Vera - 01.12.1989, Qupperneq 21

■P hfCs K XT 2
lllkft i Mill i I i
reglan annars staðar. Þessi löggjöf var
reyndar komin í Rómaveldi en róm-
verskar konur höfðu stærra hlutverki
að gegna í samfélaginu en konur í ná-
lægum menningarríkjum. Tannahill
telur að skýringin á þessu sé ef til vill
sú að Rómaveldi þróaðist svo hratt
frá bændasamfélagi til hámenning-
ar.“
Það er dálítið merkilegt að sterk
sjálfsímynd íslenskra kvenna hefur
verið útskýrð með svipuðum rökum
þ.e. þróunin hafi verið svo hröð hér á
landi úr frumstæðu bændasamfélagi í
tæknivætt iðnaðarsamfélag.
„Já, það vantar allar þessar hræði-
legu borgaralegu bælingar sem sitja í
svo mörgum konum í nágrannalönd-
um okkar samanber fordæmingu á
lausaleiksbörnum í Bretlandi. Annars
er fordæming á kynlífi komin frá
kirkjufeðrunum.
Gamla testamentið endurspeglar
aftur trúarkerfi hirðingja en þeir eru
mestu kvennakúgararnir og líta á
konur sem sína eign. Trúarbrögð
hirðingja byggja á sköpunarsögu,
samanber sköpunarsögu Biblíunnar,
en akuryrkjuþjóðir aðhyllast goðsög-
ur um upprisu og endurnýjun. Mýtan
um Krist er því fengin úr akuryrkju-
samfélagi. Mótmælendur, Lútherstrú-
armenn og Kalvínistar, sækja niikið af
hugmyndum til Gamla testamentisins
og Tannahill hæðist að því að þar með
líti siðbreytingamenn framhjá 2000
ára þróun.“
Eins og fyrr sagði ætlar Þórunn að
fjalla um hjónabandið í ljósi sögunn-
ar í þáttum sínum. Líklega má þó fullt
eins segja að til umfjöllunar séu ríkj-
andi hugmyndir um samskipti kynj-
anna og karl- og kvenímynd hvers
tíma. En hvað rista slíkar hugmyndir
djúpt, ná þær til allra þjóðfélagshópa
eða aðeins þeirra sem betur eru meg-
andi?
„Maður verður auðvitað alltaf að
hafa í huga að á öllum tírnum eru til
hópar karla sem hafa hvorki völd né
áhrif en þeir eru engu að síður börn
síns tíma. Við geturn tekið íslands-
söguna sem dæmi. Lang flestir karlar
hér á landi áttu ekki jarðir sínar sjálfir
heldur urðu leiguliðar, en þegar þeir
eru búnir að fá sér jörð á leigu þá velja
þeir sér konu. Aðeins um helmingur
kvenna giftist, sem er lægra hlutfall
en í nágrannalöndum okkar, og karlar
völdu því aðeins þær sem þóttu fall-
egastar — höfðu fæsta útlitsgalla.
Þetta voru því eins og kynbætur og
þarna er kannski komin ein af ástæð-
unum fyrir fegurð íslenskra kvenna.
Ég fann ljóð sem ort hafði verið um
vinnukonurnar í Skálholti fyrir miðja
18. öld og þar eru taldir upp allir
þeirra útlitsgallar; þær eru ýmist of
mjaðmagleiðar, hafa tannagil, of
Ljósmynd: Anna Fjóla
Gísladóttir
„Aöeins um helm-
ingur kvenna giftist
og karlar völdu því
aöeins þœr sem
þóttu fallegastar -
höföu fœsta útlits-
galla. Þetta voru því
eins og kynbœtur
og þarna er kannski
komin ein af óstœð-
unum fyrir fegurð
íslenskra kvenna.11
langt bil milli augnanna o.s.fr. Það er
mjög nöpur mynd sem þarna er dreg-
in upp af stöðu kvenna af því að þær
áttu sjálfar ekkert val.“
Þetta leiðir hugann að nýútkom-
inni bók Þórunnar um Snorra á Húsa-
felli. Af hverju velur hún sér hann
sem viðfangsefni, prest á 18. öld?
, ,Ég nota Snorra sem leiðsögumann
í gegnum öldina. Ég elti hann hvert
sem hann fer og skoða allar heimildir
sem til eru um hann og hans samtíma,
kveðskap eftir hann, þjóðsögur um
hann og þjóðskjöl. Þannig fæ ég gott
snið af öldinni. Ég hefði aldrei getað
notað konu sem leiðsögumann vegna
þess að konur voru ekki embættis-
menn og þess vegna eru þær alveg
ósýnilegar í heimildunum. Það eru
engar lýsingar til á þeirn nema helst ef
þær voru sakakonur eins og Halla.
Henni er lýst frá toppi til táar eins og
öðru sakafóiki sem flýr og þarf að
þekkjast. En ég rekst auðvitað á kon-
ur í þeirn heimildum sem ég skoða og
ég reyni að halda öllu sem þær varðar
til haga. Ég get nefnt sem dæmi dætur
Snorra, þær Guðrúnu og Guðnýju.
Þær giftust aldrei og það eina sem þær
geta gert er að vera ráðskonur for-
eldra sinna og bræðra. Fyrir þetta
fengu þær engin laun, aðeins fatnað
og húsaskjól. Þeim er margt til lista
lagt, þær smíða t.d. og gera allt mögu-
legt en þær gátu ekki tekið sér jörð á
21