Birtingur - 01.01.1956, Síða 35

IIÖRÐUR ÁGÚSTSSON:
Fréttabréf frá París
í haust leið var opnuð í stærsta sýningarsal Parísar,
Gallerie Charpentier, sýning sem nefnist Ecole de Paris:
Parísarskóli. Nafnið er villandi. I’að cr ekki til neinn einn
Parísarskóli í þeirri mcrkingu sem venjulega er lögð i það
orð. Hins vegar gefst ágætt tækifæri á sýningu eins og
þessari til að gera sér nokkra grcin fyrir stöðu málaralistar-
innar liér í borg. I’arna sýndu verk sín margir hinna
gáfuðustu myndlistarmanna, eldri sem yngri. Sýnendum
má skipta í tvo mcginhópa: figóratíva og nonfigiiratíva
málara. Figure þýðir víst mynd. En þegar talað cr um
figúratívan málara, er átt við að hann noti í myndum sín-
um þekktar cða þekkjanlegar fyrirmyndir, að myndir hans
skírskoti til ytri náttúru. Nonfígúratívur málari notar
hins vegar ckki náttúrufyrirmyndir í myndum sinuin, álít-
ur þær jafnvcl spilla sköpunargleði sinni, telur myndform-
in ciga að spretta fram úr vitund hans sjúlfs, líkt og
liljómar og hrynjandi verða til í huga tónskálds: Aðrir
kalla hann abstrakt málara, enn aðrir konkrct málara.
Mcnn skyldu þó varast að taka þessar nafngiftir of há-
tíðlcga eða einstrengingslega, því sjaldan er hægt að tjá
með einu orði flókin sjónarmið, eins og til dæmis þau
er nútíma myndlist grundvallast á, eða lýsa einkcnnum
ólíkra og margbrotinna persónuleika. Vissulega væri æski-
legt að hafa citt ótvírætt orð um hvert viðhorf, svo að
aldrei þyrfti að fara milli mála við hvað væri átt. En
stefnumiðin eru þó ekki aðalatriði, hcldur listgæðin eða
listin sjálf.
Og nú verð ég að gera játningu, sem sjálfsagt Verður
talin hlutdrægni: Athygli min beindist nær eingöngu að
nonfígúratívu listainönnunum á fyrrnefndri sýningu —
ekki vegna þcss að þeir væru nýtfzkulegri, heldur af því
að mér fannst myndir þeirra meiri list, alvarlegri, fal-
legri. Oft liefur því verið haldið fram að flestir abstrakt
málarar séu eins eða nauðalíkir. En maður sér bezt á
sýningu sem þessari að þeir eru ótrúlega ólikir hver
öðrum, að mögulcikar þeirra til persónulegrar tjáningar
cru engu minni, ef ekki meiri cn hinna, enda eru að mynd-
ast tvær andstæðar fylkingar innan abstrakta skólans.
I'au eru hin raunverulegu stórtíðindi, sem héðan er að
Magnelli: Points d’hostilité
segja. Að vísu bar á skoðanamun áður, en nú hafa and-
stæðurnar mikið skerpzt og skýrzt. Það er gamla sagan
um átök huga og hjarta, klassisisma og rómantíkur. List-
viðhorfin hér kristallast í þessari togstreitu — hitt er
úrelt að rífast um hvort mála cigi fígúratívt eða nonfígúra-
tívt. Á undanförnum árum hefur hugarstefnan átt meira
fylgi að fagna. Myndir þeirra málara, sem aðhyllast hana,
eru þaulunnar, fletir skýrt afmarkaðir, tækni fáguð, bygg-
ing föst, litir hreinir og bjartir. Nú virðist tilfinningin
hafa gert uppreisn, brotið af sér allar skorður, tækni er
á reiki, duttlungakcnnd, pcrsónubundin og engu háð nema
innblæstrinum á sköpunarstundinni, jaðrar við óhemju-
skap. Þcssar tvær öndverðu stefnur cru manna á meðal
kallaðar geómetrísk abstraksjón og lýrisk abstraksjón.
Áður en lengra er haldið skulum við snúa okkur að
málurum, scm eru á mörkum hins figúratfva og nonfigúra-
tíva. Miklu blcki hcfur verið eytt til ónýtis i þeim til-
gangi að draga jrá í annan hvorn dilkinn. En það er með
þá cins og mót litanna í regnboganum: cnginn veit hvoru
megin þeir eiga heima í raun og veru, og er fánýtt að
karpa um það. Eitt er vist: í hópi þeirra eru sumir gáf-
uðustu málarar Parisar í dag, jrað skiptir mestti máli.
Það er ekki alveg út í hött sem þessir málarar liafa
vcrið kallaðir nýimpressjónistar. Viðfangsefni þeirra og
gömlu impressjónistanna cru ckki ósvipuð. Það cr mikið
um vcðurstemningar í myndum þeirra: Kvöld i M., Morg-
unn í M. Tækni sumra þeirra, eins og til dæmis Jean
Bazaine, getur leitt hug manns að stækkuðum hluta úr
mynd eftir einhvern imprcssjónistanna. Gáfaðasti málari
29