Akranes - 01.04.1944, Síða 14

50
AKRANES
rjúpur, kartöflur og fleiri vörur, og
borgaði engu síður í peningum en vör-
um, var það þá nokkuð óvanalegt, þótti
að þessu mikið hagræði og jók peninga
í umferð. Hann lagði áherzlu á fljót og
greið skil. Vilhjálmur var óvenjulega
reglusamur maður og með afbrigðum
þrifinn, bæði með sjálfan sig og alla um-
gengni utan húss og innan. Hann var
eins og sumir segja „of þrifinn“. Ákaf-
lega sparsamur og nýtinn á smátt og
stórt. Það var hinn bezti „skóli“ að kom-
ast í búð til hans, því að það komst eng-
inn upp með það að fara ekki eftir þeim
„reglum“, er hann setti hverjum og ein-
um um starf sitt. Hann var í þessum efn-
um alveg sérstakur maður, en margt
fleira var gott um Vilhjálm.
Þegar ekkert var að gera í búðinni,
átti að nota tímann til að þurrka ryk,
sópa eða prýða og koma öllu í röð og
reglu. Allt varð að vera á sínum rétta
stað. Skúffurnar í búðinni áttu alltaf
að vera fullar af þeim vörum, er þar
átti að afgreiða. Alla kassa varð að taka
vel upp og snyrtilega, ekki að brjóta
lokin eða týna þeim. í pakkhúsinu skyldi
brjóta jafnóðum upp á poka, sem selt
var úr, stinga þar ausunni niður á end-
ann, hafa pokann hreinan og gólfið á-
vallt sópað og hreint. Hirða alla spotta
og vefja þá upp í hönk, rétta alla nagla,
— þegar ekkert var að gera — og nota
þá aftur. Búa til „kramarhús" undir
ýmsar smávörur, sem var látið í þau,
svo að varan væri til taks, þegar kaup-
andinn kom. Sópa og þurrka af sí og æ,
helzt oft á dag, ef hægt var að koma því
við.
Vilhjálmur leit vel eftir að þessum
reglum og öðrum væri vel fylgt, það var
ekki gott „að fara í kringum hann“ í
þeim efnum. Viðskiptamannabók var í
rauninni engin til, ef manni var lánað
nokkurra króna virði, var það skrifað á
ómerkilegt pappaspjald, sem ónýtt var
til alls annars. En þetta spjald mátti líta
vel út, þess vegna þurfti að skera eða
klippa af því alla vankanta, — því oft
má lítið laglega fara. — Þetta spjald var
svo „höfuðbókin“ og hengt á nagla yfir
„púltið“. Þegar svo skuldarinn greiddi,
var þetta strikað út af spjaldinu með
blákrít svo rækilega, að enginn gat les-
ið það, sem á það hafði áður verið skrif-
að. Yfir þessu sama púlti stóðu þessar
setningar, vel skrifað og undirstrikað:
„Ónotuð stund leið allmörg hjá,
sem aldrei framar gagna má.“
Það var vísbending til piltanna um að
nota tímann vel, því sú stund kæmi
aldrei aftur, sem ekki væri þegar hag-
nýtt.
Ef skuldarinn kom í búðina daginn
eftir án þess að borga strax er hann
kom inn, var hann tafarlaust minntur
á að hann skuldaði hégóma síðan í gær.
Vilhjálmur var fyrsti maður, sem not-
aði hér auglýsingar að marki. Hann
fékk sérstakt leyfi hjá viðkomandi, til
þess að mega „hengja“ þær upp á hjall,
sem næst miðju þorpi. Þær voru venju-
lega skrifaðar á hvítan pappa með blá-
krít eða rauðkrít, voru þær oft nokkuð
smellnar. Einu sinni kostaði 30 aura
kexið ekki nema 25 aura. En það var
stundum sagt, að ekki væri mikið eftir,
þegar auglýst var með lægsta verðinu.
Um og eftir aldamót munu verzlanir
úti á landi ekki hafa gert mikið að því
að auglýsa vörur sínar í blöðunum.
Þetta hefur Vilhjálmur ekki talið til-
gangslaust. Því svofellda auglýsingu má
sjá frá honum í ísafold, 18. des. 1901:
Vilhjálmur Þorvaldsson.
„í verzlun Vilhjálms Þorvaldssonar á
Akranesi verða rjúpur keyptar hæsta
verði bæði í miðsvetrar- og marz póst-
skip. Sama verzlun hefur birgðir af alls-
konar nauðsynjavörum, einnig skotfær-
um, ágætum saltfiski, harðfiski, stein-
olíu 18 aura pottinn og minna, ef mikið
er keypt í einu. Haustull alltaf tekinn á
40 aura pd. Smjör borgað hæsta verði.
