Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1904, Page 31

ritgerð um „Fagurfræði Frakka á vorum dðgum“, er
ræðir um listfræðinginn og rithöfundinn H. Taine. Skömmu
síðar lagði hann upp í langa ferð til helztu menningar-
landa Evrópu. Utanferð þessi er eflaust einhver hinn
mikilsverðasti viðburður í ævi Brandesar. Hann sekkur sjer
með frábærri elju og ástundun niður í menningarstraum-
ana og nýjungarnar, er báru fyrir augu hans og eyru,
kynnist ýmsum mætum og miklum andans mönnuro, er
þá voru upipi i Evrópu, svo sem Stuart Mill, Rennn og
Taine og varð gagntekinn af „helgri“ lotningu fyrir þeim
og starfi þeirra. Það verður einlægur ásetningur hansað
feta í fótspor þessarra mikihnenna, og verja lífi síriu til
þess að veita menningarstraumum Evrópu inn á ættjörð
sína og berjast fyrir algerðu hugsunarfrelsi og sjálfræði
einstaklingsins í andlegum efnum. Ilinrik Ibsen, er hann
hafði gert sjer að vin, styrkti hann í þessarri fyrirætlun
og komst svo að orði, að Brandes ætti að gerast einn af
forkólfum þess að „gerbylta mannsandanum11.
Þegar Georg Brandes kom heim úr ferð sinni haustið
1871, hóf hann fyrirlestra á háskólanum um „Megin-
strauma í bókmenntum 19. aldar“. I inngangstölunni fór-
ust honum orð á þá leið, að aðalhlutverk sitt sje að
veita hinum nýju straumum, sem eigi rót sína að rekja
tii stjórnarbyltingarinnar miklu og framsóknarhugsjón-
anna, inn í landið í fjölmörgum kvíslum og reisa skorður
við apturkastinu, þar sem það eigi engan rjett á sjei’. I
fyrirlestrum þessum leiddi Brandes fram fyrir áheyrend-
urna töfrandi myndir af framsóknarbaráttunni, örlögum
og ritum snillinganna og á hinn bógiun beiskar og nist-
ingsnaprar lýsingar á kúgun og andlegu ófrelsi og af-
leiðingum þess. Hann leggur ekki í lágina, að liugsunar-
frelsi, er honum fyrir öllu og að hann er svarinn óvinur allrar
kúgunar hæði í líkamlegum og andlegum efnum, að hann
er enginn vin kirkju og klerka og gagntekinn af efa-
blendni og ýmugust á öllu, sem styðst aðallega við vana-
gildi og myndugleika. Hann átelur harðlega lognmókið
og ellibraginn á hókmenntum Xorðurlanda og brýnir fyiiv
(27)