Birtingur - 01.06.1968, Síða 47

THOR VILHJÁLMSSON: ALDARMINNING GORKI 1968
Gorki var spurður, hvers vegna fórstu að skrifa.
Ég svara, segir hann, vegna hinnar miklu fá-
tæktar í lífi mínu sem þrýstir svo mikið á mig
og vegna þess að ég varð fyrir svo margbreyti-
legum áhrifum að það var ekki hægt fyrir mig
að skrifa ekki.
Þannig svarar þessi mikla og ríka manneskja
sem við hyllum þegar 100 ár eru liðin frá
fæðingu hans og finnum í því hvað hundrað ár
eru fljót að líða, segjum hundrað ár en finnum
hvað þessi maður stendur okkur nærri og lok-
um augunum og sjáum Babúsku koma dans-
andi inn á gólfið hérna fyrir framan okkur,
þessa óviðjafnanlegu manneskju sem við þekkj-
um úr endurminningum Gorkis, ömmu hans
yfirnáttúrlegan burðarás í mannlífinu sem
dansar aldrei út úr hjartanu á okkur aftur.
Þess skal að vísu getið að þegar Gorkí sagðist
hafa byrjað að skrifa vegna þrúgandi fátæktar í
lífi sinu hafði hann þau orð úr bréfi fimmtán
ára stúlku sem segist vera fimmtán ára og þeg-
ar á svo ungum aldri hafi hún fundið að hún
hefði hæfileika til að skrifa og það sé vegna
þrúgandi fátæktar í lífi sínu. Út úr fátæktinni
sprettur þetta dæmalausa rikidæmi litríkra
persóna sem við finnum í undursamlegri sjálfs-
ævisögu Gorkís, þar er ekkert grátt þegar við
lesum það; en þó þekkti Gorkí leiðann og
ótta við lífið, og sá einsog hann lýsir í bókum
sínum fáránlega grimmd og mannhatur, og
mátti berjast við svo skelfilega hluti að það
vakti honum ótta við lífið sem hann kallaði
síðar ótta hins blinda. En hvílík sjón á mann-
eskjunnar heimsku grimmd góðleika mann-
hatur og mannúð.
í þröngri götu í Rómaborg er lítill matstaður
sem bar ekkert nafn og þar sat eigandinn löng-
um og drakk vín með vinum sínum og vildi
ekki túrista og þeirra gull og vildi ekki sjá
meiri viðskipti en rétt svo að hann gæti haldið
staðnum svo að hann gæti setið þar og drukkið
vín með vinum sínum skósmiðnum og beykin-
um og múrurunum og sjómanninum sem hafði
farið um allan heiminn með andlit einsog
hraun og hása rödd af því að öskra og syngja
upp í vindinn og storma á höfum hnattarins,
og sumir voru kannski smyglarar, og ég kom
þangað með málara frá Sikiley sem var vinur
Soru Luciu en hún var stórveldi.
Það var lágt undir loft og fimm sex borð og
opið fram í eldhúsið þar sem Sora Lucia ríkti
yfir pottum sínum og gerði gufurnar magísk-
ar, og var orðin of feit til þess að fara út svo
hún var alltaf yfir þessum pottum að finna
upp nýja undursamlega matarrátti úr daglegu
efni; og stundum kom hún fram og settist og
þáði glas af víni og bauð svo aftur upp á glas
af víni og söng undarlega söngva með sinni
dimmu rödd þar sem fólst ótímabundin vizka
kynslóðanna með orðum og orðasamböndum
UIRTINGU R
45