Dagblaðið Vísir - DV - 16.10.2004, Blaðsíða 23

Z3V Helgarblað
LAUGARDAGUR 16. OKTÓBER 2004 23
Játvarður góði borinn
til grafar Hér má vel
greina refilsauminn.
i i.ATVM ElSÍ'T
HtDEbARQL
Haraldur sver og sárt við
leggur Meöan hiröin Ihöllu
Rúöujarls leikursér.
4mA mm m

í aðalhlutverkum
Haraldur II Goöinason
Síðasti konungur engilsaxa á Englandi.
Sonur Godwins eða Goöins, jarls af Wessex, og
hinnar norsku Gyöu. Hún var systir Úlfs jarls
Þorgilssonar, er átti Ástrlði Sveinsdóttur
tjúguskeggs.SystirHaralds.Edgyth
eöa Edith, var drottning Játvarös
góöa.
Haraldur tók viö löndum og
titli fööur síns árið 1053 og varö
valdamesti maðurá Englandi.
Bræöur hans Tósti, Gyröir og
Leofwine komust um leiö ákaflega hratt
upp metoröastigann og hlutu jarlstignir. Norö-
ymbrar voru ekki ánægöir meö Tósta og varö
Haraldur aö setja hann af 1064 til aöhafa þá
góöa. Þeir bræður urðu óvinir upp frá því.
Játvarði kóngi góða og Edith drottningu
varö ekki barna auðið vegna hreinlífis hans, þvi
er taliö aðá dánarbeöi hafíhann gert Harald
aö erfíngja slnum. Höfðingjaþingið á Englandi,
Witan, samþykkti Harald og var hann krýndur
viÖ hátiðlega athöfn ó.janúar 1066. Tósti var
þá genginn til liös viö Harald haröráöa Noregs-
kóngenhann haföi sigrað Svein Úlfsson eða
Ástríöarson i orustu um dönsku krúnuna,
samiö friö og falliö frá tilkalli til dönsku krún-
unnar. Haraldur II mátti mæta þeim félögum
við Stamford Bridge, Stafnfuröubryggjur, ná-
lægtJórvík, 25. september 1066, og sigra. Þrem-
ur dögum síðar gekk VHhjátmur bastaröur af
Norömandi á land viö Hastings og úrvinda, illa
búinn og svangur her engilsaxa arkaði suöur
aö berjast viö Normanna. Bræöur Haralds féllu
strax aö morgni 14. október 1066, en síödegis
fékk Haraldur ör I augað eins og frægt er.
Haraldur II átti fjölda barna meö frillu
sinni, Gyða dóttir þeirra varö hertogafrú af
Kænugaröi og er afhenni komiö margt
frægra manna. Með drottningu sinni, ekkju
sigraös höföingja frá Wales, átti Haraldur tvo
syni sem sendir voru I útlegö til meginlandsins
eftir hans daga og týnast þar i mannhafinu.
Játvarður góöi og hreinlífí
Játvaröurfæddist 1003,sonur
Aðalráðs II óráöna ogEmmu
Rikharðsdóttur II hertoga af
Normandí. Konungsfjölskyldan
flúðiyfir Ermarsundiö þegar
Danir mddust inní England
1013.Þrem árum siðar lést Aðal-
ráður II og Knútur ríki frá Danmörku
varö konungur Englands. Ekkjan Emma varð
drottning hans og áttu þau son og rikisarfa,
Höröa-Knút.
Játvaröur dvaldi á Norðmandl til 1041, þá
bráhannsérí heimsókn til hálfbróður síns. Sem
lést ári síöar úr sukki og svfnaríi og þá varJát-
varður krýndur konungur. Heldri menn frá
Norðmandí voru oft gestir viö hirö hans.Ár
hans eru á sögubókum talin fremurfriðsæl, vel-
megun á þeirra tima mælikvarða ríkti, hag- og
dómskerfí voru til fyrirmyndar og verslun og
viöskipti blómstruöu. Fyrstu sjö stjórnarár sln
varJátvaröur undir hælnum á valdamesta
manni landsins og tengdafööur sínum, Goöina
jarli af Wessex, en á ýmsu gekk I samskiptum
fjölskyldnanna. Stundum fannst kóngi þeir fjöl-
mörgu Wessex-feðgar færast fullmikið l fang
og sendi þá einn eöa fíeiri i útlegð um hriö. Þeir
voru ómissandi i baráttunni viö Skota oglbúa
Wales og aldrei varð útivist þeirra mjög löng.
Játvarður sendi Harald mág sinn I opinbera
sendiför til Norömandl 1064 og segja þá nor-
mannskir annálar Harald hafa svarið Vilhjálmi
bastarði hollustueiða. Játvaröur góöi og hrein-
lifi varð sóttdauðursnemma árs 1066. Afkom-
jndurfööurhans og bræðra týndustí
^útlegöallargöturtilUngverja-
, lands.
Vilhjálmur bastaröur,
seinna sigursæli
Á níundu öld hófu norrænir
vlkingar að setjast aö i Norðmandl
á Frakklandi. Samkvæmt samningi viö
Frakkakóng skyldu þeir hætta aö herja upp eft-
irSignu og halda öörum víkingum frá ánni og
landinu. Norrænu mönnunum gekk Ijómandi
vel aö aölagast fólki og umhverfi, rúmri öld siö-
