Akranes - 01.05.1950, Síða 4

brigðum, fljótur og laginn og smiður góður
á silfur, tré og járn, smíðaði hann jafnt
hús og báta; greindur vel, en hafði ekki
notið bókmenntunar 1 æsku. Bjarni var
og oft fenginn að hjálpa sængurkonum
í örðugum aðstæðum; hjálpuðu þar stund-
um draumar hans fyrir daglátum, að hann
mætti þeim, er voru að vitja hans, svo og
hugboð, er hann tók mark á. Hjálpsamur
var hann fátækum og rausnarlegur, ef
svo bar undir. Bjarni var ágætur sjómaður
og stjórnari og skytta góð.
Þórey Pálsdóttir húsfreyja var frekar
lág kona, nokkuð gild, er eltist; hæg í fasi,
glaðsinna en ekki kát, frekar dul og sein-
tekin, en ákaflega trygg þeim, er unnu
vináttu hennar; annars kynntust menn
henni — einkum karlmenn — ekki fljótt.
Þórey var skapmikil, en fór vel með, var
fáskiptin, en tók vel eftir hverjum manni.
Ég kynntist henni eiginlega ekki fyrr en
eftir að ég var farinn frá henni sem vinnu-
maður eftir 4 ár alls, en þá átti ég greiðan
aðgang að hennar hollráðum og trúnaði.
Mikillar virðingar naut hún ávallt allra er
hana þekktu fyrir myndarskap og stjórn-
semi ekki aðeins inni heldur úti líka, skal
þess síðar getið. I fáum orðum sagt: þau
Þórey og Bjarni voru fyrirmyndar hús-
bændur. Hún var trúnaðar-maður allra
vinukvenna sinna.
Heimilisbragur:
Þegar ég var á Beykhólum i8g70g '98
voru 40 manns í heimili að vetrinum, en
eitthvað fleira að sumrinu, kaupamenn og
kaupakonur, og ef til vill eitthvað af
unglingum, því, að böm þeirra Þóreyjar og
Bjarna voru þá flest fullorðin og komin
burtu. Samlyndi var eins og bezt má verða,
frjálslegt og glatt.
Á vetrum hafði hver sitt vissa verk;
þegar það var búið, gat sá hinn sami haft
það eins og hann vildi. Ef einhver vildi
fara bæjarleið að vetri þurfti hann aðeins
að fá einhvem félaga sinn til að taka að
sér störf sín á meðan. Þar sem að jafnaði
voru 7—8 fullorðnir karlmenn heima,
auk Bjarna bónda, og vaxnir strákar að
auki var oft glatt á hjalla í piltahópi og
skemmdi ekki, þótt Bjarni kæmi til, því að
hann var hrókur alls fagnaðar í stráka-
hóp. Af kvenfólki var álíka hópur, sumt
giftar konur vinnumanna, yngstu dætur
húsbænda og fósturdætur.
Þegar allt lagði saman, var gleði á ferð-
um. Man ég það, að á jólaföstu var oft í
rökkrinu tekið til dansæfinga stráka og
stelpna, svo að sem flestir gætu dansað á
hátíðunum. Á nýárskvöld 1898 var barna-
ball á Reykhólum fyrir milli 10—20 að-
komubörn innan fermingar, og dansaði
Bjarni þá jafnan með. — Margrét
Bjamadóttir stóð fyrir því. Skemmtanir á
vetrum á vökunum, var sögulestur og
rímnakveðskapur, en þar sem jafn margt
fólk varð að vera í fleiri herbergjum urðu
sögulestur og kveðskapur á fleiri stöðum
í senn. Þá vom leikir á hátíðum, dansað
og spilað og teflt. Á aðfangadags- eða
gamlárskvöld var stundum aftansöngur
í Reykhólakirkju, og kom fólk jafnvel inn-
an úr sveitinni, ef gott var veður og vel
stóð á tungli. Þeir voru þá um nóttina og
svo við messu daginn eftir, áður en heim
var farið. Þá kom sér vel, að Reykhólabær
var stór. Alltaf var gengið til kirkju innan
úr sveitinni að vetrinum. Á sunnudögum
síðsumars var oft farið í leiki úti á túni og
svo synt í Kúatjöm; á vorin var sundnám-
skeið á Reykhólum um tíma. Fyn- á árum
var alltaf tekinn kennari að vetrinum til
að kenna bömum þeirra hjóna og öðrum,
er tekin voru að, en þessi ár, er ég var þar,
var Margrét dóttir þeirra heima, og gaf
hún tíma á kvöldin í íslenzkum stíl nokkr-
um, er það vildu.
