Vera - 01.04.1990, Page 14

KRISTÍN
JÖNS-
DÖTTIR,
SKRIF-
STOFU-
STJÖRI
Ljósmynd: Anna Fjóla Gísladóttir
NÝJAR ÁHERSLUR
„Áframhaldiö rœöst
af því hvort konum
tekst aö finna nýjar
áherslur í takt viö
þœr miklu þjóöfé-
lagslegu breytingar
sem oröiö hafa á
þessum áratug."
Ef litið er um öxl og kvennasaga
tuttugustu aldar sett í sögulegt
samhengi eru þrjú tímabil í sögu
kvennabaráttunnar mikilvægust
hér á landi. í fyrsta lagi eru það
kvennaframboðin í upphafi aldar.
Árið 1907 fengu giftar konur
kosningarétt og kjörgengi til Bæj-
arstjórnar Reykjavíkur og í kosn-
ingunum árið eftir fannst þeim
mikilvægt að vera með sérstakan
lista til að ná fram sameiginlegum
hagsmunamálum kvenna. Þær
töldu að sérmál þeirra ættu ekki
hljómgrunn á hinum karlstýrðu
framboðslistum.
Árið 1970 blésu baráttuglaðar
konur ísamstöðulúðra. Þær fengu
góðan hljómgrunn og mótuðu
hugmyndafræði um jafnrétti
karla og kvenna í anda 68 kyn-
slóðarinnar. Meginkrafan var sú
að konur ættu að hafa sömu at-
vinnutækifæri og karlar og fá
sömu laun fyrir sömu vinnu.
Reynt var að breiða yfir menning-
arlega sérstöðu kvenna, hún var
talin fremur kúgunarvaldur en
hitt. Markmiðið var að auðvelda
konum að lifa og stunda sömu at-
vinnu og karlar en á forsendum
karla.
Níundi áratugurinn er óneitan-
lega áratugur kvenna. Kvenna-
framboðið bauð fram í sveita-
stjórnarkosningunum árið 1982
og Kvennalistinn í Alþingiskosn-
ingum árið eftir. Hugmyndafræði
Kvennalistans leggur áherslu á að
konur eigi sína sérstöku menn-
ingu byggða á reynslu og sérstöðu
kvenna. Margir halda enn að
kvennaframboðin séu eingöngu
tímabundin aðgerð til að fjölga
konum á þingi og í stjórnunar-
stöðum. Því fer fjarri. Þetta er
kvennahreyfing sem hefur orðið
til í kringum nýtt pólitískt hug-
myndakerfi þar sem meginkrafan
er samfélag sem tekur mið af sjón-
armiðum kvenna. Að baki fram-
boðanna liggur vel útfærð hug-
myndafræði sem hefur reynst eitt
framsæknasta aflið í íslenskri
pólitík á seinni tímum.
Kvennaframboðin hleyptu
nýju lífi í alla þjóðmálaumræðu
sem fór að taka meira mið af sýn
kvenna á samfélagið en hún hafði
áður gert. Málefni sem áður voru
talin sérmál kvenna eins og krafan
um fleiri dagvistarrými, samfelld-
an skóladag, einsetinn skóla og
sveigjanlegri vinnutíma hefur
náð vel eyrum fólks og þykja sjálf-
sögð umræðuefni í dægurmála-
þáttum fjölmiðla. (Þrátt fyrir það
hefur lítil aukning orðið á fjár-
framlagi til þessara málaflokka.)
Kvenfrelsisumræða áratugarins
hefur einnig víkkað sjóndeildar-
hring kvenna og hún ásamt kjöri
Vigdísar til forseta hefur haft mik-
il áhrif á sjálfsmynd okkar. Við er-
um til muna meðvitaðri um stöðu
okkar og rétt. Konur í öðrum
stjórnmálahreyfingum sem lengi
höfðu barist fyrir því að vera ann-
að og meira en skrautfjaðrir á list-
um hefðbundnu flokkanna fengu
þar öruggari sæti. Konum fjölgaði
um 300% í sveitarstjórnum og
350% á Alþingi.
Aldrei hafa kröfur til kvenna
verið meiri. Til þess að bæta stöðu
sína hafa þær beitt sér meira í fé-
lagsmálum, stjórnmálum, stéttar-
félögum, menntað sig meira, sótt
fram á öllum sviðum. Kannanir
sýna að þrátt fyrir aukna útivinnu
kvenna er verkaskipting á heimil-
um hefðbundin. Karlar axla enn-
þá litla sem enga ábyrgð á heimil-
isstörfum. Aftur á móti eru þeir
farnir að taka mun meiri þátt í
uppeldi barna sinna en áður sem
auðvitað er stórt skref í frelsisbar-
áttu kvenna og barna. Þær verða
því ekki jafn bundnar af uppeldis-
og umönnunarhlutverkinu og
þær voru. Þrátt fyrir þá jákvæðu
þróun er ég samt ekki í nokkrum
vafa hvort hjóna hefði raunveru-
legt val ef sú staða kæmi upp að
þau þyrftu að velja milli ábyrgðar
á börnum og starfsframa.
Konur eru enn hálfdrættingar í
launum á við karla. Þótt þær séu
komnar inn á þing er þeim kerfis-
bundið haldið frá hinum raun-
verulegu völdum, fjármálamark-
aðinum sem enn er lokaður karla-
heimur og þess vel gætt að konur
stígi ekki inn fyrir hin helgu vé
(sbr. eftirmálin þegar Kvennalist-
inn tilnefndi fyrstu konuna í
bankaráð). Flest önnur sæti þar
sem ráðum er ráðið eru nær ein-
göngu setin af körlum.
Mér er þannig farið nú þegar ég
er beðin að spá um komandi ára-
tug að fortíðin er ljós og afmörk-
uð en framtíðin óljós og full af
óvissu. Því skiptir máli hvert skref
sem stigið er.
Karlveldið hefur veitt konum
aukið svigrúm en ekki látið af
neinum forréttindum. Ég óttast
að sjónarmið karla og kvenna
nálgist ekki meir en orðið hefur í
þessari lotu. Ég óttast einnig að
vinnumarkaðurinn reyni ekki
sem skyldi að taka meira mið af
þörfum heimilanna, né að karlar
axli aukna ábyrgð á heimilishaldi.
14