Birtingur - 01.06.1967, Page 35

raunar frá heimkynnum konungs, Kaup-
mannahöfn. Hin unga kona er drottning
hans, Soffía af Mecklenburg. Friðrik II. er
fæddur I. júlí 1534, tók við stjórnartaumun-
um 1559 og dó 1588. Stóllinn lilýtur Javí að
vera gerður fyrir 1588 og trúlega ekki fyrir
1572, því að það ár giftist Friðrik II. Soffíu
þessari. Þá var hún fimmtán vetra, en kon-
ungur 37 ára að aldri. Það er freistandi að
staldra við árið 1572. Meiri háttar tilefni hef-
ur þurft til, að einhver þegn hinnar dönsku
krúnu, ef ekki konungurinn sjálfur, sendi
íbúum útkjálkabrauðs svo veglega gjöf. Var
ekki einmitt brúðkaupsdagur konungs ærinn
viðburður, konungs, er klúðruð ástamál þjáðu
á yngri árum? Hann hafði fellt hug til ótigin-
borinnar stúlku, sem hann fékk ekki að eiga,
en biðlað síðar til stórkvenna Evrópu, svo sem
Elísabetar I. Englandsdrottningar og Maríu
Stúart drottningar Skota, og verið hryggbrot-
inn.
Ef sú tilgáta reynist rétt, að stóllinn sé gerður
um 1572, þá er hér kominn elzti prédikunar-
stóll landsins. Sá, sem hingað til hefur verið
talinn elztur, prédikunarstóll Guðbrands
biskups, ber ártalið 1594. Jafnvel þótt til-
gáta þessi sé ekki rétt, heldur stóllinn samt
sessi sínum, því að Friðrik konungur lézt
1588, og fyrir þann tíma hlýtur stóllinn að
vera smíðaður.
I vísitazíubók Brynjólfs Sveinssonar biskups
1641 segir um prédikunarstólinn í Kirkjubæj-
arkirkju: „prédikunarstóll vænn af eik, með
útlenzku snikkverki ogmálaður". Þórður bisk-
up Þorláksson viðhefur lík ummæli 1677 sem
og Jón Vídalín og Ólafur Gíslason 1706, 1727
og 1748. Finnur biskup er fáorður 1763: „pré-
dikunarstóll sæmilegur“, en sonur hans Hann-
es tekur upp fyrra orðalag 1779: „prédikunar-
stóll er málaður með snikkverki, gamall þó
rétt vænn“. Síðan er rúmlega hundrað ára
hlé, því að kirkjustóll er glataður, en 1890
viðhefur Hallgrímur Sveinsson þessi ummæli:
„prédikunarstóll úr eik nokkuð forn með illa
gjörðum myndum“, og kemur seinni athuga-
semdin vel heim við smekk þess tíma, reyndar
á hann formælendur eigi allfáa nú á dögum.
Það sýnist því ekkert mæla á móti því, að
stóllinn hafi ávallt fyglt Kirkjubæjarstað.
Hér á undan hefur verið fjallað um listmuni
og húshluta, sem spegla þrjár listastefnur
hverja fram af annarri og spanna yfir þriggja
alda skeið: renesans eða endurreisnarstílinn,
sem nær frá miðri 15. öld fram á miðja 17.
öld, barokstefnuna frá því um 1630 til alda-
mótanna 1800 og nýklassíska tímann, fulltrúa
19. aldar. í stórum dráttum eru þessar menn-
ingarhræringar sama eðlis, grundvallarsjónar-
mið þau sömu: aðdáun á forngrískri menn-
BIRTINCUR
33