Ljósmæðrablaðið - 15.11.2006, Blaðsíða 31

ir sem hugsanlega hafa áhrif á tíðni
nýburagulu séu skoðaðir í samhengi,
þeir einangraðir frá áhrifum hvers ann-
ars og þannig reynt að varpa skýrari
mynd á orsakasamhengið svo bregðast
megi við á réttum grundvelli.
Hérlendis var nýlega gerð rann-
sókn á áhættuþáttum alvarlegrar gulu
á Landspítala Háskólasjúkrahúsi þar
sem unnið var úr upplýsingum úr
sjúkraskrám og mæðraskrám nýbura
sem mældust með bilirúbín meira en
eða jafnt og 350 micromole/l á árun-
uin 1996-2002. í ljós kom að með-
göngulengd barnanna með alvarlega
gulu var marktækt styttri en viðmið-
unarhópsins og marktækt fleiri börn
sem fengu alvarlega gulu fóru heim
innan þriggja sólarhringa frá fæðingu
(Gígja Guðbrandsdóttir, 2003). Ekki
kom fram hvort að bömin höfðu fengið
heimaþjónustu Ijósmæðra en ef bam
útskrifast eftir 36 tíma á fjölskyldan
ekki möguleika á heimaþjónustu ljós-
mæðra. Þessar niðurstöður gefa sann-
arlega tilefni til frekari skoðunar en
ekki er samt raunhæft að draga ályktun
út frá þeim varðandi gæði og árangur
heimaþjónustunnar hvað eftirlit varðar.
í ljósi þessa niðurstaðna er hins vegar
sérstaklega mikilvægt að tryggja örugga
og markvissa eftirfylgni barnanna eftir
að heim er komið og mikilvægt að
skoða árangur heimaþjónustunnar sér-
staklega með tilliti til endurinnlagna
nýburanna.
Brjóstagjöf- mikilvægi einstakl-
ingshæfðar heimaþjónustu og
samræmdrar fræðslu og stuðn-
ings
Hvað varðar bijóstagjöf er fyrsta vikan
óneitanlega viðkvæmur tími og mikil-
vægt að hver móðir fái þann stuðning
og þá ráðgjöf sem hún þarf á að halda til
þess að bijóstagjöfin fari vel af stað og að
nýburinn fái þá næringu sem honum er
nauðsynleg, m.a. til að fyrirbyggja gulu.
Við ráðgjöf um brjóstagjöf ættu ljós-
mæður í heimaþjónustu sem og aðrir
heilbrigðisstarfsmenn að tileinka sér
nýjustu þekkingu hverju sinni, nýta
sér gagnreynd vinnubrögð og stuðla að
markvissri en einstaklingshæfðri þjón-
ustu. Þó nokkrar rannsóknir hafa sýnt
fram á að snemmútskriftir hafi ekki
neikvæð áhrif á brjóstagjöf (Gagnon,
Edgar og Kramer, 1997; Berthold og
Holdlund, 1998; Winterbum og Fraser,
2000). Það er einnig athyglisvert að
þegar skoðuð eru tengsl við árangur
og tímalengd brjóstagjafa virðist vera
sem markviss og samfelld eftirfylgni
ljósmóður eða hjúkrunarfræðings eftir
útskrift skipti meira máli en lengd
sjúkrahúsdvalar eftir fæðingu (Renfrew,
1993; Winterburn og Fraser, 2000). Það
hefur sýnt sig að vel skipulögð þjón-
usta og ráðgjöf um brjóstagjöf skilar
verulegum árangri hvað varðar áhrif á
tíðni og tímalengd brjóstagjafa almennt
(Valdés, Pugin, Schooley, Catalán og
Aravena, 2000). Þjónustan þarf að bjóða
upp á einstaklingsmiðaða og markvissa
fræðslu og stuðning þar sem komið
er í veg fyrir misvísandi upplýsingar
(Porteous, Kaufman og Rush, 2000).
Æskilegast er að byrjað sé strax á
meðgöngutímanum að undirbúa mæður
fyrir brjóstagjöf (Biancuzzo, 1999;
Dennis, 1999). Þá getur m.a. verið
hjálplegt að skoða viðhorf þeirra til
brjóstagjafar, hugsanlega fyrri reynslu,
leiðrétta misskilning og ranghugmyndir
ef til staðar eru um brjóstagjöf og áhrif
hennar á móður og barn. Enn fremur er
æskilegt að fræða mæðurnar um kosti
brjóstagjafa og styrkja þær í trú sinni á
því að þær geti haft börn sín á brjósti.
