaboð til sín og endurmeta
stefnuna í helstu málum. Því
miður sýnir reynslan að lítil
von er til að svo fari. Miklu
líklegra er að stjórnvöld berji
höfðinu áfram við steininn.
Ríkisstjórnin er úr
takti við almenning
sem hafnar rangri
forgangsröðun}
Áfall og ósigur
ríkisstjórnarinnar
Séra SigurðurSigurðarson
vígslubiskup í
Skálholti er látinn
um aldur fram.
Sigurður var fjöl-
menntaður guðfræðingur og
um hríð var hann kennari í
fiðluleik. Hann var áhrifamik-
ill kennimaður, áheyrilegur
prédikari og afgerandi og
vafningalaus en laus við dilka-
drátt og fordóma. Sigurður
vígslubiskup var ritfær vel og
nutu lesendur Morgunblaðs-
ins meðal annarra
góðs af því. Hann
var sóknarprestur
Selfyssinga í
nærri aldarfjórð-
ung þar til hann
tók við vígslubiskupsembætti.
Má segja að hann hafi á marga
lund fetað slóð hins merka föð-
ur síns, sr. Sigurðar Pálssonar
vígslubiskups, oft kenndur við
Hraungerði. Hann var ham-
ingjumaður í einkalífi, en eft-
irlifandi kona hans er Arndís
Jónsdóttir skólastjóri.
Sigurður vígslu-
biskup var áhrifa-
mikill kennimaður}
Sigurður vígslubiskup
L
ífið þýtur hjá ansi hratt. Ef mað-
ur stoppar ekki endrum og eins,
þá getur maður misst af því.“
Þetta er ekki tilvitnun í Auð-
legð þjóðanna eftir Adam Smith
eða Kommúnistaávarp Marx. En miklar bók-
menntir engu að síður og einföld heimspekin
á erindi við okkur öll.
Tilvitnunin er í hugsuðinn Ferris Bueller
úr samnefndri gamanmynd – menntaskóla-
pilt sem tilkynnir veikindi einn sólskins-
bjartan dag og ákveður að „lifa lífinu“ með
Cameron vini sínum og kærustunni Sloane.
„Ég átti að fara í próf í dag – það var ekki
lygi,“ segir hann í upphafi myndarinnar.
„Það er um evrópskan sósíalisma. Ég meina, í alvöru, til
hvers? Ég er ekki evrópskur. Ég hef ekki í hyggju að
verða evrópskur. Svo hverjum er ekki sama hvort þeir
eru sósíalistar. Þeir gætu verið fasískir anarkistar. Það
breytir ekki þeirri staðreynd að ég á ekki bíl.“
Hugmyndafræði Buellers er ekki flókin. En hún lýsir
því vel hvernig fólk hugsar. Og það var einmitt það sem
sósíalisminn hnaut um.
„Ekki það að ég mæli með fasisma, eða nokkrum isma
ef út í það er farið – ismar eru ekki af hinu góða að mínum
dómi,“ segir Bueller. „Fólk á ekki að trúa á isma; það á að
hafa trú á sjálfu sér. Svo ég vitni í John Lennon: „Ég trúi
ekki á Bítlana. Ég trúi bara á mig.“ Góður punktur hjá
honum. Þegar allt kom til alls, þá var hann rostungurinn
[„walrus“ sbr. lagið]. Ég gæti líka verið rostungur. En ég
þyrfti samt að sníkja far hjá fólki.“
Í stað þess að trúa blint á hugmyndakerfi, sem lýsa
fremur útópíum en veruleikanum, eigum við að treysta
eigin dómgreind. Það er boðskapur mynd-
arinnar – og að gleyma ekki að njóta lífsins.
Óborganlegum hagfræðikennara bregður
fyrir í kennslustund. Ef hlustað er á það sem
hann segir, þá er nokkur glóra í því, þó að
framsetningin sé sérviskuleg og hann fái engin
viðbrögð frá nemendunum:
„Árið 1930 stýrðu repúblikanar neðri deild
þingsins og reyndu að draga úr áhrifum... Ein-
hver? Einhver? ... kreppunnar miklu og settu...
Einhver? Einhver? ... Hawley Smoot tollalögin
sem ... Einhver? Hækkuðu eða lækkuðu? ...
hækkuðu skatta í viðleitni til þess að afla rík-
inu meiri tekna. Virkaði það? Einhver? Þekk-
ir einhver afleiðingarnar? Það virkaði ekki og
Bandaríkin sukku dýpra í kreppuna miklu.“
Síðan fer hann að ræða um Laffer-bogann, sem felur í
sér að skattahækkanir afli ríkissjóði ekki endilega meiri
tekna og ennfremur að skattalækkanir geti aukið tekjur
ríkissjóðs. Taka má dæmi af hækkun skatta á áfengi, sem
leiðir til þess að fólk fer að brugga, leiðist út í neyslu ann-
arra vímugjafa eða minnkar drykkjuna.
Jón Þorláksson skýrði þetta ágætlega í þingræðu árið
1925: „Það er almenn regla, viðurkennd af sérfræðingum í
skattamálum í meira en 100 ár, að takmörk eru fyrir því,
hve mikið má hækka einstaka skatta; þegar komið er að
þessu takmarki, leiðir frekari hækkun ekki til aukningar á
skatttekjum, heldur til lækkunar á þeim.“
Þetta vita þeir sem hafa horft á Ferris Bueller. Og á
þeim brennur áleitin spurning, sem hagfræðikennarinn
varpar fram:
„Fjárlagahalli. Hver greiðir hann að lokum? Einhver?
