Morgunblaðið - 25.02.2011, Qupperneq 15

Muammar
Gaddafi
kenndi Osama
bin Laden og
hryðjuverka-
samtökunum
al-Qaeda um
uppreisnina í
Líbíu þegar
hann flutti
sjónvarpsávarp í gær.
Fyrr í vikunni sýndi líbíska
ríkissjónvarpið 75 mínútna ræðu
sem Gaddafi flutti fyrir utan
heimili sitt í Trípolí. Í gær lét
hann hins vegar nægja að
hringja í sjónvarpið og talaði að-
eins í 20 mínútur. Ekki var ljóst
hvar hann var staddur og vakti
það spurningar um hvort hann
hefði flúið frá höfuðborginni.
Gaddafi sakaði íbúa bæjarins
Zawiyah, um 50 km vestan við
Trípolí, um að vera á bandi
Osama bin Ladens og al-Qaeda.
„Þið í Zawiyah hafið snúist á
sveif með bin Laden,“ sagði
hann. „Þeir gefa ykkur eiturlyf.
Þeir hafa heilaþvegið börnin á
svæðinu og sagt þeim að haga
sér illa. Þetta eru þau sem eru
undir áhrifum og á valdi bin Lad-
ens, undir áhrifum eiturlyfja.“
Líbískt dagblað sagði að tíu
manns hefðu beðið bana í
Zawiyah þegar sveitir Gaddafis
hefðu ráðist á bæinn í gær. Tugir
manna hefðu særst en ekki hefði
verið hægt að koma þeim á
sjúkrahús vegna skotárása.
Ríkisfjölmiðlar Líbíu sögðu að
„hryðjuverkamenn“ hefðu ráðist
á lögreglustöð í bænum og myrt
þrjá lögreglumenn.
Kennir al-
Qaeda um
GADDAFI FLYTUR RÆÐU
Gaddafi
FRÉTTIR 15Erlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 25. FEBRÚAR 2011
Bogi Þór Arason
bogi@mbl.is
Andstæðingar Muammars Gaddafis
sóttu í sig veðrið í vesturhluta Líbíu í
gær eftir að hafa náð öllum eystri
helmingi landsins á sitt vald. Hermt
var að uppreisnarmenn hefðu m.a.
náð yfirráðum yfir þriðju stærstu
borg landsins, Misurata, og bæjum
vestan við höfuðborgina Trípolí.
Breska blaðið The Guardian sagði
að aðeins hlutar Trípolí og ef til vill
nokkur svæði í miðhluta landsins
væru enn á valdi einræðisstjórnar
Gaddafis. Öll olíuvinnslusvæði í sunn-
anverðu landinu eru á valdi andstæð-
inga hans og þeir sögðust hafa stöðv-
að olíuútflutning þaðan til Evrópu.
Öryggissveitir Gaddafis hófu þó
gagnsókn í gær. Fréttastofan Reut-
ers sagði að öryggissveitir undir
stjórn eins af sjö sonum Gaddafis,
Khamis, hefðu ráðist á mótmælendur
nálægt flugvelli Misurata-borgar sem
er um 200 km austan við Trípolí. Göt-
ur höfuðborgarinnar voru nær mann-
lausar en fregnir hermdu að hleypt
hefði verið af byssum í austurhluta
hennar.
Financial Times sagði að andstæð-
ingar Gaddafis hefðu náð yfirráðum
yfir öllum helstu byggðum við Mið-
jarðarhafsströnd Líbíu frá Misurata
og alveg að landamærunum að
Egyptalandi í austri, að undanskild-
um bænum Sirte, fæðingarbæ Gadd-
afis. Sirte er mitt á milli Misurata og
Benghazi.
Reynt að koma á lögum og reglu
Fréttamaður The Guardian í Beng-
hazi sagði að borgin væri nú undir
stjórn bráðabirgðaráðs dómara, lög-
fræðinga og fleiri borgarbúa sem
hefðu fengið það verkefni að koma
borginni í eðlilegt horf. Ungt fólk á
vegum ráðsins er á götunum til að
stjórna umferðinni og halda uppi lög-
um og reglu.
