Dagblaðið Vísir - DV - 20.03.2004, Blaðsíða 16

16 LAUGARDAGUR 20. MARS 2004
Fókus DV
Ekki er ofmælt að segja
að Birna Þórðardóttir
hafi sett svip sinn á ís-
lenskt samfélag í bráð-
um fjóra áratugi. Hún
stóð í fylkingarbrjósti
mótmælenda gegn stríði
Bandaríkjamanna í Ví-
etnam, hefur barist gegn
setu bandarísks herliðs á
Miðnesheiði æ síðan og
veru okkar í Nató, er for-
maður Alnæmissamtak-
anna, var á öllum mót-
mælafundum gegn inn-
rás Bandaríkjamanna og
Breta í írak fyrir bráðum
ári og setur svip sinn á
Hinsegin daga í Reykja-
vík, i ágúst ár hvert. Þeg-
ar hún varð hálfsextug í
febrúars.l. kom út fyrsta
Ijóðabók hennar Birna, Birna og nú rekur
hún Menningarfylgd Birnu.
Birna er að hengja út þvott þegar blaða-
mann DV ber að eldrauðu húsi hennar í Þing-
holtunum og tíkin fröken Vanessa (eftir Red-
grave) nýtur frelsis í garðinum. En fylgir okkur
til stofu og hringar sig hjá okkur meðan við
spjöllum yfir rjúkandi kaffinu. Er ljóðabókin
tákn um tímamót í lífi hennar, uppgjör?
„Kannski fremur uppljóstrun en uppgjör. Ég
tók ákvörðun um að gefa bókina út nánast án
þess að hugsa málið til enda, en þegar ég var
búin að taka ákvörðunina var ekki aftur snúið.
Það er nú einu sinni þannig að ég verð að
standa með sjálfri mér. Það er dálítið hættu-
iegt að gefa færi á sér á þennan hátt, en áhætt-
an er líka heillandi. Að auki er hundleiðinlegt
að burðast með endalausar pælingar innilok-
aðar, betra að skutla þeim út,“ og Birna baðar
út öngunum. Svo berst talið að baráttumálum
hennar gegnum tíðina og Birna segist láta mál
sig varða „því lífið er pólitík í stóru og smáu. Ég
hef ekki rekist vel í pólitískum flokkum, því ég
fer eftir því sem mér finnst rétt hverju sinni og
hef aldrei getað njörvað skoðanir mínar niður
eftir ákveðnum línum.“ Birna er fædd og upp-
alin á Borgarfirði eystri og að loknu námi í
Eiðaskóla lá leið hennar í Menntaskólann á
Akureyri. „Það má svo sem segja að ég hafl lít-
ið verið heima eftir 13 ára aldur, en þar var
kennt og boðað að maður eigi að taka tillit til
annarra, beri ábyrgð á náunga sínum og haft
ekki rétt á að ganga á hlut annarra. Að réttur
manns sjálfs nær að rétti náungans. Að auki
níðist maður ekki á minni máttar og sparkar
ekki í liggjandi mann. Heima var bara farið eft-
ir þessum grundvallaratriðum í allri siðfræði
og það hef ég gert síðan enda veit ég vel að ef
maður gefur eftir í þessu, gefur maður eftir í
öllu,“ segir Birna.
Frá hægri til vinstri
Birna segist hafa komið nokkuð hægri sinn-
uð úr föðurgarði og ekki hafl hvílt sérstaklega á
henni að spyrja spurninga um álit meirihlut-
ans. En veturinn 1967 var komið að henni að
halda ræðu í MA um Víetnamstríðið og þá sem
stuðningsmaður Bandaríkjastjórnar, „og af því
mér fannst ég verða að lesa mér aðeins til, tók
ég fram Tímarit Máls og menningar og fann
sem betur fer greinar eftir Sigfús Daðason um
Víetnamstríðið og hrylling þess. Og þá varð
ekki aftur snúið. Þegar svo sú sprunga var
komin í mína ungu heimsmynd, þandist hún
út eins og sprungur gera jafnan og ég fór að
leita svara við fleiri, stærri og þyngri spurning-
um.“ Á menntaskólaárunum hafði Birna unn-
ið við hitt og þetta og að loknu stúdentsprófi
árið 1968 lá leið hennar suður til Reykjavíkur.
