Dagblaðið Vísir - DV - 09.09.2004, Síða 17

r
DV Fréttir
FIMMTUDAGUR 9. SEPTEMBER 2004 17
kaupum í stað 398 kr.
Kflóið af íslensku
blómkáli
og spergilkáli er á
189 kr. og gulrófur
eru á 139 kr. í stað
kr. Kíló af
kostar
nú 98 kr. en kostaði áður 119 kr.
Brauðskinka frá Kjötbankanum
kostar 698 kr. í stað 998 kr. áður og
reykt skinka kostar 798 kr. en kost-
aði áður 998 kr.
Herralagernum Outlet. Þar fást ein-
lit jakkaföt á 19.990 kr. í stað 39.980
kr. áður. Teinótt jakkaföt kosta nú
22.490 kr. í stað
44.980 kr. Veittur
er 50 til 60% af-
sláttur af jakkaföt-
um frá ýmsum
framleiðendum.
• Kalóið af íslensk-
um gulrótum kostar
nú 169 kr. í Fjarðar-
• í Bónus kostar kíló af KF
hangiframparti með beini 599 kr.,
kfló af ffosnum kjúkiingabringum
kostar 1.199 kr. í stað 1.399 kr. og
kíló af frosnum
lambahjörtum kost-
ar 179 kr. í stað 199
kr. áður. Einn og
hálfur iítri af Bónus-
appelsíni kostar 69
kr og hálfur lítri af
Thule léttbjór kostar
49 kr. í stað 59 kr.
áður.
I>V hvetur fyrirtæki til að senda tölvubréf til að láta vita af góðum tilboðum, helst með myndum, á netfangið neytendur@dv.is. Neytendasíða DV birtist í blaðinu alla virka daga.
Kransæðasjúkdómur getur byrjað snemma og hefur fundist á byrjunarstigi hjá 15
til 17 ára karlmönnum, hann er þá oft tengdur erfðum. Vitað er að reykingar, bæði
beinar og óbeinar, auka líkur á að sjúkdómurinn myndist, segir Sigurpáll Schev-
ing hjartalæknir.
Áhænuþættir sem maöur fær
breytt og ekki breytt
„Við vitum ekki hvað veldur æðakölkun yfirhöfuð, en við æða-
kölkun safnast fita upp í æðavefjunum sem kalkar seinna þegar
sjúkdómurinn er mjög langt genginn. Við notum þetta gamla
heiti enn því að við krufningar hér áður fyrr urðu læknar varir
við að æðar sumra voru orðnar kalkaðar. En menn vissu ekki þá
af hverju," segir Sigurpáll Scheving, sérfræðingur í hjarta- og
æðasjúkdómum.
„Kransæðasjúkdómur getur byrjað
snemma og hefur fundist á byrjunar-
stígi hjá 15 til 17 ára karlmönnum, þá
strax er hægt að sýna fram á að fita sé
farin að safnast upp í æðaveggjum.
Sjúkdómurinn hefur einnig greinst
hjá bömum með ættgenga hækkun á
blóðfitum. Við vitum ekki nákvæm-
lega af hverju þetta gerist en við vitum
að sjúkdómurinn er tengdur ákveðn-
um hlutum, til dæmis erfðum. Ef ein-
hver karlmaður í ættinni hefur fengið
kransæðasjúkdóm á besta aldri, milli
fertugs og fimmtugs, þá em meiri lík-
ur á að sonur hans eða bræður fái
hann einnig. Sjúkdómurinn er einnig
algengari hjá karlmönnum," segir Sig-
urpáll. Einnig verður sjúkdómurinn
algengari með hækkandi aldri. Þeir
áhættuþættir sem maður getur ekki
breytt em því aldur, að vera karlkyns
og að sjúkdómurinn sé í ættinni."
Lífstíll fólks
„En svo em áhættuþættir sem
maður getur haft áhrif á, eins og reyk-
ingar, háar blóðfitur, hár blóðþrýst-
ingur og sykursýki. Reykingar em
mjög stór áhættuþáttur fyrir æðakölk-
un, það er að segja að þessi sjúkdóm-
ur byrji að myndast," segir Sigurpáil.
