Vera - 01.12.1990, Blaðsíða 34

MEÐAN NÓTTIN LÍÐUR
Höfundur:
Fríöa Á. Sigurðardóttir
Útgefandi: Forlagiö
1990
Að minnsta kosti helmingur
allra íslendinga kvað ganga
með skáldadrauma í magan-
um. í þessari sögu er það öðr-
um fremur Katrín Sunneva,
hún ætlaði að verða mikill
rithöfundur. Hún gekk lengra
en margur annar, fór til
útlanda til að skrifa en þegar
skáldsagan sem varð til á
tveim árum reyndist andvana
fædd jarðaði hún þennan
draum og gekk annarri gyðju
á hönd. Hún leiddist út í aug-
lýsingamennsku þar sem
sköpunargáfan fékk útrás og
hún hlaut hrós fyrir hæfileika
og hugmyndaauðgi. Hún
varð sannkallaður uppi og
það talsvert kaldlyndur. Hún
giftist vel á þann mælikvarða
en það hjónaband fór út um
þúfur. Sara var afleiðing sam-
bandsins.
Nína heldur að hún sé með
allt sitt á þurru, hún er sjálf-
stæð og öðrum óháð, veit
hvað hún vill og stefnir að
því. Heldur hún. Hún þykist
vita hver hún er og hvað. Hún
stendur ein af því að hún
hefur kosið sér það hlutskipti.
Hún vanrækir fjölskylduna
(móður og systkini) algjörlega
og aðra sér nákomna, eins og
Andrés og Söru, tilfinninga-
lega.
Þegar móðir Nínu liggur
banaleguna er henni att að
rúmi gömlu konunnar til að
fylgjast með lífi hennar fjara
endanlega út. Við yfirsetuna
endurlífgast kæfður draum-
urinn og Nína dregur fram
skriffæri. Hún lætur hugann
reika um pappírinn, rifjar upp
kynni sín af dauðvona kon-
unni, systrum hennar og for-
mæðrum. Hún fer aftur um
fjóra ættliði, aftur til langa-
langömmu sinnar og nöfnu,
Sunnevu. Hún stekkur fram
og aftur í tíma og drepur
penna niður í fortíðinni sem
hún málar á blaðið hjá sér. Og
það eru sannarlega litríkar
34
teikningar, ma. af eyðilegri
vík og svörtum hamraveggj-
um. Hún er að drepa tímann
og kannski að hrekja burt ein-
semd næturinnar með því að
kalla fram á pappírinn ættina
sína og upphaf sjálfrar sín.
Fortíðin sem hún hefur
haft nasasjón af í bernsku er
djúp og dimm, illskiljanleg og
þar af leiðandi illútskýranleg.
Þessar nætur sem hún vakir
þarna nánast ein með sjálfri
sér, rennur e.t.v. upp fyrir
henni að til að þekkja, skilja
og vera sátt við sjálfa sig verð-
ur hún að þekkja uppruna
sinn. Og undangengnir ætt-
liðirnir fjórir, sem hún kafar
ofan í þessar einverustundir,
spanna langt og óljóst tímabil,
tímabil mikilla og dularfullra
atburða. Konur bera uppi
myndina sem Nína dregur
upp, Sunneva-Sólveig-Katrín-
Þórdís, konur sem þorðu að
taka ákvarðanir en lifðu ekki
neinu sældarlífi. Líf þeirra var
ekki í neinum draumhilling-
um. Hvernig fellur Nína inn í
þessa mynd, hvernig sam-
samast hún þessu ættartré?
Og hvert verður hlutverk
Söru, dóttur hennar, sem trúir
á fortíðina?
Sunneva bjó í sveit, vestur
á fjörðum, með Stefáni. Eng-
inn vissi hvaðan hún kom,
hún var kona með dularfulla
fortíð. En hún var duglegur
vinnuþjarkur og fólkið í sveit-
inni sættist á hana þó að það
grunaði hana jafnvel um að
vera norn. Sunneva eignaðist
sjalið sem fór síðan á milli
kvenna ættbogans. Sjalið, arf-
inn, sem e.t.v. hafði það hlut-
verk að vera eigendum sínum
skjól í tilfinningalegu róti.
