Morgunblaðið - 14.07.2011, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 14. JÚLÍ 2011
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
ÍBretlandi fernú fram heitumræða um
framgöngu út-
breiddasta sunnu-
dagsblaðs landsins,
News of the World,
og er þá ekki átt við
auglýsingablöð með
frétta- og efnisívafi, enda slík
blöð ekki talin með í saman-
burði. Blaðið varð uppvíst að
innbrotum í símtæki fólks í
stórum stíl.
Áður hafði verið vitað að út-
sendarar blaðsins höfðu brotist
inn í síma einstaklinga úr
bresku konungsfjölskyldunni og
höfðu verið felldir fangelsis-
dómar af því tilefni. Eins var
vitað að hinir sömu höfðu brotist
inn í símtæki frægðarfólks, en
af einhverjum ástæðum þótti
það ekki eins ámælisvert og
annað.
Nú þykir fullljóst að breska
lögreglan hafi ekki rannsakað
málið með fullnægjandi hætti og
látið hjá líða að fara í gegnum
sönnunargögn sem henni höfðu
borist um fyrrgreint athæfi og
eins sleppt því að rannsaka
mútugreiðslur til lögreglu-
manna og öryggisvarða kon-
ungsfjölskyldunnar, þótt við-
urkenning á slíku athæfi lægi
fyrir. En þegar við bættist stað-
festing á að fjölmiðillinn hefði
látið brjótast inn í símtæki horf-
innar stúlku, sem óttast var að
lent hefði klóm morðingja, inn í
síma aðstandenda fallinna her-
manna og inn í
sjúkraskýrslur son-
ar fyrrverandi for-
sætisráðherra og
reyndar persónu-
lega bankareikn-
inga hans sjálfs,
sauð upp úr.
Þótt böndin hafi
enn sem komið er fyrst og
fremst borist að fjölmiðlum í
eigu fjölmiðlakóngsins Rupert
Murdochs er nú talið að fleiri
fjölmiðlar kunni að eiga hlut að
máli, þótt í minni mæli sé. Er
staðan mjög erfið fyrir trúverð-
ugleika fjölmiðla almennt og
óttast menn á þeim bæjum að
stjórnvöld muni nýta reiði al-
mennings til að þrengja mjög
þeirra kost.
Scotland Yard telur skyldu
sína að upplýsa hvern þann sem
hún fær vitneskju um að hafi
orðið fórnarlamb löglausra hler-
ana. Enda hlýtur það að vera
sjálfsagt. Hér á Íslandi var
brotist inn í tölvupósta manna
og dómstólar landsins blessuðu
athæfið, sem verður svartur
blettur sem máist seint. Og upp-
lýst var opinberlega að heil-
brigðisstarfsmenn hefðu í heim-
ildarleysi brotist inn í skýrslur
„þekktra“ sjúklinga sem legið
höfðu á Landspítalanum. Spyrja
verður: Hafa þeir sjúklingar
verið upplýstir um þá grófu at-
lögu gegn persónulegri vernd
þeirra. Ef ekki, hver eru þá rök-
in fyrir slíku og hefur Persónu-
vernd lagt blessun sína yfir þau?
Bretar eru sem
þrumu lostnir yfir
framgöngu fjöl-
miðla. En dæmin eru
víðar }
Fjölmiðlar gegn
friðhelgi
Nokkuð er umliðið frá því
vannærð börn með
útblásna maga
voru daglega í
fréttum vegna
gríðarlegrar hung-
ursneyðar á horni Afríku.
Myndirnar létu engan ósnort-
inn og lagt var í mikið hjálpar-
starf til að reyna að lina þján-
ingar barnanna og annarra
íbúa svæðisins. Smám saman
dró úr hörmungunum og
ástandið á þessu harðbýla
landsvæði hefur á síðastliðnum
árum ekki verið eins slæmt og
þá var.
Allir hafa vonað að hörm-
ungar af þessu tagi og af þess-
ari stærðargráðu væru að baki.
Hætt er við að sú von hafi
brugðist og að óbreyttu stefnir
í ólýsanlegar hörmungar á
þessu landsvæði. Ástandið er
raunar þegar orðið hörmulegt.
Eins og fram kom í frétta-
skýringu í Morgunblaðinu í
gær er nú talið að um tvær
milljónir ungra barna séu van-
nærðar í þeim löndum sem um
ræðir, í Sómalíu, Keníu, Eþíóp-
íu og Djibouti. Þar af er talið
að hálf milljón
barna sé í bráðri
lífshættu af þess-
um sökum.
Þá er áætlað að
yfir tugur milljóna
manna á svæðinu
hafi orðið fyrir verulegum
áhrifum vegna ástandsins og
þetta hefur leitt til þess að
flóttamannastraumur er mikill
og mun meiri en flótta-
mannabúðir ráða við.
