Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1879, Blaðsíða 61

Hún andaðist 780, og var það almenn trú um hana, að hún
væri vörn fyrir öllurn göldrum og hamförum. Kvöldið fyrir
Valborgarmessu var eldur tendraður, og var það með þeim
hætti, að menn hlupu um kríng með brennandi hálmvöndla á
laungum staungum, átti það að vera til að hræða galdranornir,
sem þá nótt var haldið að væri á ferðum og færi fram og aptur
í galdra reiðum til Bloksfjalls, þar sem átti,að vera allsherjar
fundur fjandans sjálfs og allra töfranorna. Á Valborgar messu
dag lásu kathólsku prestarnir messu, til heiðurs við Valborgu
hina helgu.
3. Maí er krossmessa, sem er haldin í minníng þess,
að krossinn Krists hafi verið fundinn á þeim degi. Það er
forn saga, að Helena, móðir Konstantins hins mikla, Rómverja
keisara, hafi fundið krosstré Krists á Golgatha árið 325, og
þekkt það á yfirskriptinni, sem getið er um í píníngar sögu
Krists. Helena drottníng hafði þá látið byggja fagra kirkju
á þeim sama stað. Um fund krossins er bæði kvæði til
(Ktossdrápa Halls prests) og saga, sem er enn við lýði og
er sagan rituð á skinnbók í handritasafni Árna Magnússonar;
hún er prentuð nýlega í helgra manna sögum, sem Unger hefir
gefið út í Noregi, og enn annari bók, sem gefin er út af M0-
bíusi í Kíl á Holsetalandi. Krossmessa er mikill helgidagur
að fornu, og frá þeirri tíð skyldi fénaður fara að gánga sér
til fóðurs úti. Þá var hjúaskildagi að fornu, meðan stóð
gamli stíll, en síðan var hjúaskildagi færður til Hallvarðs-
messu (15. Mai).
6. Mai er dagur, settur til minníngar um Jóhannes
guðspjallamann; það er forn saga, að eptir skipun Diokletianus
keisara hafi Jóhannes guðspjallamaður verið færður fánginn
frá Efesus til Rómaborgar, og fyrir utan Latínuport við borgina
verið látinu í ketil með sjóðandi olíu. En guðspjallamaðurinn
fékk engan skaða og var honum sfðan sleppt aptur og laus
gefinn.
9. Mai er á árinu 1879 hinn almenni bænadagur eða
kóngsbænadagur, sem kallaður er, og er í fyrstu skipaður af
Kristjáni konúngi fimta 1686, og endurnýjaður af Kristjáni
sjöunda 1770. Hann er kallaður allsherjar iðrunar og bæna-
dagur, en er kenndur við konúng, af því hann er ekki með
fornum helgidögum, heldur skipaður af konúngi á seinni tímum
og kallaður kóngsbænadagur. Dagurinn, sem kóngsbænadaginn
ber uppá í þetta sinn, er kenndur við Caspar, sem var einn af
vitríngunum úr Austurlöndum, þeim sem komu til að tilbiðja
Krist við fæðíngu hans, og er það frásaga, að bæði hann og
hinir aðrir vitríngarnir hafi verið konúngar, svo sem fyr er
getið, þar sem sagt er frá helginni á þrettánda (6. Januar.
Álman. Þjóðvinafélagsins 1878).
10. Mai er merkidagur á íslandi, að því leyti, að þá er
elda skildagi, það er sá dagur, þegar almennt er fyrirskipað
að skila úr eldunum, eða úr skyldu-fóðrum bænda. Dagur
þessi er endurminníngar dagur um tvo píslarvotta, sem hétu
(59)