Morgunblaðið - 27.09.2011, Blaðsíða 30

30 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 27. SEPTEMBER 2011
Ég sá á viðarklæðn-
ingunni við básana
móta fyrir fólki sem hefur
setið þarna í um 60 ár 32
»
Franski listamaðurinn Yann Dumo-
get stendur fyrir gjörningi á Íslandi
frá og með deginum í dag. Hann
leggur til að allir Íslendingar skapi
sinn eigin ómálmtryggða gjaldmiðil,
gerðan áþreifanlegan með einu eða
fleiri eintökum af peningaseðlum.
Með verkefninu Superadditum
gengur nútímalistamaðurinn út frá
þeirri rökfærslu að ef helstu fjár-
hagsráðgjafar hagkerfisins búa til
peninga og ef tilkoma þessarar
hnausþykku, ómannlegu hnatt-
væddu fjármögnunar hefur jafn
skaðlegar afleiðingar og raun ber
vitni, hvers vegna ekki að fá fólk til
þess að skapa sinn eigin gjaldmiðil.
Hann mun opna bráðabirgða
gjaldeyrisverslanir í dag og á morg-
un, 27. og 28. september, í Listahá-
skólanum í Skipholti 1 frá klukkan
12-14. Hinn 30. september verður
verslunin opin í Fjölbrautaskólanum
í Garðabæ frá klukkan 9-11. Hinn 1.
október verður verslunin opin á
Kaffi Sólon. Dumoget mun skipta
einkaseðlunum í krónur.
Peningar Nýr seðill í umferð.
Nýr gjald-
miðill kom-
inn fram
 Franskur lista-
maður með pening
Börkur Gunnarsson
borkur@mbl.is
Þorleifur Örn Arnarsson leikstjóri
er nýkominn heim eftir að hafa
sett á svið sýningu á leiklist-
arhátíð í Erbil í Írak. Erbil er
mikilvæg borg í héraði Kúrdistan
en þjóðarbrot Kúrda er það sem
hefur farið hvað best út úr innrás
Bandaríkjamanna í landið. Al-
menningur í þessum hluta lands-
ins lifir friðsælli tíma en í þeim
svokallaða friði sem ríkti í landinu
undir stjórn Saddams Hussein.
Því raunin var sú að Saddam var í
stanslausu stríði við Kúrdana á
meðan hann sat í valdastól. Talið
er að á bilinu 100-200.000 Kúrdar
hafi fallið í þeim friði Husseins.
Mikil þjóðerniskennd er á meðal
Kúrdanna og Þorleifur segir að
það hafi verið skrítið að horfa á
kynningarmyndband sem gest-
unum var sýnt á opnunarhátíðinni
þar sem spiluð var upphafning-
artónlist eins og úr Bruckheimer-
bíómynd á meðan kúrdísk þjóð-
artákn og fáni örvuðu þjóðern-
iskennd gestanna. Svo var sýnt
landakort af svæðinu þar sem
smálönd eins og Íran, Tyrkland og
Írak sáust en risastórt land Kúr-
distan náði yfir stóra hluta hinna
landanna.
Þorleifur útskrifaðist sem leik-
ari úr Leiklistarskóla Íslands en
hann var strax fyrir útskrift búinn
að ákveða að fara í leikstjórnina.
Hann setti nokkrar sýningar á
svið hér á landi áður en hann fór í
Leiklistarháskóla Ernst Busch í
Berlín. Eftir útskrift hefur hann
meðal annars sett á svið verk eftir
Shakespeare, Brecht, Ibsen og
Jelinek í Þýskalandi. Í fyrra fékk
hann áhorfendaverðlaun Nacht
Kritik fyrir bestu sýningu ársins í
Þýskalandi fyrir uppsetningu sína
á Pétri Gaut. En núna í vor setti
hann upp eitt frægasta verk Ber-
tolts Brechts, Móðir hugrekki, í
Konstanz. Annar Íslendingur kom
að þeirri sýningu því Jósef Hall-
dórsson hannaði leikmynd og bún-
inga í verkinu. Og með þá sýningu
var Þorleifur sendur til Íraks.
