Birtingur - 01.06.1967, Síða 8

þó hún sé oft nöpur og kaldglettin og þar eru
líka fínir lýriskir tónar; hann er enn eitt
dæmi um listamann sem hefur verið að
reyna að girða sig með þröngri kenningu en
striplast nógu mikið til þess að kafna ekki né
visna í þeirri brynju. Sumir telja að hug-
myndir Gombrowicz um leikritasmíð séu svo
mikilvægar að jafna megi við Beckett og
Ionesco. Eflaust hefur Gombrowicz haft áhrif
á landa sína sem nú hafa orðið kunnastir af
leikritum sínum einsog Rózewicz og Mrozek.
Þó býr Gombrowicz í París og ég veit ekki til
þess að verkum hans sé haldið fram í Pól-
landi. Leikrit hans Yvonne fékk mjög góðar
undirtektir í Varsjá þegar það var sýnt eftir
að banninu var létt af verkum Gombrowicz
við umbrotin og stjórnarskiptin 1956 þegar
Gomulka kom til valda. Árið 1957 kom Ferdy-
durke út í Póllandi tuttugu árum eftir að bók-
in kom fyrst út og seldist upp á fáum dögum
í tíu þúsund eintökum. Og önnur verk hans
streymdu á markað í Póllandi: skáldsagan
Transatlantic, smásagnasafn Bakakai og
leikritin tvö sem voru nefnd áður. Og hinn
víðfrægi pólski gagnrýnandi Sandauer talaði
í pólska útvarpinu um Gombrowicz sem stolt
þjóðarinnar. Skyndilega varð hljótt um hann
aftur í Póllandi einmitt um það leyti sem
áhugi vaknaði á Vesturlöndum á þessum höf-
undi. Þegar ég var í Póllandi í fyrrasumar
þótti mér ekki tekið mikið undir þegar ég
talaði um Gombrowicz.
Hinsvegar kynntist ég ofurlítið verkum ann-
ars höfundar sem mér sýnist vera fyrirrennari
Gombrowicz; Witkewicz sem var málari og
skáld og leikritahöfundur, á undan sínum
tíma sem rithöfundur en hann dó 1939 langt
um aldur fram. Eftir þennan höfund sá ég tvo
þætti í Varsjá á síðastliðnu sumri og skildist
að þarna væri fyrirrennari Gombrowicz og
raunar líka manna einsog Ionesco og Becketts,
ákaflega sérstæður höfundur og einherji á
sinni tíð; nú hafa verk hans verið vakin upp
að nýju í Póllandi og reynt að bæta fyrir fá-
læti fyrri tíðar.
2.
En við skulum víkja í bili ræðunni að Slawo-
mir Mrozek sem er af yngri kynslóð og kem-
ur fram um það leyti sem hin mikla endur-
skoðun hófst 1956, ádeiluhöfundur og hug-
myndaríkur háðfugl og var í tengslum við
stúdentaleikhúsin eða kabarettana þar sem
um skeið var akur fyrir hina nýstárlegustu til-
raunastarfsemi, og ennþá er margt forvitnilegt
að gerast í þeim.
í einu slíku leikhúsi var flutt leikritið eftir
Alfred du Jarry: Ubu roi, eða Úbú kóngur;
bráðskemmtilegt leikrit í anda absúrdismans
6
BIRTINGUR