Hvergi jafngott að verzla á Akranesi.“
Vilhjálmur hafði oft uppboð á vörum
úr búðinni, því- að hann „þoldi“ ekki að
láta þær liggja lengi óseldar. Alltaf nýj-
ar vörur og nýtt verð. í því sambandi
átti Vilhjálmur að hafa kveðið, þó ekki
væri vitað um að hann væri hagmæltur:
Það skal vita þegn og frú,
því ég yfirlýsi.
Það er ekki þrotabú,
það er öðruvísi.
Það er áreiðanlega ekki ofsagt, að Vil-
hjálmur hafi á þeim tíma óvenjulega vel
skilið mátt og gildi auglýsinga, eða að
vekja umtal og eftirtekt á verzlun sinni.
Vilhjálmur mun vera fyrsti maður, er
kom hingað með grammófón. Þótti það
í fyrstu næsta nýstárlegt verkfæri. —
Þetta tæki kom Vilhjálmur stundum
með niður í búð, sérstaklega fyrir há-
tíðir og spilaði og spilaði. Komu áreið-
anlega fleiri en ella í búðina fyrir þetta
tiltæki hans.
En eins og áður er sagt, seldi Vil-
hjálmur mjög ódýrt, og lagði mikla á-
herzlu á að umsetja sem oftast á árinu
fyrir sömu peningana.
Á seinni árum Vilhjálms var verzlun
yfirleitt hagstæð, og sjaldan eða aldrei
munu flestar vörutegundir hafa komist
lægra hér á landi. Mun síðar í þessum
þætti verða gerð nokkur grein fyrir því.
Vilhjálmur kom hér lítið við opinber
mál, þó var hann nokkur ár í hrepps-
nefnd. Ekki giftist hann meðan hann
var hér, en „hélt hús“ alla tíð og hafði
ráðskonu, Jónínu Þórðardóttur, sem enn
er á lífi (1944). Ekki var hún síður þrif-
in en Vilhjálmur, og var þó vart hægt
að komast lengra. Þau áttu saman einn
son, Árna að nafni, f. 9. 5. 1903, prúðan
og góðan dreng, hann dó í Reykjavík
31. marz 1925.
Af því sem hér hefur verið sagt, má
marka þrifnað og reglusemi Vilhjálms.
Það var honum engin uppgerð eða til
að sýnast. Hann hélt sér alla æfi blátt
áfram „til“ eins og oft er sagt, og hann
hneykslaðist mikið á því, að menn
gengju ekki sæmilega til fara og væru
hreinir. Sérstaklega fannst honum það
alls óviðeigandi af embættismönnum að
ganga ekki vel til fara, og halda með
því uppi virðingu sinni, ef það var ekki
hægt á annan hátt.
Hann var mjög hneykslaður yfir því
að prestar væru ekki prúðbúnir hverju
sinni. Það var eitt sinn, er prestar báru
á góma, að sagt var við Vilhjálm, að sr.
B. væri gáfaður og góður prestur. Þá
segir Vilhjálmur: „Hann séra B. Hann
séra B, sem gengur í Iðunnarfötum með
brjósthlíf í Reykjavík.“
Hann fékk sér snemma fallegan klæð-
ispels, fóðraðan með skinni og með
hrokknum loðkraga.
Vilhjálmur gekk um lóð sína oft á
dag til þess að hirða allt rusl, sem fjúka
kunni þangað. Þurfti oft að sópa stétt-
ina, því þar mátti ekki vera ryk, hvað
þá rusl. Sérstök rétt var fyrir hesta, og
var hún líka hreinsuð svo oft sem þurfa
þótti. Ef allir bæir hefðu marga slíka
„þrifnaðaroddvita“ væri þar víða öðru-
vísi um að litast en er í þessum efnum.
Hafi nokkur efast um að Vilhjálmur
væri góður drengur, tók hin dæmalausa
umhyggja hans fyrir móður sinni af all-
an efa í þeim efnum. Þar var heldur
ekki hægt að komast lengra. Hún var
hjá honum 13 síðustu ár æfinnar. Það
eru engir ódrengir, sem muna mæður
sínar. Vilhjálmur var um margt ein-
kennilegur maður og ekki eins og fólk
er flest. Hann var barngóður og talaði
tæpitungu við þau, er þau komu í búð-
ina til að verzla eða þegar þau voru að
leikjum með „Adda“. Hann gerði þeim
upp orðin og var oft gaman að heyra
samtal þeirra. „Tú auming, ekki geta
kaupt.“
Á þeim 16 árum, sem Vilhjálmur
verzlaði hér, fór hann yfir 500 ferðir til