Vera - 01.06.1999, Blaðsíða 20

Við kærðum akkur kallóttar þótt hæðst væri að hugmynd-
um okkar ag vinnubrögðum og reynt að gera akkur
hlægilegar. Hvað alli því að þessi jákvæði baráttuandi
upphaísins var skyndilega horlinn?
hugmynda og hugsjóna, gleði og vináttu, samheldni og sigra. Saga
hugmyndaþurrðar, vonbrigða og vinslita, sundrungar og ósigra. Sag-
an um stjórnmálaafl kvenna sem hafði víðtæk áhrif þrátt fyrir smæð
sína.
Þingflokkurinn var stærstur skipaður sex þingkonum 1987 - 1991
og var alla sína tíð minnstur þingflokka á Alþingi. Áhrif Kvennalistans
urðu langt umfram stærð. Þau má m.a. merkja í málum sem nú ber
hátt í umræðunni, umhverfismálum og náttúruvernd, aðgerðum
gegn ofbeldi, lengingu fæðingarorlofs og stöðu kvenna á öllum svið-
um. Þau lýsa sér þó ekki síst í stöðugri fjölgun kvenna í stjórnmálum
og stjórnunarstörfum. Hver man ekki ástandið á Alþingi árið 1983?
Aðeins 5% þingmanna konur! Nú eru þær komnar vel yfir 30%,
töfratöluna sem kennd er við glerþak. Fjórðungur ráðherra í nýrri rík-
isstjórn er konur, sennilega þriðjungur innan skamms. Starf Kvenna-
listans á stærstan þátt í þeirri hugarfarsbreytingu sem orðin er að
þessu leyti. En á sama tíma og þessi árangur blasir við er Kvenna-
listinn sjálfur heillum horfinn.
Gakktu einatt eigin slóð.
Hálir eru hvers manns vegir.
Skeyttu ekki um boð né bann
hvað sem hver segir.
í árdaga Kvennalistans var gleðin ríkjandi. Ótal margt þurfti að færa
til betri vegar og Kvennalistinn vildi takast á við þau verkefni með já-
kvæðum hætti. Við höfðum svo margt fram að færa, hugmyndir, til-
lögur og aðgerðir. Við vorum djarfar, glaðar og vinnufúsar og slíkar
kenndir voru yfirsterkari neikvæðum tilfinningum á borð við reiði og
óánægju með ástandið, jafnvel ótta við karlstýrð samfélagsöfl sem
við þurftum að takast á við. Við kærðum okkur kollóttar þótt hæðst
væri að hugmyndum okkar og vinnubrögðum og reynt að gera okk-
ur hlægilegar. Hvað olli því að þessi jákvæði baráttuandi upphafsins
var skyndilega horfinn? Hvað gerði það að verkum að umhverfið var
allt í einu búið að stimpla okkur sem neikvæðar og nöldrandi, von-
lausar og jafnvel örvæntingarfullar? Hvað varð til þess að þetta frum-
legasta og frjóasta stjórnmálaafl 20. aldarinnar missti tiltrú og fylgi?
Dómar heimsins um það efni munu reynast margvíslegir. En fyrst og
síðast hljótum við að líta í eigin barm.
I blíðu og stríðu
Það varð hlutskipti mitt að helga Kvennalistanum alla mína starfs-
krafta þessi sextán ár, fyrst sem þingkona í sex ár, síðan starfskona
þingflokksins í sex ár og aftur þingkona síðustu fjögur árin. Það voru
í raun forréttindi að fylgjast svo náið með öllu sem gerðist - í blíðu og
stríðu. Lengst af var það ánægjulegt og ekki hefði ég viljað missa af
einum degi þótt stundum blési napurt.
Fyrsta kjörtímabilið vorum við þingkonurnar þrjár. Brautryðjenda-
starfið var síður en svo auðvelt en það var ótrúlega skemmtilegt og
gefandi. Við fórum ótrauðar eigin slóð dyggilega studdar af grasrót-
inni, skeyttum lítt um hefðir og venjur og uppátækin voru margvísleg.
