Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1904, Page 61

að með gætni. Hún hefur jafnan farið vaxandi, einkum
siðari árin og þvi nær engu fje tapað; er óhætt að segja
að aldrei hefur nein verzlun verið á Islandi frá byggingu
landsins og fram til vorra daga, sem hefur unnið landinu
jathmikið gagn sem verzlun þessi. Þó hefði auðvitað
mátt stjórna henni með enn rneiri dug einkum framan af
og landsmenn hefðu getað stutt hana og eflt miklu betur,
en þeir hafa gert; seðlana hefði mátt vera búið að gera
innleysanlega fyrir löngu og þá hefði verzlun þessi getað
vaxið enn betur og gert enn meira gagn. En þrátt fyrir
þetta er sem sagt verzlun þessi hin hezta og þarfasta
verzlun fyrir landsmenn sem á Islandi hefur verið, og þó
vilja margir Islendingar at'nema hana með öllu og láta
útlenda kaupmenn og auðmenn fá einokunarrjett á állri
peningaverslun á Islandi um langan aldur! Magnús
landshöfðingi Stephensen fjekk með naumindum á alþingi
1901 bjargað landsbankanum við þriðju umræðu i efri
deild, þrátt fyrir mörg mótmæli Hallgríms biskups Sveins-
sonar, sem endilega vildi láta útlenda menn fá einokunar-
rjett yfir allri peningaverzlun á Islandi, og þannig varð
langmestu heimskunni hrundið úr lögunum frá 7. júlí 1902
um heimild til að stofna hlutafjelagsbanka á Islandi. En
hins vegar banna þau þó landsbankanum að gefa út meiri
seðla, en hann hefur nú (3/4 úr miljón) og getur það orð-
ið tilfinnanlegt tjón fyrir hann. Hann má eigi að þessu
leyti verða stærri en hann er nú eftir 15 eða 16 ára búskap.
íslenzkir bændur, verzlnnarmenn og iðnaðarmenn,
þurfa eigi annað enn að bera landsbankann saman við
búskap sinn og iðn og þá mun þeim verða ljóst hve til-
finnanlegt þetta ákvæði getur orðið fyrir landsbankann.
Hugsið yður, að alþingi hefði sama vald yfir búi yðar og
iðn sem það liefur yfir landsbankanum og að það baunaði
bændum að auka búpening sinn og kaupmönnum og iðn-
aðarmönnum að fá sér fleiri viðskiptamenn en þeir hefðu
nú, eða stækka aðaliðn sína. Menn mundu fljólt finna
hve illt haft slíkt væri á búskap þeirra og atvinnu.
Hins vegar er landsbankinn kominn svo vel á veg,
(57) [c