Bærinn á Reykhólum:
Áður en ég segi frá hinum daglegu
störfum á öllum tímum árs, ætla ég að lýsa
bænum, sem rúmaði allt þetta fólk, er
ég hefi sagt frá. Bærinn er þrjú hús sam-
hliða, byggð úr streng; snúa þau í
útsuður, 15 álna löng og 6 álna
breið, byggð 1873. Undir syðsta húsinu
hálfu er kjallari; loft er í húsinu og upp
á þvi er aðal baðstofan; kvistur er út úr
hvorri hlið hennar, suðurkvistur og norð-
urkvistur. Undir loftinu á baðstofunni em
stofur, sín í hvorum enda, önnur í vestur-
enda. Innsta-stofa, 6 álnir á hvern veg,
en hin 5 og 6 álnir, „Kamelsið.“ Á milli
stofanna er hús, 4 álnir á annan veginn,
en 10 á hinn og stendur það undir kvist-
unum báðum gegnum báða veggina. 1
þessu miðhúsi, Pallinum, er hafður vef-
stóll á vetrrnn. Þar er og eldavél og upp-
gangur í baðstofuloft, og gangur niður í
kjallarann 1 miðhúsinu er ennfremur litið
matarbúr. Ur þessu miðhúsi, Pallinum,
er gangur til dyra með fjalagólfi og al-
þiljaður með lofti yfir gegnum hin tvö
húsin. Að austanverðu við ganginn er í
miðhúsinu búr, en i nyrsta húsinu eldhús
með hlóðum. Vestanverðu við ganginn,
er Miðstofan, en hinum mcgin Fremsta
stofa, báðar með lofti yfir. Loftið yfir Mið-
stofunni hét Miðloft og gengið í það gegn-
um Norðurkvistinn, en yfir Fremstu stof-
unni hét Dyraloft. Þar var búið stundum,
þegar margt var, einkum á sumrin. Þang-
að upp var stigi úr karldyrum, rétt við
eldhúsdyrnar. Fyrir vesturstöfnum öllum
var samhangandi þil, og þar voru dyr
með lítilli forstofu; úr henni var gengið
í Innstu stofu og Miðstofu. Fyrir austan
gafla bæjarhúsanna, en áfast við þau, eru
tvær skemmur með lofti í og samhangandi
þili, 5 álna breiðar og 10 álna langar. Út
frá eldhúshorninu i austur er salerni og
þar undir, 3 álna djúp þró fyrir skolp, og
mátti veita for þessari eftir öllu túninu
í smá skurðum. Aðal bæjardyr voru á
miðjum liliðarvegg nyrzta hússins móti
norðri. Var stundum hafður lausaskúr við
dyr þessar á vetrum. Á Miðloftinu hélt
einkum eldra fólkið til. Var það þar meira
út af fyrir sig. Fyrir suðurhlið bæjarins
var þil fyrir Suðurkvisti. Kirkjan stóð
norðaustur af bænum og nálægt honum
í miðjum kirkjugarði. Peningshús eru suð-
vestur af bænum, fjós fyrir 14 nautgripi,
fjárhús fyrir 240 fjár, hesthús fyrir 16
hesta og svo smiðja. Við þessi hús er
hlaða, 40 álna löng, 9 álna breið og g
álnir upp i mæni; þilgaflar á báðum end-
um. Annars staðar voru svo hús fyrir
180 fjár með hlöðu við, og i þriðja staðnum
hús fyrir 100 fjár með hlöðu við. Þá var
upp undir fjallinu á Grund (eyðibýli þá)
hús fyrir 70 fjár og nokkra hesta. Alls
voru því hús yfir um 600 fjár, en svo
gekk á öllum vetrum nokkuð af fé úti í
eyjunum og nesjunum í landi. Alls voru
um 50 hross á bænum.
Dagleg störf:
Reykhólatún þiðnar venjulega snemma.
Það var eitt af fyrstu verkunum, vorhrein-
gerningin og að koma forinni um túnið
í smá skurðum. Venjulega var farið að
slóðadraga fyrir sumarmál. Gekk það fljótt
á sléttu með mörgum liesLum. Þegar forin
er ausin, var venjulegast lítið gildi á eftir.
Um sumarmál voru hrognkelsanet lögð
og farið að flytja lömb og tryppi úr eyj-
unum og fé sleppt á Barmahlíð til sauð-
burðar. Lömbin í Stagley voru sótt og
farin kaupstaðarferð i Flatey um leið.
Þegar skepnuflutningum úr eyjunum var
lokið og ferð í Flatey og Stagley, var liði
skipt. Nokkrir voru við sauðburð og önnur
verk í landi, en aðrir við vorkópaveiðina
(selalagnir) og grásleppulagnir og svo við
varpið út um allar eyjar, eða i kaup-
ferð í Skarðstöð og sækja félagsvöru til
Salthólmavikur. Þeir sem í landi voru
héldu við skurðum, verkuðu selskinn frá
haustinu, smöluðu, mörkuðu, rúðu féð
og færðu frá. Ef til vill var farið í fiska-
ferðir til Steingrímsfjarðar eða yfir Þorska-
fjarðarheiði til Arngerðareyrar. Allt þufti
þetta að vera búið fyrir túnslótt, ef unnt
var. Og svo dúnhreinsunin; ekki var hún
bezt. Unglingarnir og gamla fólkið setti
niður í garðana og lúði þó undir stjórn
Þóreyjar. Þá má ekki gleyma ullarþvott-
inum. Hlunnindi voru það fyrir smalana,
er fóru jafnvel að nóttinni, um burðinn,
um nesin og flóana, að alls staðar voru
hreiður ýmissa fugla, svo að ekki þurfti
nema að næslu hverholu til að sjóða egg
í snatri, og gat maður verið langt fram
eftir degi á ferðinni vel haldinn ón þess
að koma heim til matar.
52
AKRANES