Nema það hafi kallað ógæfu
yfir konurnar, allar upplifðu
þær, Sunneva-Sólveig-Katrín-
Þórdís, harmleiki í einka-
lífinu. I stað Þórdísar hefði
María, systir hennar, átt að
eignast sjalið en Sunneva
vitraðist Katrínu í draumi og
sagði henni að senda Þórdísi
strax. Hverjar eru afleiðing-
arnar fyrir Maríu? María dvel-
ur áratugum saman í
útlöndum, sjálfstæð og sjálfri
sér næg en sér hjónalíf sem
danskan róman. Hefði líf
hennar sem eiganda sjalsins
orðið annað? Nína eignaðist
sjalið í stað Mörtu sem var
eldri en Nína og kærði sig
ekki um það. Hún hafnaði því
og þeim gildum sem það stóð
fyrir. Hún vildi standa ein og
óstudd, hún þurfti ekki á
neinum ættlegg að halda.
Henni þótti sjalið ljótt og gam-
aldags. Hún skipti við versl-
anir sem buðu vöru að hennar
smekk. Hún hafði efni á
slíkum munaði, hvað átti hún
þá að gera við gamalt sjal sem
margar konur höfðu átt og
notað á undan henni?
Fortíðin er liðin og nútíðin
er í brennidepli. Það er núið
sem gildir og engin tilfinn-
ingakreppa fylgjandi því. En
sem næturnar líða sér hún í
návist dauðans að núið byggir
á þáinu, uppruninn skiptir
máli. Hvernig hún á svo eftir
að vinna úr niðurstöðunum er
ekki gott að vita. Hún verður
að saltstólpa af því að hún leit
aftur til fortíðarinnar. En felst
ekki í upphafserindi bókar-
innar mikil von, að henni
muni takast að bræða utan af
sér álögin?
Bygging sögunnar er flók-
in. Nína segir frá, stundum í
fyrstu persónu, stundum í
þriðju. Mér virðist hún helst
tala um sjálfa sig í 3. persónu
þegar atburðirnir eru í nokk-
urri fjarlægð, þegar hún sjálf
samlagast ættinni. Sem barn
og unglingur var hún nefni-
lega hluti hennar og vildi vita,
var forvitin, spurul, en Þórdís
sinnti oft ekki fróðleiksfýsn-
inni. Nútíma-Nínan er í 1.
persónu. Þegar skáldadraum-
urinn rætist ekki hættir hún
að forvitnast um hið liðna,
enda tengist órjúfanlega þráin
að vita og þráin að segja frá.
Kynjahlutverk eru hér
með nýstárlegum hætti. Kon-
ur eru í sögumiðju en karlar á
jöðrum. Karlarnir koma mest
við sögu sem kynverur og til
uppfyllingar. Andrés er elsk-
hugi Nínu og þjónar þeim
tilgangi einum að fullnægja
kynhvöt hennar - í hennar
eigin augum. Umhyggju hans
og væntumþykju fúlsar hún
við, hugsanlega vegna þeirrar
beisku reynslu að elska
rangan mann á röngum tíma.
Lokakveðjan við Arnar var
ekki átakalaus. Þess vegna er
Andrés góður í hóflegri fjar-
lægð sem Nína ákveður. Guð-
jóni tók hún ekki af ást heldur
kaldri hagsýni. Jakob hefur
um sig kynhjúp, þ.e. hann
skiptir fyrst og fremst máli
sem karlmaður og duggar-
arnir í leyndarlífi Sunnevu
hafa kynhlutverk með hönd-
um. Hver ætli hafi getið við
henni dótturina Sólveigu?
Sagan er brotakennd og
sundurlaus, hálft um hálft
eins og gestaþraut. Lesandi er
framan af svolítið utangátta
en myndin skýrist þegar á
líður. Eg þakkaði mínum sæla
fyrir ættartréð aftast, annars
hefði ég rammvillst í þessum
frumskógi kynslóðanna. En
við lesturinn reynir á athygl-
isgáfuna, maður verður að
hafa fyrir að meðtaka söguna.
Mér finnst kápan falleg og
hæfa vel innihaldinu, hún er
vitnisburður um þá hringiðu
sem Nína sogast inn í. Tvær
ljótar málvillur stungu mig í
augu en annars er ekkert út á
frágang bókarinnar að setja.
Berglind Steinsdóttir
VER/