Veit það einhver?“ pebl@mbl.is
Pétur Blöndal
Pistill
Einhver? Veit það einhver?
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Enginn á móti því að
fækka banaslysum
FRÉTTASKÝRING
Andri Karl
andri@mbl.is
Á
kveða þarf hvort núllsýn
verður hluti af sam-
gönguáætlun. Það er sú
leið sem vilji er til að
feta en hún mun kosta
fjármagn, og það á niðurskurð-
artímum. Engu að síður telur sam-
gönguráðherra að undirbúning eigi
að hefja þegar í stað. Núllsýnin var til
umræðu á umferðarþingi sem haldið
var fyrir helgi.
Núllsýnin gengur út á það, að
ekki sé við það unandi að banaslys
verði í umferðinni. Einn höfunda sýn-
arinnar, umferðaröryggisfræðing-
urinn Claes Tingvall, kynnti hana á
þinginu. Í erindi hans kom m.a. fram
arðsemin fyrir samfélagið geti verið
mjög mikil, þó svo það kosti að sjálf-
sögðu eitthvað að koma núllsýn á.
Vegfarendur eigi rétt á því að fara
um án þess að eiga á hættu að lenda í
alvarlegum slysum eða jafnvel bana-
slysum. Til að tryggja það, verði m.a.
að hafa í forgangi umferðaröryggi
þegar kemur að vegaframkvæmdum,
bílaflotann þarf að endurnýja reglu-
lega, s.s. vegna þróunar á örygg-
isbúnaði, auk þess sem gæði vegfar-
enda skipta máli, hvernig sem svo
þeir ferðast.
Skilyrðislaus gæði
Auk Tingvall tók Ögmundur
Jónasson, samgönguráðherra, til
máls. Hann sagðist að undanförnu
hafa fengið til sín ýmsa sérfræðinga
sem kynntu núllsýnina, og eftir þá
fundi sé hann á þeirri skoðun að mik-
ilvægt sé að núllsýnin verði ekki að-
eins í orði heldur einnig í verki. „Núll-
sýnin er áhugaverð og metnaðarfull
sýn, að stefna að því marki að útrýma
banaslysum í umferðinni. Auðvitað
eigum við að stefna að þessu. Það á
enginn að týna lífinu í umferðarslysi,“
sagði Ögmundur og einnig að allt eigi
að gera til að ná því takmarki.
Siðfræðingurinn Jón Ásgeir
Kalmannsson fór einnig yfir málið út
frá því hvað þurfi að breytast til að
framfylgja núllsýn. Jón sagði vega-
kerfið verða að vera hannað þannig
að tekið sé mið af mannlegum mis-
tökum. Þó svo að vegfarendur verði
að bera ábyrgð á því að fylgja
umferðarreglum verði að taka tillit til
mannlegs breyskleika. Hönnunin
þurfi því að taka mið af því hvað
mannslíkaminn þoli.
Einnig sagði Jón Ásgeir að ör-
yggi eigi að vera skilyrðislaus gæði,
sem ekki sé réttlætanlegt að fórna
fyrir önnur. Því þurfi hraði og hreyf-
anleiki að lúta öryggiskröfunni. Af því
leiði að ekki eigi að nálgast sam-
göngur sem tilgang í sjálfu sér heldur
í ljósi þess sem við fáum út úr sam-
göngum.
„Myndi ekki vera ókeypis“
Samgönguráðherra kom ekkert
inn á þann kostnað sem fylgir. Hann
var þó aðeins ræddur við pallborð þar
sem sátu ásamt Tingvell þingmenn-
irnir Róbert Marshall, Einar K. Guð-
finnsson og Ólafur Þór Gunnarsson.
Róbert Marshall tók fram að það
eigi eftir að kosta fjármagn að fram-
fylgja stefnunni en að hans viti ætti að
feta þá braut. Það sé mikilvægt og
skynsamlegt. „Við höfum umferðar-
öryggisáætlun til 2016, og hún er eitt-
hvað sem þarf að endurskoða ef við
ætlum að fara í þessa átt, þ.e. núllsýn-
ina. Frumkvæðið þyrfti að koma frá
Umferðarstofu og umferðarráði. En
ef okkur er alvara, þá myndi það ekki
vera ókeypis. Það myndi kosta okkur
eitthvað, og á niðurskurðartímum er
það eitthvað sem við þurfum að íhuga,
hvert viljum við setja okkar fjár-
magn.“ Hann sagðist einnig styðja til-
löguna ef hún yrði lögð fram á Alþingi.
Morgunblaðið/Eggert
Þing Umferðaröryggissérfræðingurinn Claes Tingvall kynnti núllsýnina á
umferðarþingi sem haldið var á Grand hótel fyrir liðna helgi.
Ögmundur Jónasson, sam-
gönguráðherra, sagði í ræðu
sinni á umferðarþinginu að
skoða þyrfti hvort núllsýnin
verði hluti af samgönguáætlun
eins og hjá Norðmönnum eða
hluti af umferðarlöggjöf eins og
er í tilviki Svía. Þetta taki tíma
en hann hafi verið upplýstur um
það, að það gæti tekið allt að
tveimur árum að koma á núllsýn
hér á landi.
„Þankagangur minn hefur
breyst við það að fá sérfræð-
ingana í heimsókn og ég ítreka
að við hrindum þessu raunveru-
lega í framkvæmd.“
Tekur tvö ár
að koma á
BREYTTUR ÞANKAGANGUR
Morgunblaðið/Eggert