í Fylkingunni
Birna segist strax hafa gengið í Æskulýðs-
lýlkinguna. „Fylkingin var ótrúlegur suðupottur
þá og næstu árin. Þarna kynntist ég Ragnari
Stefánssyni, Vernharði Linnet, Haraldi Sölva-
syni Blöndal, Sólveigu Hauksdóttur, Leifi Jóels-
syni og Rósku, þegar hún kom heim 1969. En
líka baráttujöxlum úr verkalýðshreyfingunni,
Pétri Hraunfjörð, Óskari Garibaldasyni og
Bjarnfríði Leósdóttur og Dagbjörtu Sigurðar-
dóttur. Þau færðu okkur sögulegu hliðina og
með þeim kom alveg sérstök samstöðutilfinn-
ing, hún var þeim í blóð borin. Dagur Sigurðar-
son, Ólafur Gíslason og Völundur Björnsson
voru í hópnum, Guðbergur leit oft við og yfir-
leitt voru þarna alltaf
myndlistarmenn, rit-
höfundar og skáld að
blanda geði og setja
mark sitt á baráttuna.
Þess vegna hrærðumst
við alltaf í anarkískum
straumi, flokksstörf
nútímans með frama-
poti til áhrifa í samfé-
laginu voru okkur víðs
fjarri," segir Birna og
bætir við að þó það
hljómi sennilega
væmið nú á dögum
hafi ungmenni komið
saman í Fylkingunni
„til að koma hugsjón-
um sínum og vænting-
um áfram og láta gott
af sér leiða." í Fylking-
unni voru vissulega menn sem litu með von og
væntingu til Sovétríkjanna, annarra austan-
tjaldsríkja og Kína í leit að betra samfélagi en
þegar Sovétherinn réðst inn í Tékkóslóvakíu
árið 1968 var Fylkingin fyrst til að mótmæla
innrásinni. „Mér fannst ég verða vör við svipað-
an anda þegar innrás Bandaríkjamanna og
Breta í frak var mótmælt hér í fýrra. Mikið af
ungu fólki tók þátt í þeim mótmælum, því þótti
innrásin röng í grundvallaratriðum, hún braut
á eðlislægri réttlætistilfinningu þeirra,
flokkspólitík kom þar hvergi nærri."
23 neitanir frá RÚV
„í desember árið 1968 mótmæltum við
stríðinu í Víetnam tvisvar, 21. og á Þorláks-
messu," heldur Birna áfram, „þá kom til átaka
við lögregluna sem bannað hafði göngu að
bandaríska sendiráðinu en það þóttu okkur
bókstaflega mannréttindabrot. Mér finnst í
raun að þá hafi ég verið barin úr borgaralegu
samfélagi á íslandi og ekki átt afturkvæmt síð-
an. Mér hefur t.d. gengið óskaplega illa að fá
vinnu, jafnt hjá einkaaðilum sem ríkisfyrir-
tækjum. Því ég hef aldrei beðist afsökunar á
skoðunum mínum eða sjálfri mér, það fer
sjálfsagt í taugarnar á mörgum en slíkt kemur
mér harla lítið við. Stjórnvöld hér á landi voru
þá eins og nú hundtrygg þeim bandarísku, það
hefur ekki breyst og ég ekki heldur." Birna
stundaði nám í félags- og stjórnmálafræði við
HÍ en hætti um hríð, lauk svo prófi þaðan
1981. Hún vann á skrifstofu Fylkingarinnar og
ritstýrði blaði hennar, Neista, í 11 ár. Árið 1985
var hún ráðin útgáfuritstjóri Læknablaðsins.
„Margir voru mjög undrandi á að ég fengi
vinnu þar. En þar var þá ábyrgðarmaður Örn
Bjarnason, svo stór í
sér að hann var ekkert
að velta fyrir sér hvað
aðrir hugsuðu. Þessi
heiðursmaður í alla
staði tók áhættuna,"
segir Birna, „og það
kom báðum aðilum
vel. Þar var ég í 16 ár,
vinnan var skemmti-
leg og gefandi og þess
vegna krefjandi. En
þar kom að mér
fannst nauðsynlegt
að setja punkt og
söðla um.“ Birna seg-
ist glottandi eiga 23
neitanir við starfsum-
sóknum hjá RÚV,
„þökkum umsóknina
en starfinu hefur þeg-
ar verið ráðstafað og allt það. Því fagna ég því
oft hve mikið sé af hæfileikaríku fólki í land-
inu, bestu umsækjendurnir hljóta alltaf að
veljast til starfa hjá RÚV,“ segir Birna og bros-
ir, undur blítt.
