Morgunblaðið - 25.01.2011, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 25. JANÚAR 2011
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
HeimsóknforsetaKína til
Bandaríkjanna
varð tilefni frétta
og skýringa sér-
fræðinga. Ekkert óvænt gerð-
ist þó í þessari heimsókn, sem
var skipulögð út í ystu æsar.
Hvað gaf þá tilefni til frétta-
skýringa? Staða ríkjanna
tveggja, og þær miklu breyt-
ingar sem eru að verða. Banda-
ríkin eru enn talin mesta veldi
á jarðarkringlunni en yf-
irburðir þeirra fara minnk-
andi. Styrkur Kína er á hinn
bóginn vaxandi og sjálfstraust
landsins einnig. Kína býr við
öran hagvöxt og flest ríki
heims skulda því verulegar
fjárhæðir og eru Bandaríkin
ekki undanskilin. Viðskipta-
jöfnuður Kínverja er þeim
hagfelldur og kenna Banda-
ríkjamenn handstýrðu gengi
landsins um. Peningaprentun
þeirra sjálfra og veiking doll-
arans sem því fylgir angrar
Kínverja sem helsta kröfuhafa
heimsins.
En svo mikilvæg sem þessi
álitaefni eru stendur annað þó
upp úr. Það er vaxandi hern-
aðarmáttur þessa fjölmenn-
asta ríkis heims. Til hans horfa
nágrannar Kínverja mjög og
áhyggjur þeirra aukast.
Bandaríkjamenn
hafa axlað fjöl-
marga öryggis-
hagsmuni í þessum
heimshluta. Ekki
er endilega víst að
öryggis- og varnaryfirlýsingar
þeirra þyki enn eins innihalds-
ríkar og þegar þær voru gefn-
ar. Þeir eru enn með fangið
fullt í Afganistan og Írak, Íran
storkar þeim stöðugt, svo þeir
eru ekki endilega til stórræð-
anna annars staðar. Þegar
þrengist að í efnahagsmálum
landsins á sama tíma, rík-
issjóður skuldum hlaðinn og
enn sér ekki að fullu út úr
kreppuáhrifum þeim sem
skóku bankakerfið er sjálfs-
traustið veikara en endranær.
Kínverjar hafa sýnt á síð-
ustu misserum að þeir vilja að
vaxandi veldi þeirra sé við-
urkennt. Ekki bara í orði held-
ur einnig í verki. Ekki er æski-
legt að þeir fylgi þeirri kröfu
sinni eftir með því að hnykla
bústna vöðvana, sem smám
saman eru að koma í ljós. Mót-
tökur Bandaríkjanna í þjóð-
höfðingjaheimsókninni frá
Kína sýna að þeir verða að um-
gangast Kína eins og jafningja.
Spurningin kann hugsanlega
að vera þessi: Í hversu mörg ár
eða áratugi komast þeir upp
með að gera bara það?
Kínverjar vilja að
vaxandi veldi þeirra
sé viðurkennt }
Kína fær meira
pláss á sviðinu
Umræðan á Ís-landi er
stundum með öfug-
um formerkjum.
Atlagan að starfs-
friði Alþingis er
gott dæmi. Þegar
það mál er tekið fyrir á vett-
vangi dómstólanna þá er gerð
atlaga að þeim og með marg-
víslegum þrýstingi reynt að
hafa áhrif á niðurstöðu þeirra.
Þeir, sem síst skyldu, taka þátt
í því.
Eitt mikilvægasta fyrirtæki
landsins vinnur að verkefnum
sem eftir eðli máls verður að
ríkja leynd um, til viðbótar
þeim almennum samkeppn-
islegum hagsmunum fyrirtæk-
isins sem krefjast trúnaðar.
Þegar forstjóri fyrirtækisins
lætur í ljósi áhyggjur af frétt-
um um iðnaðarnjósnir hér á
landi og óskar eftir því að rétt
yfirvöld rannsaki málið, þá
yppta ráðamenn öxlum.
Annað mál þar sem íslenskir
hagsmunir eru allt aðrir fær
aðra meðferð. Hingað voru
fluttir inn atvinnumótmæl-
endur frá öðrum ríkjum til að
mótmæla framkvæmdum og
fjárfestingum sem þegar hafa
skilað Íslandi mik-
ilvægum ávinningi.
Framferði hins
innflutta liðs og
hérlendra sam-
verkamanna var
mjög til óþurftar,
truflandi og kostnaðarsamt.
Þegar í ljós kom að einn þeirra
sem fluttur var inn með öðrum
reyndist breskur lögreglumað-
ur í dulargervi þá verða mikil
hróp. Heimtað er að rannsakað
verði hvort flugumaðurinn hafi
verið hér með atbeina íslenskra
yfirvalda. Og það er sama fólk-
ið og flutti allan ófögnuðinn inn
sem lætur svona núna.