„Þetta varð að veruleika af því að
leikhússtjórinn í Konstanz er
brjálaður,“ segir Þorleifur. „Hann
ákvað strax að þiggja boðið og að
við myndum fara á þessa hátíð og
þá var þetta bara orðið spurning
um hvernig yrði farið að því. Aðal-
leikkonan neitaði að fara til Íraks
og ég réð þá systur mína Sólveigu
Arnarsdóttur í aðalhlutverkið en
hún talar lýtalausa þýsku enda
nam hún í Berlín.
Það kom einhver bílstjóri keyr-
andi alla leið frá Írak og til
Þýskalands til að sækja leik-
munina. Síðan vorum við, 28
manna hópur, send í kjölfarið með
flugvél í gegnum Tyrkland. Þetta
er fyrsta alþjóðlega leiklistarhá-
tíðin sem haldin er þarna og for-
sætisráðherrann hélt opnunarræð-
una. Verkið var síðan sýnt í fullum
700 sæta sal í Erbil í síðustu viku.
Þeir eru annars ekkert að flýta
sér þarna úti. Sýningin byrjaði 45
mínútum of seint, því menn voru
að drekka te, spjalla saman og
koma sér fyrir. Þeir tala síðan
mjög mikið meðan á sýningu
stendur, svara í símann og segja
jafnvel viðmælandanum hinum
megin á línunni frá því hvað sé í
gangi í sýningunni. Svo er farið
fram til að fá sér meira te.
En þeir eru mjög opnir og inni-
legir og það er móment í sýning-
unni sem við vorum svolítið hrædd
við.“
Áhorfendur grétu og grétu
„Verkið fjallar um stríð og að
sýna það í Þýskalandi sem þekkir
ekki lengur stríð er allt annað en
að sýna það þarna þar sem allir
þekkja stríð á eigin skinni. Það er
hóra í verkinu og það er hrækt
framan í hana í einum hlutanum
og maður fann hvernig fór um alla
í salnum. Ég held að ef sýningin
sjálf hefði ekki komið á jafnvægi
gagnvart þessum persónum hefðu
orðið óeirðir í salnum.
Þegar sýningunni lauk var þögn
í nokkrar sekúndur og síðan brut-
ust út slík fagnaðarlæti í húsinu
að það var stórkostlegt. Þvílíkt
klapp. Það sterkasta við sýn-
inguna var þessi handtök eftir
hana, maður tók í hendurnar á yf-
ir 300 manns sem voru að þakka
manni innilega fyrir. Eldri menn
voru með tárin í augunum. Sólveig
tók á móti einni konunni sem bara
grét og grét endalaust. Þetta var
ólýsanleg tilfinning að vera að
sýna þetta verk fyrir áhorfendur
sem vita meira um stríð en þeir
vildu vita. Sýningin var síðan valin
besta sýning hátíðarinnar en þá
vorum við farin úr landinu.
Fyrir mér var þetta staðfesting
á mætti listarinnar. Maður þarf að
fara alla leið til Kúrdistan til að
sjá hvað hægt er að snerta fólk
djúpt.
Það var líka áhugavert að sjá
áhrifin sem við höfðum á írösku
listamennina. Allur seinni hluti
sýningarinnar okkar er leikinn á
gólfi sem er þakið blóði.
Daginn eftir var sýning frá
Írak. Þar kemur kona að mönnum
sem eru að slást og hellir yfir þá
úr fötu fullri af blóði. Þessi blóð-
sena var ekkert inni í verkinu
daginn áður. Þau fengu blóðið frá
okkur. Þetta voru nemendur í
listaháskólanum í Bagdad.
Rektor skólans kom reyndar að
máli við mig eftir sýninguna og
bauð mér stöðu við háskólann sem
ég þarf að finna mér tíma til að
sinna,“ segir Þorleifur brosandi
þannig að maður veit ekki hvort
hann er að grínast eða hvort hann
ætlar í alvöru að flytja til Bagdad.