Ef ekkert er að gert mun
heimurinn þurfa að horfa upp á
vaxandi hungursneyð og aðrar
hörmungar á svæðinu. Engin
leið er að segja hversu margir
gætu látist, en þær tölur sem
nefndar eru hér að framan gefa
til kynna hversu skelfilegt
manntjónið gæti orðið. Í því
sambandi er nauðsynlegt að
hafa í huga að yngstu börnin
eru viðkvæmust.
Ástandið á horni Afríku þolir
enga bið. Stjórnvöld og al-
menningur um allan heim verða
grípa til þeirra ráðstafana sem
duga til að veita brýnustu
neyðaraðstoð og koma íbúum
svæðisins í gegnum þann hryll-
ing sem þeir búa við.
Milljónir ungra
barna eru
vannærðar eða í
bráðri lífshættu}
Hjálpum þeim
Ú
tlit fræga fólksins, sér í lagi
kvenna, er vinsælt umfjöllunar-
efni á þeim vefsíðum sem telja
sig höfða sérstaklega mikið til
kvenþjóðarinnar. Helst mætti af
þessari umfjöllun ráða, að þessar frægu og fögru
konur tilheyri einhverri allt annarri dýrategund
en við hinar; ég þekki að minnsta kosti enga
konu sem lítur út eins og ofurfyrirsæta þegar
hún gengur út af fæðingardeildinni. Slíkt þykir
aftur á móti bæði sjálfsagt og eðlilegt í heimi
stjarnanna; það þykir frekar fréttnæmt og er
blásið upp í téðum fjölmiðlum, hafi kona ekki
endurheimt fyrri líkamsvöxt sinn tveimur vikum
eftir barnsburð.
Ekki minnist ég þess að hafa lesið slíka um-
fjöllun um útlit frægra karla. En þeir komast
heldur ekki í fjölmiðla fyrir að borða á almanna-
færi, annað en hitt kynið, sem prýðir forsíður blaða, meira
að segja íslenskra netmiðla, fyrir það eitt að fá sér ham-
borgara og franskar.
Í bókinni „Á hverfanda hveli“ eftir Margaret Mitchell,
sem gerist í þrælastríðinu í Bandaríkjunum, er aðalsögu-
hetjunni Scarlett ÓHara meinað að fara í garðveislu, án
þess að hún borði fyrst heima hjá sér. „Maður þekkir alltaf
dömu á því að hún borðar ekki fyrir framan aðra,“ er sagt
við Scarlett þegar hún þráast við, því hana langar til að
gæða sér á kræsingum í veislunni. Auðvelt er að hneykslast
á þeim boðum og bönnum sem Scarlett og samtímakonum
hennar voru sett í Suðurríkjunum um miðja 19. öld. En að
minnsta kosti krafðist enginn þess af Scarlett
og samtímakonum hennar að þær litu út eins og
barnlausar ungmeyjar nokkrum dögum eftir
barnsburð.
Í flestum heimshlutum eru fjölmiðlar eitt öfl-
ugasta tæki samfélagsins, þar sem þeir eru
stærsta upplýsingaveitan sem völ er á. Margar
rannsóknir sýna að fjölmiðlar halda á lofti hefð-
bundinni stöðu kvenna og karla og að miklu
minna er fjallað um konur en karla og hefur
verið talað um „30-70 regluna“ í því sambandi,
en það þýðir að karlar fá um 70% fjölmiðla-
umfjöllunar. En þetta á ekki við í umfjöllun um
slúður og dægurmál, en þar eykst hlutur
kvenna til muna. Í slíkri umfjöllun eru flestar
konurnar nokkurs konar stjörnur; konung-
bornar eða fegurðardísir, nema hvort tveggja
sé. Spyrja má hvort þetta sé betra en engin um-
fjöllun. Sýnist líklega sitt hverjum.
Stundum er sagt að fjölmiðlar séu spegill samtíðarinnar.
Þá er yfirleitt átt við að fjölmiðlar endurspegli þær skoðanir
og viðhorf sem þykja góð og gild hverju sinni. Hvað myndi
Scarlett blessunin hugsa um okkur? Skyldi henni finnast
viðhorf til kvenna hafa tekið stakkaskiptum, eða skyldi hún
kannast við eitthvað af þeim viðhorfum og skoðunum sem
enn vaða uppi og virðast ótrúlega lífseigar? Að minnsta
kosti er hætt við að Suðurríkjameynni hefði verið misboðið
ef hálfgleymd poppstjarna hefði í örvæntingu sinni gargað
uppi á sviði og kallað hana hóru, að því virðist í þeim eina til-
gangi að komast aftur inn á kortið. annalilja@mbl.is
Anna Lilja
Þórisdóttir
Pistill
Hvað myndi Scarlett segja?
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Hjörtur J. Guðmundsson
hjorturjg@mbl.is
Spurningamerki hefur veriðsett að undanförnu við fram-tíð Schengen-samstarfsins íkjölfar þess að Danir
ákváðu að taka upp aukið tollaeftirlit
á landamærum sínum að Þýskalandi
og við Eyrarsundsbrúna yfir til Sví-
þjóðar auk flugvalla og hafna. Fyrr á
árinu höfðu forystumenn ýmissra
ríkja innan samstarfsins, eins og
Frakklands og Ítalíu, kallað eftir rík-
ari heimildum til handa aðildarríkj-
anna til þess að taka upp hefðbundið
landamæraeftirlit gerðist þess þörf í
kjölfar aukins straums flóttamanna
frá Líbíu vegna átakanna í landinu.