Þegar er orðið ljóst að flugu-
maður ensku lögreglunnar var
ekki í hópnum vegna Íslands
sérstaklega. Hann var þar
vegna þess að andófshópurinn
var alþjóðlegur og svo ekki
kæmist upp um hann varð hann
að slást með í för hvert sem
farið yrði. En þegar margt
bendir til að alþjóðlegir flugu-
menn hafi komið fyrir njósna-
tölvu í sjálfu þjóðþinginu og
forsætisráðherrann og þing-
forsetinn hafa setið á málinu í
heilt ár er reynt að drepa því á
dreif.
Í íslenskri umræðu
veldur það ómerki-
lega fjaðrafoki en
stórmálin gufa upp}
Öfug formerki umræðunnar
F
átt jafnast á við móðurástina. Taug-
in milli móður og barns slitnar ekki
svo glatt, þótt ýmislegt á dynji.
Jafnvel þótt sonurinn gleymi fórn-
um móður sinnar um stundarsakir
er hjarta hennar alltaf hjá litla drengnum sínum.
Örn Arnarson orti einn fallegasta óð sem saminn
hefur verið á íslenska tungu, Þá var ég ungur, til
móður sinnar. Fyrsta erindið er svona:
Hreppsómaga-hnokki
hírðist inni á palli,
ljós á húð og hár.
Steig hjá lágum stokki
stuttur brókarlalli,
var svo vinafár.
Líf hans var til fárra fiska metið.
Furðanlegt, hvað strákurinn gat étið.
Þú varst líknin, móðir mín,
og mildin þín
studdi mig fyrsta fetið.
Ég varð þeirrar gæfu aðnjótandi að fá að leggja mitt litla
lóð á vogarskálarnar við vinnuna í kringum heimildarmynd-
ina Sólskinsdrenginn. Þá fékk ég að vinna fyrir Margréti
Dagmar Ericsdóttur, sem átti soninn Kela, söguhetju
myndarinnar. Keli var með einhverfu á háu stigi. Hann
hafði aldrei náð að tjá sig við annað fólk og fáa grunaði að
innra með þessum unga dreng leyndist hugsandi mann-
eskja, með þrár og langanir eins og við hin. Kerfið hafði
löngu afgreitt hann sem vangefinn og öll þjálfun miðaði að
því að reyna að gera hann sjálfbjarga, þannig að
hann gæti sinnt grundvallarþörfum sínum –
matað sig og klætt.
Margrét var sjálf hálft í hvoru búin að sætta
sig við að ekki væri hægt að hjálpa honum mikið
úr þessu. Hún ætlaði að gera heimildarmynd um
einhverfu, til að vekja fólk til vitundar um þetta
vandamál og þau meðferðarúrræði sem stæðu
til boða á fremstu stofnunum vestanhafs. Þar
skipti höfuðmáli, að því er henni skildist, að ná
snemma til barnanna. Þótt Keli hefði misst af
þeirri lest gætu aðrir foreldrar ungra einhverfra
barna brugðist við nógu snemma og leitað við-
eigandi hjálpar.
Þessi kjarkmikla móðir, sem hafði vaðið eld
og brennistein fyrir son sinn allt frá því hann
þjáðist af bakflæði sem kornabarn (mæðginin
náðu ekki heilum svefni í tvö ár, ef ég man rétt),
dreif kvikmyndagerðina áfram af krafti, með hjálp góðs
fólks eins og Friðriks Þórs Friðrikssonar leikstjóra. Hún var
óstöðvandi.
Í hjartnæmasta atriði myndarinnar sást svo hvernig Keli
náði loksins að brjótast í gegnum múr einhverfunnar, eftir
að hafa fengið hjálp við hæfi. Margra ára barátta Margrétar
bar árangur í einu vetfangi, og við kynntumst Kela í fyrsta
skipti. Læstur inni í þessum litla líkama var margbrotinn
persónuleiki, sem núna yrkir ljóð, talar reiprennandi ensku
og hefur gaman af sígildri tónlist. Keli er núna viðurkenndur
sem manneskja, vegna þess að mamma hans gafst ekki upp í
baráttunni fyrir strákinn sinn. ivarpall@mbl.is
Ívar Páll
Jónsson
Pistill
Móðurástin sigrar allt
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Þ
ung orð voru látin falla
um hagræðingu rík-
isstjórnarinnar í heil-
brigðismálum á lækna-
dögum í Reykjavík í gær
og um meintan skort á undirbúningi
og samráði við lækna við þær að-
gerðir.
Gróa Jóhannesdóttir, formaður
læknaráðs Fjórðungssjúkrahússins
á Akureyri, var á meðal frummæl-
enda á málþinginu Heilbrigðisþjón-
usta á krossgötum, og var niður-
staða hennar sú að vinnubrögð
stjórnvalda fengju falleinkunn.