„Ferðin heim varð síðan skraut-
leg hjá okkur Sólveigu, því við
vorum skráð í vitlaust flug og
hefðum þurft að vera þarna í
aukaviku ef við ætluðum heim
með flugi. Við enduðum á því að
keyra í leigubíl frá Írak og til
Tyrklands og fljúga þaðan heim.
Við fórum í einum fjórum leigubíl-
um og í gegnum sjö check-point á
leiðinni. Um tíma vorum við með
fullan bílstjóra að keyra okkur á
150 kílómetra hraða og mestan
part á öfugum vegarhelmingi.
Hann sýndi okkur reyndar ein-
hvern mæli sem átti að sanna að
hann væri ekkert mjög fullur, just
a little whiskey, sagði hann við
okkur,“ segir Þorleifur.
Leiksýningin sló í gegn í Írak
 Íslenskur leik-
stjóri á leiklistar-
hátíð í Írak
Morgunblaðið/RAX
Leikstjórinn Þorleifur Örn fór ásamt systur sinni, Sólveigu Arnarsdóttur,
til Íraks og setti þar á svið verkið Móðir hugrekki eftir Bertolt Brecht.
Þegar komið er upp á efrihæð Menningar- og lista-miðstöðvarinnar Hafnar-borgar blasir við tómur sal-
ur. Verkin á sýningunni „Í bili“
reynast öll vera á bakvið lukt tjöld
innst í salnum. Sýningargestir ganga
því inn í ákveðið rýmislegt „bil“ milli
sín og verkanna sem þeir vænta þess
að sjá. Verkin, sem eru eftir 12 lista-
menn eða listamannahópa, er svo að
finna í smærri rýmum inn af stóra
salnum.
Sýningarstjóri er Ólöf Gerður Sig-
fúsdóttir mannfræðingur sem m.a.
hefur rannsakað tengsl efnismenn-
ingar, söfnunar og þekkingar. Sýn-
ingartillaga hennar bar sigur úr být-
um í samkeppni Hafnarborgar fyrir
haustsýningu 2011 – og má ætla að sú
innbyggða umfjöllun um eðli safna og
söfnunar sem í sýningunni felst hafi
höfðað til dómnefndar listamiðstöðv-
arinnar, ekki síst vegna þess að
Hafnarborg er safnastofnun sem
varðveitir listaverkaeign Hafnar-
fjarðarbæjar. Áðurnefnt „bil“ milli
safngesta og verka, sem jafnframt er
safnrými, beinir athyglinni að að-
draganda safnaheimsókna. Slíkur að-
dragandi felur í sér samspil milli
væntinga safngesta og þeirrar um-
gjarðar sem safnið sjálft mótar til að
hafa áhrif á slíkar væntingar. Tóma
rýmið er djarfleg hugmynd en þar
sem Hafnarborg hefur fremur fest
sig í sessi sem sýningarstaður en safn
minnir útkoman helst á tóman sýn-
ingarsal fremur en að benda á sjálft
rými safnsins, eins og tómir salir í
Listasafni Íslands myndu óneitan-
lega gera.
Auður salurinn hefur samt sem áð-
ur ögrandi virkni er vekur spurn-
ingar meðal sýningargesta. „Er
myndlistin komin út í tóma vitleysu?“
kunna einhverjir að spyrja sig meðan
áhugi annarra er vakinn. Þótt tóm-
leikinn veki furðu sumra þá eru innri
herbergin, þar sem verkin eru til
sýnis, væntanlega hinar eiginlegu
„furðustofur“ (Wunderkammer). Þar
ræður ríkjum andblær náttúrugripa-
og vísindasafna. Sjá má hauskúpu úr
háhyrningi og myndskeið sem lýsir
ferð um sjávardjúp, steingerðar ver-
ur sem minna á vansköpuð fóstur,
myndir af hýbríðum eða blendingum
skordýra og véla, uppstoppaða fugla
og fuglaplakat, upptöku af dáleiðslu,
tilraunaglös og eimunartæki. Lista-
mennirnir nýta sér óspart söfnunar-,
flokkunar- og sýningarkerfi safna.
