Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1904, Page 34

írelsis og siðmenningur, verður lionum stundum á að lita
fremur á efni ritsins en skáldmæli og meta ]>að eptir skoð-
unum þeim, er þar er lialdið fram, stundum er hann og
ef til vill heldur óspar á loíi um suma rithöfunda, er hafa
hrifið liuga hans. Hann á sammerkt við góðskáldin í því,
að hann ritar sjaldan eða aldrei um önnur efni en þau.
sem að einhverju leyti hafa heillað hann.
Erandes er einhver hinn mesti ritsnillingur, er Danir
hafa eignazt. Hann er og orðinn heimsfrægur rnaður og
mörg rit hans hafa verið þýdd á önnur mál. Það mun
ekki ofsögum sagt, að mál það, er flestir skáldsagnahöf-
r.ndar ogrilfærir menn rita nú á dögum í Danmörku, eigi
rót sina að rekja til hans. Ritháttarnýjungin er í því fólg-
in, í ð hann hefir „reynt. að rita eins og menn tala“. Orð-
færið er skýrt og mergjað, en um leið liðugt og fjörmikið.
I ritdeilum á liann fáa sína líka. Hann er hjólliougur og
kann manna bezt að fiuna höggstaði á mótstöðumönnum
sfnum.
I stjórnmálabarátfu Dana hefur hann og flestir
fylgismenn hans fyllt flokk vinstrimanna, eins og eðlilegt
var, þar sem andslæðingar þeirra, embættismannaflokkur-
inn og hægrimenn, voru að mestu leyti hinir sömu.
Annars hefur hann lagt lítt til stjórnmálanna. Vinstri
menn hafa að öllu samanlögðu haft töluvert gagn af fje-
lagsskapnum við Brandes og flokk hans. Þv! að bók-
menntastefna sú, er hann hjelt fram, kippti fótunum und-
an blöðum og hókmenntum hægrimanna, sem voru mátt-
arstoðir þeirra.
Brandes hefur ella ævi talið frelsi og rjett dýrmæiustu
hnoss mannkynsins. Hann hefur margsinnis bæði í ræðu og
riíi tekið málstað þéirra, sem á vorum dögum eiga við of-
ríki og kúgun að búa, svo sem Rússa, Pólverja, Armeníu-
manno, Finnlendinga og Suðurjóta.
Hann hcfur opt verið æði hevorður I garð Dana,
enda hefur hann fægc margt sárið í þjóðlífi þeii'ra og út-
rýmt margs konar þröngsýni og kotungshætti. Vandlæt-
irgasemi hans hefur opt og einatt bakað honum mikla ó-
(30)