Birtingur - 01.01.1956, Side 43

marxismi, er lagt fram, grannskoðað og útskýrt
óttalaust og án linkindar. Hann hefur aldrei ritað
orð sjálfum sér til framdráttar, aldrei brugðið
penna til að kveikja frægðareld, aldrei stundað
skriffinnsku í þágu stjórnmálaflokks, en hann
hefur reynzt sósíalistum jafn viðsjáll og hann
reyndist kardínálunum. Það er einkennandi fyrir
hann, að þegar honum var boðið heiðursmerkið
„Order of Merit“ svaraði hann því til, að hann
væri fyrir löngu búinn að sæma sig þessu heiðurs-
merki sjálfur. Hann yrði ekki meiri Shaw þótt ann-
ar maður festi silkiborða á jakkann hans. Og hve
hann er skapandi, jafnvel í sinni hörðustu gagn-
rýni: Jafnvel fyrirsagnirnar í bókinni um sósíal-
ismann eru hreinar opinberanir, — nefnum að-
eins eina; „The Study of Poverty". „Fátæktin
skapar ekki óhamingju, hún skapar spillingu; það
er þess vegna sem hún er samfélaginu hættuleg.
Illar afleiðingar hennar eru smitandi og engin
einangrun hinna ríku getur orðið vöm gegn þeim.
Við höfum ekki efni á því að haífa fátæka alltaf á
meðal vor.“ Og kaflinn gefur glæsileg svör við
öllum þeim vandamálum sem fyrirsögnin bendir til.
Fátæktin verður að hverfa. Það er fyrsti boðskapur
Shaws og hann hefur flutt þann boðskap vel.
Shaw var mikill gagnrýnandi á tónlist, sem ég
ber ekkert skyn á, enda þótt ég geti flautað lag
þegar bezt lætur. Einhver sem ritaði um Shaw
komst svo að orði: „Ég ímynda mér að hann hafi
haft meira gagn af að hlusta á Wagner og Mozart
en af öllum bókum sem hann las“. Um skeið var
hann listgagnrýnandi. Þó veit ég ekki til að nokk-
uð hafi birzt eftir hann á prenti um myndlist. Á
þessu sviði virðist mér Shaw óráðinn, hann virðist
ekki vera fær um að meta og skilgreina liti, línur
og form, þrátt fyrir þau fallegu orð, sem hann lætur
Dubedat segja í „The Doctor’s Dilemma". Það er
undarlegt að svo glöggur maður um flesta hluti
skyldi vera svo utangátta í málara- og höggmynda-
list og að eina tilraunin sem hann gerði til að
semja sig að nútímamyndlist skyldi verða sú að
nota hrafnaspark Topolski til að hressa upp á
síðari leikrit sín.
En með leikritunum tekur hann sér um alla hluti
fram. (Ef til vill öllu nema hinum sálfræðilegu
félagsmálaritgerðum). Obbinn af félagslegum óska-
draumum Shaws á eftir að rætast. Svo munu og
hin sósíölsku guðspjöil hans úr gildi falla. En leik-
ritin varðveita tilveru hans um alla framtíð.
Sumir gagnrýnendur hafa sagt að Shaw sé ekki
skáld, og að hann sé maður næstum gersneyddur
öllum tilfinningum. Slík ályktun virðist mér í
hæsta máta hlægileg. Mörg verka hans eru þrung-
in skáldskap, flest auðug að tilfinningum og að
sjálfsögðu gamansemi á hverri síðu. Þau eru full
af lífi, tárum, hlátri, hugsun og söng.
Hann mun lifa I lífi komandi kynslóða fyrir hin
miklu leikrit sín, fyrir frábæra félagslega vits-
muni og hugrekki, fyrir ágæta leikhús- og tónlist-
argagnrýni, fyrir sina sönnu þekkingu á börnum, er
svo mjög tekur fram Pétur-Panisma Barries, sökum
baráttunnar fyrir orðstír Ibsens, sökum ástar sinn-
ar á Wagner og sökum glæsilegra forustuhæfileika.
Hann var maður sem hló, þótt þjáður væri á sál
og líkama. Glaðasti hlátur hans var þrunginn al-
vöru, þótt sumir kölluðu hann háðfugl — og hann
gæti gert og gerði að gamni sínu — en hann
klæddist ekki prjáli hirðfíflsins, heldur glæstri
skikkju ofinni af heilögum anda.
Shaw er einn af þeim sem Yeates talar um og
aldrei gleymist, en ávallt geymist sakir sinna fá-
gætu og furðulegu hæfileika og sökum þess hve
djarflega hann beitti þeim. Þegar fram líða stundir
mun þetta allt verða að einu og Shaw halda áfram
að ljóma í dómkirkju mannlegs hugar, vitringur
sem stendur í heilögum eldi guðs eins og í gullinni
tíglamynd á vegg.
Baldur Óskarsson þýddi.
87