Birtingur - 01.06.1967, Page 7

óskaplegar deilur, ofsahrifni sumra en aðrir
hrópuðu hátt um argvítugt hneyksli. Sjálfur
segir hann að þetta verk Ferdydurke sé
undirstöðuverk á sköpunarferli hans, og þar
sé bezt að byrja á því að kynnast kenningum
hans og átta sig á því hver hann sé sem höf-
undur og hugsuður.
Þótt Gombrowicz yrði frægur í Póllandi fyrir
Ferdydurke sópaði styrjöldin þeirri frægð
burt; hann hafnaði í Suður-Ameríku í stríðs-
byrjun og var í Argentínu meðan styrjöldin
stóð; hann segir að Ferdydurke hafi týnzt á
svefngöngu hinnar suðuramerísku lognmollu.
Þó kom Ferdydurke út á spönsku þýdd af
honum sjálfum og hópi spánskra rithöfunda.
Nú hefur sú bók verið gefin út að nýju á
ýmsum málum og Gombrowicz hefur setzt að
í Frakklandi og loksins verið hylltur sem mik-
ill rithöfundur. Fleiri bækur hans hafa kom-
ið út á Vesturlöndum svo sem Dagbækur;
helzt er þó Pornografía einsog hún heitir
á pólsku, á þýzku Verfiihrung. Pólska heitið
þýðir varla annað en klám en hið þýzka
myndi væntanlcga jafngilda því góða gamla
íslenzka orði að fífla. í Ferdydurke kemur
einskonar exístensíalismi fram á undan Sartre
sem er skyldur því sem Sartre kenndi og varð
frægur af því nokkrum árum síðar. Og Trú-
lofunin sem Gombrowicz samdi 1939 sýnir
1 enn samanþjappaðra formi þessar skoðanir
hans um breytileika mannsins. En maðurinn
breytir sér ekki sjálfur með athöfn sinni eins-
og Sartre kennir heldur er hið frjálsa val hans
blekking og sýnist bara þar sem það ákvarðast
af aðstæðunum, og maðurinn breytist eftir
sveiflunum í aðstæðunum. Sitúasjónismi.
Maðurinn kynnist sjálfum sér ekki með hinni
djúpu og kyrrlátu hugleiðslu og innsæi, held-
ur í ljósi þeirrar athafnar sem hann hefur
þegar framið og hefur breytt honum og mótað
hann en athöfnin er vakin og knúin fram af
aðstæðunum svo val mannsins er hvorki trag-
ískt né kómískt heldur tragíkómískt ef ég má
vitna í pólska gagnrýnandann Andrzej Wirth.
Vissulega
veit ég ekki hvað ég á að segja
þó mun ég innan skamms fá að vita
hvað ég var að segja í þessu.
Þetta segir Gombrowicz í leikritinu; og
kannski skrifar hann einmitt bækur sínar á
þennan hátt; og sumir segja að öll list sé
búin til þannig, og það kann að vera satt að
mörgu leyti einsog Svavar Guðnason segir
stundum á sinn sérstæða hátt. En fyrir alla
muni skulum við ekki fara út í heimspeki og
troðast þannig inn á verksvið annarra. Þrátt
fyrir svartsýni Gombrowicz eru verk hans full
af andlegum ærslum og fjörugri gamansemi
BIRTINGUR
S