Þegar líður á meðgönguna og áhugi for-
eldranna á barninu kemur meira upp á
yfirborðið er viðeigandi að hjálpa þeim
til þess að þróa með sér raunsæjar vænt-
ingar um hegðun og þarfir nýbura og
ungabama m.a. í tengslum við brjósta-
gjöf (Biancuzzo, 1999). Þá er einnig
gott að ræða möguleika á mismunandi
valkostum í þjónustu eftir fæðingu svo
sem snemmútskrift, heimaþjónustu og
mikilvægi aðstoðar og stuðnings heima
fyrir fyrst eftir heimkomuna.
Strax eftir fæðingu barnsins tekur við
mikilvægur tími stuðnings og fræðslu
til mæðra og nánustu stuðningsaðila
þeirra til þess að stuðla að árangurs-
ríkri brjóstagjöf og byggja upp sjálfs-
öryggi við brjóstagjöfina. Ljósmæður
með góða þekkingu á brjóstagjöf ættu
að vera til staðar til að fylgjast vel með
fyrstu brjóstagjöfinni, leiðbeina mæðr-
um vel strax í upphafi þannig að hugs-
anlegir erfiðleikar hafi ekki neikvæð
áhrif á sjálfsöryggi mæðra við brjósta-
gjöfina (Dennis, 1999). Stachowicz
(2001) mælir með að mat sé ávallt lagt
á færni mæðra við brjóstagjöf og gang
brjóstagjafar áður en þær útskrifist, sér-
staklega ef um snemmútskriftir er að
ræða. Gert er ráð fyrir eftirfarandi föst-
um fyrirmælum varðandi stuðning og
eftirlit fyrir heimferð af sjúkrastofnun:
• að fylgst hafi verið með a.m.k.
tveimur brjóstagjöfum
• að barnið nái að drekka a.m.k. í 10-
20 mín á brjósti í hverri gjöf
• að greinileg einkenni séu um að barn-
ið kyngi í a.m.k. þriðja til fimmta
hverju sogi
• að barnið væti bleiur (1-2 á fyrsta
degi, 2-3 á öðrum degi og 3-4 á
þriðja degi)
• þyngdartap sé minna en 9% af fæð-
ingarþyngd
• barn sé metið heilbrigt
(Stachowicz, 2001).
Þegar áhrifaþættir á tímalengd
brjóstagjafar voru skoðaðir (Hildur
Sigurðardóttir, 2004) kom m.a. fram að
sterk jákvæð fylgni var á milli þátta eins
og sjálfsöryggis mæðra og tímalengdar
þeirrar sem mæður hafa börn sín á
brjósti (P<0,01), auk þess sem jákvætt
viðhorf mæðra til brjóstagjafar virtist
einnig hafa mikið að segja (P<0,01).
Þættir sem höfðu neikvæða fylgni við
tímalengd brjóstagjafa voru þættir eins
og erfiðleikar við brjóstagjöf/vanda-
mál (P<0,05), ónóg mjólkurmyndun
(P<0,05) og ábót við brjóstamjólk/
aldur barns þegar byrjað að gefa því
aðra fæðu/næringu með brjóstamjólk
(P<0,05). Þessar niðurstöður samræm-
ast vel fyrri rannsóknum og renna stoð
undir mikilvægi þess að vel sé haldið
utan um stuðning og fræðslu til mæðra
varðandi brjóstagjöf bæði á meðgöngu
og strax eftir fæðingu (Dennis, 1999,
Biancuzzo, 1999).
I samanburði við fyrri íslenskar rann-
sóknir og í ljósi þess að rannsókn mín
kom til framkvæmda eftir að manneld-
isráð og miðstöð heilsuverndar barna
gaf út nýjan bækling um næringu ung-
barna var athyglisvert að sjá að nið-
urstöður varðandi tíðnitölur um að börn
væru eingöngu höfð á brjósti hliðruðust
til í samræmi við breyttar leiðbein-
ingar. í nýja bæklingnum er mælt með
að barnið sé eingöngu haft á brjósti í
6 mánuði eins og tilmæli Alþjóðaheil-
brigðismálastofnunar gera ráð fyrir, en
áður hafði verið miðað við 4-6 mán-
uði. í rannsókn Ingu Þórsdóttur, Hildar
Atladóttur og Gests Pálssonar (2000)
voru 46% barna eingöngu með börn
sín á brjósti við 4 mánaða aldur en í
rannsókn minni (Hildur Sigurðardóttir,
2004) hliðraðist þetta hlutfall til í sam-
ræmi við breyttar leiðbeiningar eða til
6 mánaða aldurs barna. Af þessu má
sjá hve áhrifamikið það er að lögð sé
áhersla á skriflegar leiðbeiningar eða
vel unna fræðslubæklinga mæðrum/
fjölskyldum til stuðnings sem um leið
Ljósmæðrablaðið nóvember 2006 3 1