Vera - 01.09.1984, Síða 30

/
Konur
Mig langar aö prjóna örlítið við
greinina hennar Sólrúnar um Fjöl-
skylduna, sem birtist í fyrsta tölu-
blaði Veru á þessu ári.
Ég ætla sérstaklega að fjalla ítar-
lega um þann kafla greinarinnar,
sem ber yfirskriftina „Fjölskyldan
og hagkerfið”. Það sem fyrir mér
vakir er að sýna fram á hvernig ríkis-
valdið með velferðarkerfi sínu hefur
skilgreint og skorðað fjölskylduna
sem grundvallareiningu hagkerfis-
ins. Þarmeð hefur það einnig skil-
greint og afmarkað hlutverk og
stöðu kvenna.
Hvers eðlis er hin opinbera velferð
að því er snertir fjölskylduna og
hvaða hugmyndir um hlutverk
kvenna liggja þar til grundvallar?
Þessum spurningum ætla ég aö leit-
ast við að svara í stuttu máli.
Opinber velferð og fjölskyldan
Við lok síðari heimsstyrjaldar sátu karlar
á rökstólum víða um álfuna og smíðuðu
löggjöf sem átti eftir að verða sá rammi
sem markaði velferðina svokölluðu, sem
við nú búum við. Að ýmsu var að hyggja.
— Nauðsyn var, að þeirra mati, að koma
aftur reglu og stjórn á þá óreiðu, efna-
hagslega og félagslega, sem styrjöldin
hafði í för með sér. Fjölskyldur voru tvístr-
aðar. Konur höfðu verið kvaddar út á
vinnumarkaðinn til þess að halda fram-
leiðslunni gangandi, meðan karlarnir
börðust á vígvöllunum. Það var aldrei að
vita nema þessi reynsla kvennanna hefði
komið allskyns grillum inn í höfuðiö á þeim
um aukið frelsi til að ráða lífi sínu. Og nú
voru karlarnir komnir heim. Þeir kröfðust
betri heims, aukins réttlætis, betri kjara og
undir þá kröfu tóku konur og væntu sér
hlutdeildar í velferðinni.
Efnahagsleg uppbygging og endur-
skipulagning framleiðslunnar krafðist líka
síns. Eigendur framleiðslutækjanna
þurftu einnig á öryggi að halda, öryggi í
formi hæfilegra rikisafskipta, sem tryggði
þeim svigrúm til að ,,athafna” sig. Það
þýddi m.a. nægilegt framboð á tiltölulega
vel menntuðu, hraustu og vinnufúsu
vinnuafli, sem framleitt væri á sem ódýr-
astan máta og að þeim yrði jafnframt
tryggður traustur og öruggur markaður
fyrir framleiðsluna. Og karlarnir á valda-
stólunum kynntu hugarfóstur sitt, vel-
ferðarlöggjöf, sem tryggja skyldi öllum
„öryggi frá vöggu til grafar”. Báðir aðilar,
launafólk og eigendur framleiðslutækj-
anna tóku þessari nýju löggjöf vel. Báðir
þóttust hafa fengið nokkuð fyrir snúð sinn.
Launafólk trúði því jafnvel á tímabili að
með velferðinni hefði það losnað úr viðjum
auðvaldsins, að velferðarlöggjöfin tryggði
eignatilfærslu í þjóðfélaginu frá hinum ríku
til hinna fátæku. Nú væri fátækt og skorti
útrýmt í eitt skipti fyrir öll. Raunin hefur þó
orðið önnur, en það er önnur saga.
Fjötrarnir mýktir
Þjóðfélagið tók aftur á sig fastmótaða og
gamalkunna mynd. Konur hurfu að þvi er
virðist átakalaust úr framleiðslustörfunum
og inn á heimilin. Þar beið þeirra mikið
hlutverk, því velferðarlöggjöfin lögfesti
mikilvægi fjölskyldunnar, sem hornsteins
nútíma iðnaðarsamfélags. Það, að styrkja
fjölskylduna sem stofnun, gegndi margs-
konar hlutverki fyrir valdhafa. I fyrsta lagi
tryggði stuðningur við fjölskylduna áfram-
haldandi skörp skil einkalifs og opinbers
lífs og styrkti þannig ríkjandi skipulag.
Markaðsöflin og launavinnan voru áfram
grundvallaratriði þjóðfélagsgerðarinnar. í
öðru lagi var fjölskyldan kjörin neysluein-
ing í neyslusamfélaginu, sem varö að
skapa ætti framleiðslan aftur að komast í
fyrra horf og eiga sér framtíð. í þriðja lagi
er fjölskyldan, sem stofnun ódýrasta fyrir-
komulagið við að tryggja endurframleiðslu
vinnuaflsins vegna þess að hún byggir á
ólaunaðri vinnu helmings mannkyns —
vinnu kvenna. Og loks vil ég nefna að
með því að viðhalda og styrkja fjölskyld-
una tók hið opinbera takmarkaða ábyrgð á
velferðinni. Með tilvist fjölskyldunnar og
óbreyttu hlutverki kvenna þar, er auðgert
að skilgreina félagslegan vanda sem
einkamál og færa ábyrgðina og lausnir á
honum til fjölskyldunnar, hvort sem um er
að ræða t.d. húsnæðisskort eða erfiðleika
einstaklinga.
Áhættan, sem valdhafar tóku með því
að hrinda velferðaráætlun sinni I fram-
kvæmd var því ekki mikil, miðað við ávinn-
inginn, sem fólst í því að öðlast með henni
nýtt stjórntæki til að hafa hemil á fólki. Það
sem gerðist breytti ekki í grundvallaratrið-
um gerð þjóðfélagsins. Miklu frekar festi
það hið hefðbundna í sessi, en veitti þó al-
menningi meira félagslegt öryggi. Fjötr-
30