Gretar Reynisson sýnir vafðar sígar-
ettur í sýningarkössum, festar á títu-
prjóna eins og skordýr, og skráir þar
með athafnir sínar kerfisbundið und-
ir formerkjum fagurfræði safnsins –
en þetta verk á sér hliðstæðu í eftir-
minnilegu verki eftir Damien Hirst.
Ólöf hefur að sögn áhuga á skoða
tengsl efnislegra hluta, myndlistar,
túlkunar og þekkingarsköpunar.
Hugsteypan (Ingunn Fjóla Ingþórs-
dóttir og Þórdís Jóhannesdóttir) á
velheppnað og kímið verk sem bregð-
ur ljósi á flokkunar- og skilgreining-
aráráttu mannsins, og jafnframt á til-
raunakennda og skynræna eiginleika
myndlistarinnar. Sagt hefur verið að
þekking sé vald, og að söfn á Vestur-
löndum tengist löngun til að þekkja
og flokka og þar með ráða heiminum.
Verk Bryndísar Snæbjörnsdóttur og
Marks Wilsons, Olgu Bergmann,
Ólafar Nordal og Jeanette Castioni
vekja áleitnar spurningar sem tengj-
ast ráðandi sjónarhorni, gildum og
hugmyndafræði og ýmsum öfgum og
afbrigðilegheitum, nú eða „furðum“,
ekki síst hvað snertir vísindalega
(þekkingar)sköpun.
Sýningar sem beina sjónum að
nánu sambandi myndlistar og safns
hafa verið áberandi erlendis um
nokkurt skeið og hafa iðulega verið
mjög frjór vettvangur þar sem látið
er reyna á fagurfræðilega, hug-
myndafræðilega og sögulega sam-
ræðu listar og safna. „Í bili“ er lík-
lega fyrsta stóra samsýningin
hérlendis af þessu tagi. Vert er þó að
nefna sýningar og starfsemi Safna-
safnsins á Svalbarðsströnd sem
starfað hefur lengi á þessum mörk-
um. Ólöf Gerður kemur fersk inn í
sýningarstjórn og hún hefur fengið
prýðilega myndlistarmenn til sam-
starfs við sig – þ.á m. nokkra sem
ekki hafa sést oft á stórum safna-
samsýningum. Þarna má að vísu
einnig sjá alkunn (sjálfsögð?) nöfn;
það mætti halda að sumir myndlist-
armenn eigi verk sem passa inn í
hvaða sýningarsamhengi sem er, án
þess að þeir hafi fengist sérstaklega
við tiltekna miðla eða viðfangsefni,
svo sem „safnið“.
Andrúmsloft sýningarinnar er
skemmtilega grúskkennt, ef svo má
segja, en verkin eru misaðgengileg.
Sýningin í heild er forvitnileg og er
ekki laust við að áhorfandinn sé dálít-
ið ráðvilltur – enda staddur „í bili“ og
á mörkum ýmissa menningarsviða.
Furðuverk
Hafnarborg – Menningar- og
listamiðstöð Hafnarfjarðar
Í bili bbbmn
Sýnendur: Bryndís Snæbjörnsdóttir &
Mark Wilson, Daníel Björnsson, Grétar
Reynisson, Haraldur Jónsson, Hildi-
gunnur Birgisdóttir, Hugsteypan (Ing-
unn Fjóla Ingþórsdóttir & Þórdís Jó-
hannesdóttir), Ingirafn Steinarsson,
Jeannette Castioni, Magnús Árnason,
Olga Bergmann, Ólöf Nordal og Skyr
Lee Bob (Erna Ómarsdóttir, Guðni
Gunnarsson & Lieven Dousselaere).
Sýningarstjóri: Ólöf Gerður Sigfúsdótt-
ir. Sýningin stendur til 23. október 2011.
Opið alla daga kl. 12-17 og fimmtudaga
til kl. 21. Lokað á þriðjudögum. Aðgang-
ur ókeypis.
ANNA JÓA
MYNDLIST
Hugsteypa Verkið Essentia Í bili eft-
ir Hugsteypuna, þær Ingunni Fjólu
Ingþórsdóttur og Þórdísi Jóhann-
esdóttur. Verkið er frá þessu ári.