Vera - 01.12.1990, Síða 24

Halldóra Bjarnadóttir
(1873-1891)
KVENNABLAÐIÐ
Hlín, Arsrit sambands norð-
lenskra kvenna, kom út árlega
frá 1917 til 1961, að tveimur
árum undanskildum. Upplag-
ið komst upp í sex þúsund og
Hlín var „ódýrasta" bókin á
markaðnum. Árið 1967 var
sérstakt afmælisrit gefið út,
„Eftirhreytur". Frá árinu 1922
var nafni blaðsins breytt í
Hlín, Ársrit íslenskra kvenna.
Halldóra Bjarnadóttir sá frá
upphafi um útgáfu og rit-
stjórn blaðsins og gaf það út á
eigin kostnað. Leit Halldóra
svo á að ritið væri dálítill
skerfur til þjóðarinnar vegna
þess styrks sem hún naut af
almennafé til starfsemi sinnar
fyrir heimilisiðnaðinn en hún
var „ráðunautur almennings í
heimilisiðnaði" frá 1924-1957.
Halldóra gerir grein fyrir
nafni blaðsins í ævisögu sinni:
„Nafn sitt hlaut Hlín eftir
þeirri ásynju, sem Frigg, kona
Oðins, setti til gæzlu yfir þeim
mönnum, sem hún vildi forða
við háska nokkrum. Það er
göfugt hlutverk og kvenlegt."
Hlutverk blaðsins var fyrst og
fremst að forða íslendingum
frá þeim háska sem Halldóra
taldi að fylgdi hnignun heim-
ilisiðnaðarins.
Ávarpsorð Hlínar 1917 er ljóð
eftir Huldu. En í ritinu er efni
eftir konur og karla um
málefni „sem konur varða ...
og yfirleitt allt það, sem á einn
eða annan hátt hefur getað
stutt að eflingu heimilanna,
aukinni þjóðrækniskennd."
(Ævisagan bls. 160.) I Hlín má
sjá ljóð eftir konur, smásögur
og minningar. Blaðið birtir
skýrslur frá félögum innan
Sambandsins, minningagrein-
ar um konur og pistla m.a. um
störf kvenna í Kína og á
Suðurhafseyjum. Hlín fylgd-
ist náið með íslenskum kon-
um í Vesturheimi og félaga-
samtökum þeirra og nokkrar
greinar eru um jafnréttismál
íslenskra kvenna. Hlín birtir
fréttir frá Alþingi um málefni
sem konur varða, bendir á
góðar bækur og ýmislegt
fleira. Aðalþættir Hlínar eru
þó garðyrkja, heilbrigðis- og
uppeldismál og síðast en ekki
síst: Heimilisiðnaður. Hlín gaf
út „íslenska uppdrætti til að
vefa, sauma og prjóna eftir"
og Vefnaðarbók Sigrúnar P.
Blöndal fylgdi Hlín ókeypis í
mörg ár (ýmist ein eða tvær
arkir árlega). Árið 1948 gaf
Hlín Vefnaðarbókina út í heild
og árið 1951 kom út barnabók
Hlínar. Hlín efndi nokkrum
sinnum til verðlaunasam-
keppni, t.d. um íslensk hús-
gögn og „beztu karlmanna-
sokkana".
Árið 1919 birtir Hlín erindi
sem Kristín Matthíasdóttir
flutti á kvennafundi á Akur-
eyri um hugmyndir Charlotte
Perkins Gilman um fyrir-
komulag heimilanna. Gilman
er þekktur amerískur femín-
isti og skrifaði m.a. bók um
konur og hagfræði (1898) og
nokkrar skáldsögur, t. d. The
Yellow Wallpaper og Her-
story. Gilman er ekki síður
þekkt fyrir hugmyndir sínar
um hið eldhúslausa heimili,
en hún vildi gerbreyta heimil-
isfyrirkomulaginu til að það
samsvaraði tilgangi sínum.
Hún taldi að heimilið eins og
það var þá (og er enn?) hefði
óheppileg áhrif á sálarþroska
konunnar og karlmannsins
þar af leiðandi. Gilman segir
það hugarburð einn að allt
heimaunnið sé best og vill að
sem flest sé gert utan heimilis.
Hún heldur því fram að
heimilin séu langt frá þeirri
háleitu hugmynd sem gerð er
um þau. Allir fjölskyldumeð-
limir verði að hafa afdrep og
húsmóðirin hafi hvorki tíma
til að sinna börnum né sjálfri
sér vegna heimilisstarfa.
Gilman segir að eyðslusemi sé
í því fólgin að hafa svona
mörg smáheimili hvert með
sinni eldamennsku. Og
Kristín spyr í nafni Gilman:
„Er ekki kominn tími til þess,
að heimilin losni við þessa
vinnu, sem alls ekki á þar
heima lengur? ... Og er ekki
kominn tími til þess að barna-
uppeldinu sje sá sómi sýndur,
sem ætti að vera?" Kenningar
Gilmans eru róttækar í dag,
hvað þá norður á Akureyri
árið 1919 þegar Kristín segir
þar frá hugmyndum hennar
og tekur undir þær.
Engin viðbrögð virðast hafa
orðið hjá lesendum Hlínar við
þessari grein en annað erindi
um „Eðli og hlutverk kvenna"
olli ritdeilum nokkrum árum
síðar. Sigrún P. Blöndal, skóla-
stýra Húsmæðraskólans á
Hallormsstað, flutti það er-
indi á bændanámskeiði á
Egilsstöðum 1926. Þar varar
hún við þeim ófögnuði sem
„kvenfrelsishreyfingin hefir
leitt yfir löndin: konur klippa
af sjer hárið, ríða í hnakk og
ganga á brókum. Ungar stúlk-
ur þyrpast í búðir, að síma og
á skrifstofur, ... en heimilin
standa höndum uppi vegna
fólksleysis." Sigrún leggur
áherslu á eðlishvöt kvenna
sem hún telur vera í nánara
sambandi við tilfinningalífið
en skynsemina. Eðlishvötin
er, að Sigrúnar sögn, styrkur
konunnar og veikleiki. „Hún
er andstaða rökrjettrar dóm-
greindar, og sennilega fjar-
Iægjast menn eðlishvötina að
sama skapi sem vitsmunirnir
þroskast." Sigrún leggur á-
herslu á að það sem hefur ver-
ið talinn „kvenlegur verka-
hringur" þarfnist fyrst og
fremst þeirra eiginleika, sem
eru einkenni eðlishvatarinnar.
Konum sé því fyrir bestu að
ráða sig í vist þar sem þær
geta undirbúið sig undir
lífsstarf sitt sem móðir og
húsmóðir. „Vel getur verið að
jafnrjettið eigi eftir að leiða
einhverja blessun yfir þjóð-
fjelögin. En það gerir það ekki
fyr en konur hætta að apa eftir
körlum, fyr en þær mentast og
þroskast í samræmi við eðli
sitt. Þegar þær sinna aðeins
24