„Það skortir fagmennsku í stjórn-
sýslunni og að það sé haft samráð
við fagaðila á leiðinni,“ segir Gróa og
á við ferlið frá því pólitísk ákvörðun
er tekin og til þess að hún kemur til
framkvæmdar á fjárlögum.
Rökstuðninginn skortir
Gróa telur jafnframt að það skorti
á gegnsæi við ákvarðanatökur og
vísar til þess að á vefjum heilbrigð-
isnefndar, Alþingis, heilbrigðisráðu-
neytisins og fjármálaráðuneytisins
sé „hvergi að finna stefnumótunar-
skjöl eða ræður þar sem kerfis-
breytingar séu rökstuddar“.
„Það má vera að hugmyndin sé
góð en hún er hvergi rökstudd á leið-
inni til framkvæmdar. Stórar
ákvarðanir á ekki að taka í óðagoti.
Stefnuleysið er mjög sýnilegt. Það
skortir heildarframtíðarsýn, sér-
staklega í heilbrigðisþjónustu í
dreifbýli. Þau mál eru í óvissu og eru
hvorki vel rökstudd né undirbúin.“
Álitshnekkir fyrir stjórnvöld
Stefán Þórarinsson, fram-
kvæmdastjóri lækninga við Heil-
brigðisstofnun Austurlands, tekur
undir að skortur sé á skýrri stefnu-
mótun í heilbrigðiskerfinu.
„Það fólst ákveðin framtíðarsýn
og stefnumótun í drögum að fjár-
lagafrumvarpinu fyrir árið 2011,
eins og þau sneru að heilbrigðis-
málum. Sú framtíðarsýn hafði ekki
fengið neina umræðu né verið skoð-
uð af þeim sem málið snertir. Hún
reyndist ekki ganga upp.
Að leggja slíkt fram er vandræða-
legt fyrir alvöru stjórnvald og gerir
það að verkum að maður spyr sig
hvort örvænting hafi ráðið för eða
hvort að menn hafi hreinlega ekki
gert sér grein fyrir afleiðingunum.“
Stefán fullyrðir að ef niður-
skurðaráformin hefðu náð fram að
ganga hefði það haft grafalvarlegar
afleiðingar fyrir heilbrigðisþjónustu
í hinum dreifðu byggðum landsins.
Hefðu gerbreytt þjónustunni
„Í fjárlagafrumvarpi ársins 2011
var að finna svo róttækar hug-
myndir að þær hefðu gjörbreytt allri
heilbrigðisþjónustu út á landi. Það
hefði farið nærri hruni að kippa út
svo stórum bakhjarli eins og sjúkra-
húsþjónustan er út á landi. Það átti
að ganga allt of nærri grunnþjónust-
unni á skömmum tíma. Það dæmi
gat engan veginn gengið upp.
Maður undrast að svona skuli
vera sett fram í alvöru af hálfu
stjórnvalda. Ég tel satt að segja að
hin pólitíska forysta hafi beðið jafn-
vel meiri álitshnekki en heilbrigðis-
ráðuneytið. Svona stefnumótun er
ekki lögð fram nema hin pólitíska
forysta leggi línurnar. Útfærslan í
heilbrigðisráðuneytinu bar ekki vitni
þeirri fagmennsku sem maður gerir
kröfu til að sé viðhöfð þar.“
Svanhvít Jakobsdóttir, forstjóri
Heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins,
er einnig gagnrýnin á aðgerðir
stjórnvalda í heilbrigðismálum.
Hún benti þannig í upphafi erindis
síns á að innan ríkisstjórnarinnar
væru skoðanir skiptar um hvaða
leiðir bæri að fara við hagræðingu í
málaflokknum. Við þann ágreining
bætist tíð ráðherraskipti.
Skorið niður án
forvinnu og samráðs
Morgunblaðið/Kristinn
Hryggjarstykkið Skorið hefur verið niður í rekstri Landspítalans.
Guðbjartur Hannesson velferð-
arráðherra gat ekki tekið þátt í
umræðum á málþinginu vegna
anna á öðrum vígstöðvum.
Sveinn Magnússon, skrif-
stofustjóri velferðarþjónustu í
velferðarráðuneytinu, setti
niðurskurðinn í samhengi við
erfiða skuldastöðu ríkissjóðs.
Benti hann á að frá því að
málþingið var sett klukkan eitt
eftir hádegi og þar til því lauk
um fjögurleytið hefði halli á
rekstri ríkissjóðs numið 35
milljónum króna, eða um 11,7
milljónum króna á klukkustund.
Gerir þetta um 100.000 millj-
ónir króna í vaxtagreiðslur á ári.
Gífurlegur
hallarekstur
BÁG STAÐA ÞJÓÐARBÚSINS
Blóðtaka Vextirnir sem ríkið greiðir
á 2 klst. duga fyrir ágætri íbúð.