„Háar blóðfitur em stundum ætt-
gengar en geta tengst lífstQ eins og
mataræði og hreyfingarleysi. Hár
blóðþrýstingur er líka áhættuþáttur
en hann getum við greint og með-
höndlað auðveldlega. Sumir sjaldgæf-
ir sjúkdómar valda háum blóðþrýst-
ingi en í flestum tilfellum vitum við
ekki af hverju sumir fá háan blóð-
þrýsting. SyJoirsýki er lika mjög stór
áhættuþáttur í kransæðasjúkdóm-
um,“ segir Sigurpáll. „En við getum
haft áhrif á alla þessa áhættuþættí og
því betur sem þeir em meðhöndlaðir
því minni líkur em á að fólk fái æða-
kölkun eða kransæðasjúkdóma. Offita
er að verða mikið vandamái hér á
landi sérstaklega hjá ungu fólki og
gætí það átt þátt í að auka tíðni
kransæðasjúkdóma í framtíðinni.
Dauðsföllum hefur fækkað
„Dauðsföllum af völdum
kransæðasjúkdóma og hjarta- og
æðasjúkdóma hér á landi hefur fækk-
að en sjúkdómurinn er enn til staðar.
Eftír síðari heimsstyrjöldina hefur
tíðni dauðsfalla lækkað, sérstaklega
síðustu 25 ár. Bæði vegna aukinna for-
vama, fólk er meðvitaðra um heilsu
sína og fleiri og fleiri hætta að reykja.
En einnig vegna
mjög mikilla fram-
fara í meðferð
kransæðasjúk-
dóma eftir að ein-
kenni þeirra koma
ffam. Kransæða-
sjúkdómur veldur
því að æðamar
þrengjast með tim-
anum og kransæða-
stífla verður þegar blóðtappi myndast
í þrengingunni og lokar æðinni. Þá
fær viðkomandi verk og einkenni og
þarf að komast á sjúkrahús sem fýrst
því ástandið getur endað með hjarta-
stoppi.
Hreyfing er mikilvæg
Meðferðin við æðakölkun beinist
að áhættuþáttunum, því að fá fólk til
að hætta að reykja, meðhöndla háa
blóðþrýstinginn og sykursýkina og fá
fólk til að hreyfa sig og borða hollan
mat. Hreyfing er gríðarlega mikilvæg,
ekki endilega á líkamsræktarstöðvum
heldur bara með sundsprettí eða
gönguferð," segir Sigurpáll. „Við
vitum að reykingar auka líkumar á
að fólk myndi sjúkdóminn og
æðakölkunarferlið byrji. Þetta á
líka við um óbeinar reykingar. Það
er eitthvað í sígarettureyknum sem
ekki bara kemur af stað myndun
æðakölkunar heldur eykur líka
líkumar á því að fólk fái
kransæðastíflu. I einu fylki í
Bandarikjunum vom reykingar á
opinberum stöðum bannaðar í sex
mánuði og á því tímabili lækkaði
Karlmenn fá frekar kransæða-
sjúkdóm Við vitum að reykingar
auka iíkurnar á að fólk myndi sjúk-
dóminn og æðakölkunarferlið byrji.
Þetta á líka við um óbeinar reykingar.
tíðnin
kransæða-
stíflu um 60%. 1
Það var nú ekki I
hægt að tengja'
þetta beint sam-
an en tölumar em '
engu að síður slá-1
andi.“
I
Sigurpáll Schevíng hjartalæknir
Dauðsföllum afvöldum kransæða-
sjúkdóma og hjarta- og æðasjúk-
dóma hérá landi hefur fækkað en
sjúkdómurinn er enn til staðar. Eftir
síðari heimsstyrjöldina hefur tíðni
dauðsfalla lækkað, sérstaklega sið-
ustu 25 ár.

; í
Uppskrift
Spergilkál í
ostrusósu
Spergilkálið hefur orðið vinsælla á borð-
um landsmanna ár frá ári. Ekki skiptir
máli hvort það er snætt beint afakrinum,
soðið, steikt, grillað eða bakað, börnum
jafnt sem fullorðnum finnst það herra-
mannsmatur. Nú er uppskerutíminn í há-
marki og hér er dýr-
indis uppskrift
afspergilkáli.
500 til 600 gr.
spergilkál
I paprika, rauð
3 til 4 hvítlauks-
geirar
1 msk. olía
3 msk. ostrusósa
lOOml.vatn
1 tsk.sósujafnari
1 tsk. sesamolía
Stönglarnir afspergilkálinu eru skornir i
þunnar sneiðar og hinu skipt í kvisti.
Paprikan er fræhreinsuð og skorin I ræmur
og hvítlaukurinn skorinn í þunnar sneiðar.