Pabbi, mamma, börn og bíll
Birna var með Alfreð Flóka myndlistar-
manni um hríð en árið 1978 kynntist hún
Guðmundi Ingólfssyni píanóleikara. „Við
þekktumst ekkert áður, vorum því algjörlega
fordómalaus gagnvart hvort öðru og þess
vegna gekk sambandið vel. Við eignuðumst
son og dóttur, hann er í framhaldsnámi í
Danmörku en hún í Kvennó." Guðmundi
þótti sopinn góður „en ég er meira svona
léttvínssullari, er orðin ofsalega rauðsvíns-
legin," segir Birna hlæjandi. „Mér þykir
óskaplega gaman að fá vini og kunningja í
mat, sitja lengi til borðs, eta, drekka og
skvaldra. Bíð núna spennt eftir að taka tvo
daga í að elda fiskisúpuna fyrir föstudaginn
Stundum er sagt um fólk eins
og mig að við séum á möti
öllu, það sé okkar lífsstefna.
En það er mikill misskilning-
ur, við erum með öllu, lífínu
sjálfu og friði á jörð.
langa. Krakkarnir eru áuðvitað þau sjálf en
hafa alist upp á þessu heimili, ekki bara af
foreldrum sínum heldur öllum okkar vinum
og félögum." Þau Guðmundur skildu eftir 8
ára hjónaband, ,,í fullri vinsemd og vorum
nánir vinir þar til hann lést 1991. Ég vildi
skilja á þessum tíma til að viðhalda væntum-
þykjunni, gat ekki hugsað mér að ala börnin
upp í sambandi sem yrði hugsanlega haturs-
fullt með tímanum. Þegar ég hætti hjá
Læknablaðinu stofnaði ég fyrirtækið Menn-
ingarfylgd Birnu ehf. En þetta er töluvert
hark og ekki alltaf nógu mikið að gera. Ég hef
t.d. haft tíma til ljóðagerðar."
Formaður Alnæmissamtakanna
Birna Þórðardóttir hefur verið formaður
Alnæmissamtakanna í þrjú ár „ég læt mig
málið varða ekki síst vegna þess að margir
vina minna hafa greinst HIV-jákvæðir.“
Birna er líka stuðningsmaður Samtakanna
'78. „Ég bara þoli ekki þegar fólki er mis-
munað vegna litarháttar, trúar, sjúkdóma
eða kynhneigðar. Ég tek glöð þátt í Hinsegin
dögum til að leggja mannréttindabaráttu lið
en líka til að fullnægja eigin sýniþörf, hana
verður maður að rækta líka.“ Birna hugsar
sig um stundarkorn en heldur svo áfram:
„Stundum er sagt um fólk eins og mig að við
séum á móti öllu, það sé okkar lífsstefna. En
það er mikill misskilningur, við erum með
öllu, lífinu sjálfu og friði á jörð. Mér er fyrir-
munað að gera greinarmun á hryðjuverkum,
legg að jöfnu atburðinn í New York og Ma-
dríd og innrás Bandaríkjamanna og Breta í
írak og framferði ísraela í Palestínu. Þó finnst
mér heldur meiri glæpur þegar menn á
valdastólum taka að sér að murka líf úr öðru
fólki. Kárahnjúkavirkjun hugnast mér ekki af
þvf ég stend alltaf með móður jörð, svo ein-
falt er það. Ég og mínir líkar göngum mun já-
kvæðari til verka en þeir sem taka í gikki og
henda sprengjum," segir Birna Þórðardóttir
og fylgir blaðamanni til dyra í eldrauða hús-
inu í Þingholtunum, forstjóri Menningar-
fylgdar Birnu þarf nefnilega snöggvast að
skipuleggja læknaráðstefnu. rgj@idv.is
hjarta mitt slær hægar
afþvíþú ert ekki hér
eitt og eitt slag hverfur
blóð mitt rennur hægar
afþvíþú ert ekki hér
einn ogeinn dropi hverfur
burt
eftir sit ég
ein meðal allra
ísöknuði sem þúsund orð fá ei tjáð
Úrljóöabókiimi Bima Bima sem
kom útfyrráþessu ári.