Landamæralaus Evrópa
Rekja má upphaf Schengen-
samstarfsins aftur til ársins 1985
þegar samningur sem markar upphaf
samstarfsins var undirritaður í hol-
lensku borginni Schengen. Upp-
hafleg stofnríki voru Þýskaland,
Frakkland, Ítalía, Belgía, Luxem-
borg, Holland, Spánn, Portúgal,
Grikkland og Austurríki. Síðar bætt-
ust Danmörk, Noregur, Finnland,
Svíþjóð og Ísland í hópinn í mars
2001. Árið 1999 var samstarfið fellt
undir forræði Evrópusambandsins.
Í grófum dráttum gengur
Schengen-samstarfið út á það að
hefðbundið landamæraeftirlit er fellt
niður á milli aðildarríkja þess en þess
í stað eflt á svonefndum ytri landa-
mærum. Fyrir vikið þarf ekki að
framvísa vegabréfi þegar farið er á
milli ríkja á Schengen-svæðinu en
hins vegar þurfa þeir sem fara til
annarra ríkja innan þess ávallt að
hafa vegabréf sín á sér ef lögregla
skyldi óska eftir þeim.
Þá felur Schengen-samstarfið í
sér náið samstarf lögregluyfirvalda í
aðildarríkjunum og aðild að sameig-
inlegum gagnabönkum t.a.m. yfir eft-
irlýsta einstaklinga og stolna muni.
Glæpir auðveldaðir?
Ákvörðun danskra stjórnvalda
um aukið tollaeftirlit, sem kom til
framkvæmda 5. júlí síðastliðinn, hefur
verið harðlega gagnrýnd og þá eink-
um af Evrópusambandinu sem telur
hana ganga í bága við samkomulagið
um Schengen-samstarfið. Þá er óttast
að fleiri aðildarríki kunni að feta í fót-
spor Dana. Danskir ráðamenn hafa þó
fullyrt að ákvörðunin falli innan
ramma þess og hafa rökstutt hana
með því að sporna þurfi við ólögleg-
um innflutningi fólks og skipulagðri
glæpastarfsemi.
Gagnrýni á Schengen-sam-
starfið í gegnum tíðina hefur einmitt
einkum beinst að því að niðurfelling á
landamæraeftirliti innan þess auð-
veldaði glæpamönnum að stunda
starfsemi sína þvert á landamæri. Þá
hefur verið fundið að því að landa-
mæragæslu á ytri landamærum
svæðisins, einkum í Austur- og Suð-
ur-Evrópu hafi víða verið áfátt.
Náttúruleg landamæri
Talvert var deilt um aðild Ís-
lands að Schengen-samstarfinu í að-
draganda þess að Ísland tók form-
lega þátt í því. Meðal þess sem var
gagnrýnt var að með aðildinni væri
verið að fórna náttúrulegum landa-
mærum landsins og treysta þess í
stað á ytri landamæragæslu sam-
starfsins. Bent var í því sam-
bandi á að Bretar hafi ekki vilj-
að vera aðilar að Schengen
einkum á þeim forsendum að
land þeirra væri eyja með
landamæri frá náttúrunn-
ar hendi.
Með aðildinni væri
þar með m.a. verið að
auðvelda aðgengi al-
þjóðlegrar glæpa-
starfsemi að landinu.
Schengen-samstarfið
komið í uppnám?
Ljósmynd/Víkurfréttir
Eftirlit Dönsk stjórnvöld hafa verið harðlega gagnrýnd fyrir að taka upp
aukið tollaeftirlit á landamærum Danmerkur að Þýskalandi og Svíþjóð.
„Ég lít svo á að það geti verið
um tvenns konar þróun að
ræða. Annars vegar að hafa
hefðbundið eftirlit með landa-
mærum og hins vegar að hafa
aukið eftirlit með fólki innan
hvers ríkis fyrir sig. Það er þró-
un sem mér þykir afleit. Ég vil
að fólk geti um frjálst höfuð
strokið þegar það er á ferli inn-
an einstakra ríkja og vil þá frek-
ar að það sé eftirlit á landamær-
um,“ segir Ögmundur
Jónasson, innanríkisráðherra.
Hann segir ljóst að Danir séu
ekki einir um það að vilja endur-
skoða eftirlit með landsmærum
í ljósi reynslunnar. Ýmis Evr-
ópuríki hafi að sama skapi lýst
áhyggjum sínum af þeim opnu
landamærum sem til staðar
eru á vettvangi Schen-
gen-samstarfsins og
þeim vandamálum
sem því fyrir-
komulagi gætu
fylgt.
Frekar eftirlit á
landamærum
ÖGMUNDUR JÓNASSON
Ögmundur
Jónasson