Síðan er olían hituð í wok-pönnu eða á
þykkbotna pönnu og hvítlaukurinn steikt-
ur I nokkrar sekúndur. Spergilkáli og
papriku er síðan bætt á pönnuna og það
steikt áfram í 2 til 3 minútur og hrært
stöðugt íá meðan. Ostrusósu og vatni er
síðan hellt á pönnuna, lok lagtyfir og
gómsætið látið malla við fremur vægan
hita í um 5 mínútur, eða þar til spergilkál-
ið er meyrt. Loks er sósujafnara og sesam-
olíu hrært saman við. Rétturinn er borinn
fram, annaðhvort einn sér með hrísgrjón-
um eða meö öðrum kínverskum mat.
Krakkarvilja
tattú í jólagjöf
Breskir krakkar hafa valið húðflúrbún-
að sem jólagjöf þessa
árs. Um er að ræða
lita- og penslasett sem
hægt er að nota með
handhægum hætti við
að búa til húðflúr. Það
góða við þetta húðflúr er að það má
þvo það burt. Útlit og tíska er augljós-
lega hátt skrifuð hjá breskum krökkum
því f öðru sæti yfir jólagjafir ársins er
dúkka, sem kallast „Fyrirsætan mfn",
og hægt er að farða og greiða á ýmsa
vegu. Sportbílar og ný útgáfa Game-
boy voru svo í þriðja og fjórða sætinu.
Ekki er vfst að íslenskir krakkar séu á
sömu skoðun en upplýsingarnar hér að
ofan eru byggðar á könnun sem gerð
var meðal nokkur hundruð
barna.
Sjónvarpið ýtir undir
nlíf unglinga
ingar- og
skemmtiþáttum
sem sýndir em á
besta tíma erfjall-
að um kynlíf
Unglingar sem horfa mikið á sjón- eða það
varpsefni þar sem fjallað er um kynlíf sýnt.
Fólk verður heimskara
við barneignir

eða það sýnt em tvöfalt líklegri til að
byrja að stunda kynlíf fyrr en jafii-
aldrar þeirra. Þetta er niðurstaða
bandarískrar könnunar sem gerð var
á tæplega átján hundmð unglingum
á aldrinum 12 til 17 ára með tólf
mánaða millibili. Sérfræðingar segja
að niðurstaða könnunarinnar sanni
með ótvíræðum hættí að sjón-
varpsefnið ýtí undir að unglingar
allt niður í 12 ára fari að sýna
kynlífi áhuga eða stunda það.
Glápið komi ranghugmyndum
að hjá unglingunum og þeir
séu ófærir um að gera grein- ,
armun á röngu og réttu. Sér-
fræðingarnir benda á að
bandarískir unglingar horfi
að meðaltali þrjá Uma á dag
á sjónvarp og £ tveimur af
hverjum þremur afþrey-
Vondar
fréttir fyrir
foreldra ber-
astnúfrá
Bandarikjunum en
þar i landi hafa menn
komist að því að gáfnafar
fólks snarminnkar við að eign
ast börn. Fimm ára rannsókn
leiðir þetta i Ijós og voru meðal
annars lögð gáfnapróf fyrir pör sem
höfðu hug á að stofna fjölskyldu.
Sama fólk var svo látið þreyta gáfna-
prófá ný sex mánuðum eftir fæðingu
fyrsta barns.
Niðurstöðurnar þykja nokkuð sláandi en
það kemur i Ijós að fólk stendur sig til
muna verr á gáfnaprófum eftir að frum-
burðurinn er fæddur. Auk þess á sama fólk
í mun meiri erfiðleikum meðaðgætahlut-
leysis.
„Þetta kann að skýra hversu foreldrum þyk-
ir sitt barn alltaf skara framúr, hvort sem er i
/
£
íþróttum eða
námi," segir dr.
Hosung Lee,
sem leiddi rann
sóknina.„Fólk
sem áður var gáf
að og laust við
þröngsýni breytist í
hálfgerða brjálæðinga þeg-
ar börnin eru komin á legg og þá er
kennurum og þjálfurum jafnan kennt um
ófarir barnanna. Sumir foreldrar komast
jafnvel á sama stig og Hómer Simpson hvað
varðar gáfur," segir Lee.
Alls tóku 173 pör þátt i rannsókninni og allir
fengu slakari útkomu i seinna gáfnaprófinu.
Að meðaltali féll fólk um 20 stig í gáfnavisi-
tölunni.„Þetta sannar að börn draga úr getu
fólks til að hugsa. Astæðan er af sálfræðileg-
um toga en ekki líffræðilegum. Næsta skref
hjá Lee og rannsóknarhópnum er að skoða
hvort gáfnafar foreldra lagast eftir þvísem
börnin vaxa úr grasi.
I