„Fólkið áttar sig núna á mætti sín-
um,“ hafði The Guardian eftir lækn-
inum Heitham Gheriani, einum þeirra
sem skipulögðu uppreisnina í Beng-
hazi. „Þau hófu mótmælin friðsam-
lega og unga fólkið gekk síðan til liðs
við þau. Og þegar Gaddafi hóf mann-
drápin reis fólkið upp. En satt að
segja bjuggumst við ekki við því að
þetta myndi gerast svona hratt.“
Um 200 íbúar Al-Bayda í austur-
hlutanum, þeirra á meðal ættbálka-
höfðingjar og prófessorar, komu sam-
an í fyrradag til að skipuleggja
endurreisn borgarinnar. Á fundinum
voru m.a. stofnaðar nefndir sem eiga
að skipuleggja löggæslu, matvæla-
dreifingu, opnun skóla og söfnun
vopna sem rænt var í mótmælunum.
The Wall Street Journal hafði eftir
einum fundarmannanna, Masoud Ab-
dullah prófessor, að þeir hefðu m.a.
rætt hvað gera ætti við hundruð her-
manna sem voru handteknir í upp-
reisninni. „Unga fólkið vildi að þeir
yrðu drepnir en við sögðum að það
kæmi ekki til greina,“ sagði hann.
Ungt fólk gerði hróp að öldungunum
á fundinum fyrir utan fundarstaðinn.
„Þau kölluðu okkur hræsnara og svik-
ara,“ sagði Abdullah. „Einn ungling-
anna hrópaði til mín: þeir drápu tvo
bræður mína. Hvernig getið þið fyr-
irgefið þeim?“
Uppreisnarmenn króa Gaddafi af
Reuters
Fögnuður Andstæðingar Muammars Gaddafis og fyrrverandi hermenn fagna í herstöð í líbísku borginni Benghazi.
 Andstæðingar einræðisherrans hafa náð flestum borgum og bæjum í Líbíu á sitt vald  Aðeins
höfuðborgin og nokkur önnur svæði á valdi Gaddafis  Uppreisnarmenn hóta að stöðva olíuútflutning
200 km
Heimildir: Reuters, fréttir fjölmiðla
L Í B Í A
Tripolí
Ras Lanuf
Misurata
Darnah
Al-Bayda
Ajdabiya
TÚNIS
GRIKKLAND
Miðjarðarhaf
Benghazi
Mótmælin
í Líbíu
hófust hér
MISURATA Þriðja stærsta
borg Líbíu er nú á valdi
andstæðinga Muammars
Gaddafis
Mótmælin í Norður-Afríku og
Mið-Austurlöndum eru talin
hafa breytt valdajafnvæginu í
þessum heimshluta, styrkt
stöðu klerkastjórnarinnar í Ír-
an og veikt helstu keppinauta
hennar, stjórnvöld í Sádi-
Arabíu.
The New York Times hefur
eftir sérfræðingum í mál-
efnum Mið-Austurlanda að Ír-
anar hafi þegar haft hag af
mótmælabylgjunni sem hefur
orðið til þess að tveir einræð-
isherrar hafa sagt af sér, auk
þess sem hún hefur grafið
undan alræðisvaldi annarra
ráðamanna úr röðum súnníta
og helstu andstæðinga klerka-
stjórnarinnar.
Sádi-Arabía dregur nafn
sitt af konungsættinni Al-Sád
sem er einráð í landinu. Flest-
ir Sádi-Arabar eru súnní-
múslímar og konungs-
fjölskyldan aðhyllist kenn-
ingar vahabíta, sem eru mjög
strangtrúaðir, túlka Kóraninn
bókstaflega og álíta sjía-
múslima trúvillinga.
Súnnítar eru 80-85% músl-
íma í heiminum en sjítar eru í
meirihluta eða mjög stór hluti
íbúa í Íran, Aserbaídsjan,
Írak, Jemen, Líbanon og Bar-
ein. Í Katar, Kúveit og Sam-
einuðu arabísku furstadæm-
unum eru einnig fjölmennir
minnihlutahópar sjíta.