Eftir glæsilegan árangur í kosningunum 1987 átti Kvennalistinn
hylli og virðingu margra og velta má fyrir sér hvernig saga hans hefði
orðið ef við hefðum nýtt það tækifæri sem þá gafst að taka þátt í rík-
isstjórn. Við höfnuðum því hins vegar að selja þaráttumál fyrir ráð-
herrastóla og andstæðingum tókst að stimpla sem raggeitur konurn-
ar sem áður þorðu, vildu og gátu.
Á þriðja kjörtímabilinu tók að bera á ágreiningi í okkar röðum, það
dró úr grasrótarstarfi og gleðin var ekki jafn fölskvalaus og áður. Við
vorum ekki lengur jafn ferskar og hugmyndaríkar og hefðbundin póli-
tík skyggði á kvennapólitískar áherslur. Síðasta kjörtímabilið byrjuð-
um við aftur aðeins þrjár í þingflokknum.
Inn í brjóst þitt ein og hljóð
rýndu fast ef röddin þegir.
Treystu á þinn innri mann
hvað sem hver segir.
Það var auðvelt að fara að ráðum Jóhannesar úr Kötlum á fyrstu
árum Kvennalistans. Smám saman varð það erfiðara en þeim mun
nauðsynlegra. Ég ætla ekki að gera upp þessi síðustu ár hér og nú
og kannski geri ég það aldrei nema með sjálfri mér. Margt hefði þar
mátt fara betur, glíman við sannleikann tók sinn toll og að lokum
hlutu leiðir að skiljast. Þá reyndi á hugmyndirnar um kvenfrelsið.
Á heildina litið er ég ákaflega stolt af starfi og árangri Kvennalist-
ans og ég er stolt og þakklát fyrir að hafa átt þátt í því starfi. Það var
alltaf minn draumur og von að í fyllingu tímans yrðu hugmyndafræði
og vinnubrögð Kvennalistans uppistaðan í nýju stjórnmálaafli þar
sem konur og karlar ynnu hlið við hlið með fullri virðingu hvert fyrir
annars sjónarmiðum, vinnubrögðum og áherslum. Draumurinn rætt-
ist ekkí á sama hátt og ég hafði í huga og enn er of snemmt að draga
ályktanir af þróuninni á vettvangi stjórnmálanna. En í rauninni eru
kvennalistakonur nú starfandi víða í samfélaginu, bæði í stjórnmál-
um og öðrum verkefnum, þar sem hugmyndir okkar og hugsjónir ná
vonandi að skjóta rótum.
Stundum eins og stríður lækur
Og kvennabaráttan heldur áfram. Vegna þess að hún er sígilt, æva-
gamalt og síungt fyrirbrigði, stundum eins og straumhart fljót eða
stríður lækur - eins og Kvennalistinn var lengi vel - stundum eins og
friðsæl tjörn sem gárast öðru hverju í sunnanþey eða norðangarra. I
Eítir glæsilegan árangur í kosningunum 1987 átti
Kvennalistinn hylli og virðingu margra og velta má fyrir
sér hvernig saga hans heíði orðið eí við heíðum nýtt það
tækiíæri sem þá galst að taka þátt í ríkisstjórn.
hvert sinn sem einhverjum áfanga er náð í kvennabaráttunni er eins
og slakni á straumþunga hennar og deyfð færist yfir samfélagið þar
til eitthvert óréttlætið nær að hreyfa svo rækilega við einhverjum hópi
kvenna að ný sókn er hafin. Og í hvert sinn er svo óskaplega gaman,
a.m.k. um nokkurt skeið, og alltaf ávinnst eitthvað sem þokar réttlæt-
inu fram á veginn.
Hugmyndir og forsendur breytast og baráttuleiðirnar geta verið
með ýmsu móti, því konur eru fundvísar á eigin slóð. En grundvall-
aratriði kvennabaráttunnar er alltaf hið sama: Samstaða kvenna um
betra líf fyrir okkur öll.
20