ar voru þeir til dæmis almæltir á miöalda-
frönskuna en sennilega fíestir meö öllu úti að
aka I danskri tungu. Róbert I Rúöujarl af
Norðmandii átti soninn Vilhjálm meö frillu
sinni. Vilhjálmur mátti una þvi að vera
kallaöur Vilhjálmur bastarður hvunndags.
Hann var ekki nema sjö ára þegar faðir
hans lést oghann tók við jarlstigninni. Aörir i
fjölskyldunni hugsuðu sér þágottí glóðarinnar
og var llfdrengsins i stööugri hættu öll æskuár-
in en gæslumenn hans margir og kennararlétu
lifíö i staöinn.Á fjórtánda ári fór hann að láta
til sín taka við stjórn jarlsdæmisins og fóru
næstu 12árlaö berja niöur uppreisnir baróna
og annarra um gjörvalt Norömandi, oft meö
aðstoð Frakkakóngs. En hann fór líka aö rækta
Játvarö góða og hreinlifa Englandskóng en
drottning hans, Emma, var náfrænka Vilhjálms.
Telja sumir aö strax þá hafí hugmyndir hans
um rikiserföirá Englandi veriö nokkuö mótaö-
ar. Þegar hann frétti afkrýningu Haralds Goö-
inasonar ákvaö hannþviaö láta til skarar
skriöa, héltyfir sundiö og kom sér fyrir við
Hastings. Þar varö hann sigursæll og var krýnd-
ur konungur Englands á jóladag 1066. Aöþvi
búnu þurfti að berja niöur uppreisnir engla,
saxa og kelta I griö ogmóö, ráöast inn i Wales
og Skotland, styrkja landamæri sln og koma
ættingjum sínum og öörum Normönnum í öll
æðstu og valdamestu embætti landsins. Sið-
ustu 15 ár ævinnar dvaldi hann í Norömandí
og sigldi ekki yfír sundiö nema ekki væri hjá þvl
komist. Heima á Frakklandi stóö hann I þrasi
við Frakkakóng, son sinn Róbert og ýmsa aðra.
Hann særöisti orustu viö Mantes 1087 og var
fímm vikur aö deyja. Róbert erföi lönd og titla á
Englandi en Vilhjálmur rauöi Vilhjálmsson fékk
England.
Emma af Norðmandi
Afasystir Vilhjálms bastarös fæddist áriö 982
og er lifshlaup hennar dæmigert fyrir eöalborn-
ar konurá miööldum. Tvítug varhún gefin
Haraldur II
Enlgandskóngur
Siöasti konungur
engilsaxa í
andarslitrunum.
Aðalráði óráöna og þar meö hófst sú keöja
atburöa sem lokaöist i orustunni við Hastings
1066. En á keðjunni hangir eitt og annaö, ekki
slst vegna öriaga Emmu. Hún 61 mannislnum
Englandskóngi drengi og stúlkur og öll fíúöu
þau meö honum yfir Ermarsundiö þegar Dan-
irnir birtust og heföi sem best getað sest I helg-
an stein í klaustri þar I sveit, þegar maöur
hennar lést 1016ogKnútur riki frá Danmörku
settist I enska hásætiö. En Rúðujarlar frændur
hennar og hún sjálfhöföu eilltið annaðl
huga. Þau náðu samkomulagi viö Knút
rika oghann gekk að eiga Emmu. Þau
eignuöust soninn Höröa-Knút og tvær
dætur. Með þessu hjónabandi tryggöi
Knútur að Normannar réðust ekki inn I
England fyrirhönd sona Emmuog Aöal-
ráös en hún taldi sig sjálfsagt foröa sömu son-
um frá leigumoröingjum eiginmannsins. Ekki
gekk þaö alveg eftirþvi bræöumirJátvarðurog
Alfreð bruögusér til Englands 1036, kannski til
aö ná ríkinu, þar féll Alfreð i umsátri en Játvarö-
ur komst aftur til frænda sinna á Frakklandi.
Sonur Knúts frá Danmörku, Haraldur hérafótur,
tók við ríkinu á Englandi um hriö og byrjaöi á
aö senda frú Emma i útlegö til Norömandí. En
þegarhann dó 1040, sigldi hún hughraustyfír
sundiö meö soninn Höröa-Knút Hann tók
við hásætinu og stjórnaöi ríkinu með
móöur sinni. En þarsat Höröa-Knútur
ekki nema I tvö ár, þá lagði ólifnaöur-
inn hann aö velli. Þessi merkilega kona
andaöist sjötug áriö 1052 og hvilir við
hlið Knúts rika I Winchester I Hampskiri.
Nú styttist til jóla. Okkar vinsæla
jólahlaðborð byrjar 27. nóvember.
Bjóðum upp á sali fyrir öll tækifæri: Fundahöld,
árshátíðir, afmæli, ættarmót, fyrirtækjamóttökur,
starfsmannahóf, þorrablót, giftingaveislur.
Þú getur einnig yljað þér með Ijúfum veigum
á hlýlega Koníaksbarnum eða kælt þig niður
með kokkteil á Isbarnum, svalasta barnum í
bænum, en þar er alltaf meira en 6° frost!
Vesturgötu 2, sími 5523030, katfireykjavik@kaffireykjavik.is, www.kaffireykjavik.is
oy

Tifcr:i m