Ráðamennirnir í Sádi-
Arabíu og Barein saka mót-
mælendur úr röðum sjíta um
að vera á bandi klerka-
stjórnarinnar í Íran. Sjítarnir
neita þessu og segja að mark-
miðið með ásökuninni sé að
réttlæta einræði og andstöðu
við lýðræðisumbætur.
The New York Times hefur
eftir sérfræðingum að ráða-
mennirnir í Sádi-Arabíu hafi
miklar áhyggjur af því að
klerkastjórnin í Íran notfæri
sér mótmælin til að auka áhrif
sín. „Íran er helsti sigur-
vegarinn hérna,“ sagði einn
þeirra.
Sérfræðingarnar sögðu þó
að staða klerkastjórnarinnar
kynni að veikjast að nýju ef
hún gengi of langt í afskiptum
af málefnum grannríkjanna.
Því færi fjarri að öruggt væri
að hreyfingar vinveittar Írön-
um kæmust til valda í Egypta-
landi, Túnis eða öðrum lönd-
um í þessum heimshluta.
Mótmælin talin hafa
styrkt stöðu Írana
 Áhrif ráðamanna í Sádi-Arabíu hafa dvínað
Reuters
Súnnítar Hamad bin Isa, konungur Bareins, og Sultan bin Ab-
dul Aziz, krónprins Sádi-Arabíu, á flugvellinum í Riyadh.
Dómari undirréttar í Bret-
landi kvað upp þann dóm í
gær að framselja bæri Julian
Assange, stofnanda Wiki-
Leaks, til Svíþjóðar. Lög-
fræðingar Assange sögðust
ætla að áfrýja dómnum og bú-
ist er við að málaferlin standi
í nokkra mánuði.
Tvær konur í Svíþjóð hafa
sakað Assange um nauðgun
og önnur kynferðisbrot. Ass-
ange hefur ekki verið ákærð-
ur en sænskir saksóknarar
óskuðu eftir framsali hans til
að geta yfirheyrt hann.
Dómarinn komst að þeirri
niðurstöðu að leyfilegt væri
að framselja menn á grund-
velli slíkra ásakana og sagði
að Svíar hefðu staðið rétt að
gerð framsalsbeiðninnar.
Ekki mannréttindabrot
Dómarinn sagði að sænsk-
ur lögfræðingur Assange
hefði „reynt af ásettu ráði að
villa um fyrir réttinum“ þegar
hann kvaðst ekki hafa getað
náð sambandi við Assange til
að koma því í kring að sak-
sóknararnir gætu yfirheyrt
hann.
Verjendur Assange sögðu
einnig að hann myndi ekki fá
réttláta dómsmeðferð vegna
þess að réttað væri fyrir lukt-
um dyrum í slíkum málum í
Svíþjóð. Lögfræðingur
sænskra yfirvalda sagði að
vitnaleiðslur myndu fara fram
fyrir luktum dyrum en ekki
röksemdafærslur verjenda og
sækjenda. Dómarinn komst
að þeirri niðurstöðu að þetta
þýddi ekki að Assange fengi
óréttláta málsmeðferð eða að
brotið væri á mannréttindum.
Fredrik Reinfeldt, for-
sætisráðherra Svíþjóðar,
hafði sakað Assange um að
virða ekki réttindi kvenna og
verjendurnir töldu að með
ummælunum hefði Reinfeldt
gert Assange að „óvini ríkis-
ins númer eitt“ í Svíþjóð.
Dómarinn komst hins vegar
að þeirri niðurstöðu að „mjög
ólíklegt“ væri að ummæli for-
sætisráðherrans hefðu áhrif á
málsmeðferðina.
Assange neitar sök og segir
að ákærurnar séu af pólitísk-
um rótum runnar vegna
bandarískra leyniskjala sem
WikiLeaks hefur birt.
Reuters
Framseldur? Julian Assange kemur fyrir rétt í London.
Assange áfrýjar fram-
salsdómi í Bretlandi
 Talið að mála-
ferlin standi í
nokkra mánuði