Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.02.1960, Blaðsíða 22

16
TÍMARIT VFI 1960
hér til næsta sumars, en niðurstöður af þessari tilraun
liggja ekki fyrir enn.
Kjarnfræðanefnd hefur nú í athugun notkun geisla-
virkra efna við ýmis viðfangsefni verkfræðilegs eðlis.
Hefur framkvæmdastjóri nefndarinnar látið mér í té
upplýsingar um það helzta, sem þar er um að ræða. 1
byggingaverkfræði má nefna gæðaathuganir á malbiki
til gatnagerðar, athuganir á steinsteypu, rakamælingar á
sandi og jarðvegi, mælingar á þéttleika jarðvegs, rennsl-
ismælingar með íblöndun geislavirkra efna og athuganir
á tilflutningi sands í sjó og vatnsföllum, t. d. í sambandi
við hafnargerðir. 1 vélaverkfræði má nefna gæðaathug-
anir í málmiðnaði, eyðingu á statiskri rafhleðslu, athug-
anir á fúa í tré, t. d. skipum, og athuganir á rörum. 1
rafmagnsverkfræði má nefna athuganir á fúa í stólpum
og staðsetningu á stíflu í rörum, og í efnaiðnaði má nefna
athuganir á tilflutningi efnis í sementsbræðsluofni, at-
huganir á vökvastreymi, mælingu á vökvahæð, möguleika
á að fylgjast með áfyllingu á niðursuðudósir og annarri
innpökkun, og athuganir á rörum.
Eins og sést af þessari upptalningu, eru not geisla-
virkra efna margvísleg, og eru þá ótalin þau not, sem
hafa má af þeim í læknisfræði og landbúnaði. Er lík-
legt, að notkun þeirra fari vaxandi á næstu árum hér
á landi sem annars staðar.
Annar þáttur i starfsemi Kjarnfræðanefndar hefur
verið athugun á möguleikum á framleiðslu þungs vatns
hér á landi með notkun jarðgufu sem orkugjafa. Hefur
sú athugun að nokkru leyti farið fram innan Efnahags-
samvinnustofnunar Evrópu, og hafa margar þjóðir tekið
þátt í henni og sent sérfræðinga hingað. Eins og stendur
Jiggja þessar athuganir að mestu leyti niðri, og valda
þar miklu um óvissar markaðshorfur. Nú eru Bandaríkin
og Noregur einu vestrænu löndin, sem framleiða þungt
vatn i stórum stíl. 1 Bandaríkjunum eru tvær verksmiðj-
ur, sem til samans geta framleitt 950 tonn af þungu
vatni á ári. Vegna þess að ekki er þörf fyrir svo mikla
framleiðslu nú, er aðeins önnur þeirra starfrækt og
framleiðir 150 tonn/ái'i í stað 500, sem hún gæti fram-
leitt. 1 Noregi eru framleidd um 20 tonn/ári. Erfitt er
að spá fyrir um eftirspurn á þungu vatni, en með hlið-
sjón af þeim kjarnorkuofnum, sem eru í gangi, í bygg-
ingu eða fyrirhugaðir, fæst sú niðurstaða, að heildar-
þörf V-Evrópu á næstu 6—8 árum er innan við 1000
tonn af þungu vatni. Með núverandi framleiðslu mundu
Eandaríkin og Noregur framleiða 1000—1400 tonn á þessu
tímabili. Um spár lengra fram í timann ríkir mikil óvissa
og því einnig um framleiðsluhorfur á þungu vatni hér á
landi.
Þriðji höfuðþátturinn i starfsemi Kjarnfræðanefndar
hefur verið fræðslustarfsemi um kjarnfræðamál. Hefur
nefndin komið sér upp allgóðu safni bóka og tímarita
um kjarnfræðileg og skyld efni, og er það til húsa á
skrifstofu nefndarinnar að Laugavegi 105. Geta menn þar
fengið lánað bæði bækur og tímarit. Einnig hefur nefnd-
in umsjón með kjarnfræðabókasafni, sem Bandarikja-
stjórn hefur gefið Háskóla Islands. Er það stórt safn,
og bætist árlega mikið í það. Stór hluti þess er á míkró-
spjöldum, en Háskólabókasafnið hefur fengið tæki til
þess að lesa þau með. Þá hefur nefndin gengizt fyrir því
að fá greinar samdar fyrir tímarit um kjarnfræðamál og
séð um flutning fræðsluerinda í útvarp. Nýlega hefur
verið tekinn upp sá háttur að efna til ritgerðasamkeppna
meðal nemenda í menntaskólunum um eðlisfræðileg við-
fangsefni og hefur þátttaka verið góð í þeim, t. d. bár-
ust s. 1. vetur 11 ritgerðir frá nemendum.
Einn liðui' í starfsemi Kjarnfræðanefndar hefur verið
að stuðla að því, að íslenzkir sérfræðingar, aðallega á
sviði læknisfræði, landbúnaðar og iðnaðar, fái tækifæri
til að kynna sér notkun geislavirkra efna á námskeiðum
erlendis. Undanfarin 2—3 ár hafa sex Islendingar sótt
slik námskeið í Bandaríkjunum og Evrópu.
Hér hefur verið drepið lauslega á nokkur helztu verk-
efni, sem Kjarnfræðanefndin hefur látið sig skipta undan-
farin ár. Að lokum er rétt að benda á, að nefndin hefur
skrifstofu að Laugavegi 105, og þar geta menn aflað sér
nánari upplýsinga um kjarnfræðamál.
FRÁ FÉLAGSDÚMI
Árið 1960, föstudaginn 22. janúar, var í Félagsdómi í
málinu nr. 6/1959:
Stéttarfélag verkfræðinga
vegna Einars Fálssonar
gegn
Borgarstjóranum í Reykjavík f. h.
Reykjavíkurbæjar:
uppkveðinn svohljóðandi
Dómur:
Mál þetta er höfðað fyrir Félagsdómi með stefnu dags.
6. nóvember f. á. af Stéttarfélagi verkfræðinga vegna
Einars Pálssonar, yfirverkfræðings, i Reykjavík gegn
borgarstjóranum í Reykjavík f. h. Reykjavíkurbæjar.
Gerir stefnandi þær dómskröfur, að stefnda verði dæmt
skylt að greiða Einari Pálssyni, yfirverkfræðingi, 20%
hærri laun en almennum verkfræðingi á sama starfs-
aldri. Þá krefst stefnandi og málskostnaður úr hendi
stefnda eftir mati dómsins.
Stefndi krefst sýknun af kröfum stefnanda og máls-
kostnaðar úr hendi hans eftir mati dómsins.
Tildrög málsins og málavextir eru þessir:
Hinn 15. júní 1957 gerði Stéttarfélag verkfræðinga
kjarasamning við ýmsa vinnuveitendur, og gerðist
Reykjavíkurbær aðili að honum hinn 11. júlí s. á.