Dagblaðið Vísir - DV - 04.12.2004, Blaðsíða 60

60 LAUCARDAGUR 4. DESEMBER 2004
Helgarblaö DV
Ólafur Egill Egilsson snýst til varnar fyrir nýja kynslóð í
íslensku leikhúsi og átelur þá sem eldri eru fyrir að virða
ekki nýjungagirni sem skapandi afl í leiklistinni. Hann
leggur fram óformlega stefnuskrá fyrir leiklistina.
C Framhald af
v fyrriopnu VF)
að efniviðurinn snerti hana nógu
djúpt. „En svo skiptir líka máli hvem-
ig vinnuaðferð er notuð til að nálgast
efnið," sagði María og sfðan gerði hún
grein fyrir aðferð sem hún kynntist í
Tilraunaleikhúsdeildinni í New York
Háskólanum og notuð var við upp-
setninguna á Úlfhamssögu.
Orðin koma seinust
Þau byrjuðu á að vinna með lík-
artia og rödd, fara þaðan inn í veru-
leika verksins og andrúmsloft, skoða
síðan hver persónan er, hvert sam-
band hennar er við aðrar persónur og
hvað hún er að gera í hverri senu. Orð-
in koma svo seinust og þá er inni-
stæða fyrir þeim og það er auðvelt að
læra þau. Hún lýsti því hvemig leik-
hópurinn hefði búið til ffásagnar-
máta, hreyfimynstur og andrúmsloft
sem þau notuðu í sýningunni.
Samningur við leikara
„Þama varð líka til sá samningur
við leikara að þetta væri verk sem yrði
ekki til án þeirra, verkið myndi spretta
út úr þeim og mótast af þeim. En það
er mín trú að lykillirm að kraftmikilli
o^ lifandi leiksýningu sé að nýta sköp-
unárkraft leikarans; kveikja í púðrinu
hans og leyfa honum að blómstra."
Hún lýsti því hvemig ferlinu var hald-
ið opnu fram á síðasta dag, og hverjum
og einum í hópnum leyft að hafa sína
rödd og allar hugmyndir vom prófað-
ar og af þeim fæddust svo aðrar.
Að tala minna og gera meira
„Við höfðum það fyrir reglu að tala
minna og gera meira," sagði María
bætti við að aðferðin væri áhættusöm
og tímafrek, „eins og lýðræði viil
verða," og ákaflega krefjandi. „Enkost-
urinn við þessa aðferð er að ailir lista-
menn leiðangursins em viridr og hafa
tækifæri til að blómstra á ferlinu og út-
koman í tilvikinu Úlfhamssaga er
stærri en summan af okkur saman-
lögðum."
Síðastur tók Ólafúr Egill til máls en
erindi hans er birt hér á opnunni í
heild sinni.
Spurning um sameiginlega
ábyrgð
Umræðumar sem á eftir fóm vom
líflegar og stóðu yfir í ríflega klukku-
stund. Velt var upp spumingunni um
þessa „sameiginlegu ábyrgð" sem allir
töluðu um, að hópurinn ætti sýning-
una, ekki bara leikstjórinn og hvort
þessu væri öðmvísi háttað hjá minni
leikhópum en í stóm húsunum. Kvart-
að var yfir verkefnavali annars vegar og
efnistökum leikskálda hins vegar.
Spurt var hvers vegna leikhúsin væm
ekki að Ijalla um brennandi mál sam-
tímans, sagt var að þau væm svifasein
og niðumjörfuð í sitt plan. Á hinn bóg-
inn vom þau líka gagnrýnd fyrir að
skipuleggja sína starfsemi of stutt ffarn
í tímann. Spurt var hvemig stóm leik-
húsin gætu stutt við bakið á grasrótinni
og hvort hún væri þá grasrót enn með
stuðningi þeirra? Þeir ungu listamenn
sem tóku til máls könnuðust flestir við
þær athugasemdir eldri kynslóða að
allt hefði verið gert áður og ekkert væri
nýtt undir sólinni. Bent var á að þessi
sama umræða kviknaði á 10 til 15 ára
fresti. Að fólk vildi vinna saman í lidum
hópum, að nýjum verkefnum í litlu
rými. Hver vill taka hanskann upp fyrir
stóm sviðin? Talað var um værukærð
leikhúsanna, afstöðuleysi og skort á
sameiginlegri ábyrgð.
Þá var minnst á það sem var kallað
„tabú" meðal leikhúsfólks; nefnilega
fastráðningar listamanna við leikhús-
in og mögulega værð sem af því hlytist.
Það var umsvifalaust ákveðið að gera
hið svonefnda tabú að umræðuefni
næsta fundar leikhúsmála, sem verður
haldirm í forsal Borgarleikhússins
laugardaginn 29. janúar 2005 klukkan
16.00.
Bima Hrólfsdóttir skráði. Erindi
þátttakenda eru íheild sitmi á vefn-
um www.borgarleikhus.is
Það er ekkert nýtt undir sólinni,
það er enginn að gera neitt nýtt. Þið
emð ekki að gera neitt nýtt, við gerð-
um þetta allt saman í Grímu, og
Bandamönnum, og Svörtu og sykur-
lausu og í Frú Emih'u, og meira að
segja krítíkerar finna sig knúna til
þess að minna sjálfúmglatt ungt leik-
húsfólk á að dirfast nú ekki að halda
að það sé að gera neitt nýtt.
Ekki mikið gefið fyrir það
Páll Baldvin um Rómeó og Júlíu
„hressilegt romp? að sænskri og
þýskri fyrirmynd? og reyndar ekki
fyrsta sýningin sem fór á svið í vestur-
hluta London, eins og mest var aug-
lýst, það hafa bæði Meistarinn og
Jafhinginn gert", (ég man reyndar
ekki eftir þeim auglýsingum), og svo
sagði Páll í umfjöllun sinni um Brim
eftir Jón Atla: „Brim er gamaldags
leikrit".
Já, það er ekki gefið mikið fyrir það
að ungt leikhúsfólk hafi nokkuð nýtt
fram að færa. Maður fær það á tilfinn-
inguna að orðið nýtt sé algjört taboo í
eyrum eldra leikhúsfólks, í því felist
ógnun, að nú styttist í að sláturhnífn-
um verði brugðið á loft til þess að fella
gamalæmar sem ekki halda í við
ilokkinn.
Er árið 0 hjá þér?
Er spurt háðslega á kaffistofunni.
Hugtakið „nýtt" verður reyndar ansi
loðið í leikhúsið. Nýtt: Breyít, öðmvísi
en áður, ekki sama gamla?
Kannski er leikhúsið alltaf nýtt,
vegna þess að tíminn h'ður: Nýir tím-
ar, ný leikskáld, ný verk, nýir leikarar,
nýir leikstjórar, hvemig getur leikhús-
ið ekki verið nýtt. - Eðli þess er að vera
nýtt, er það ekla, hver sýning öðmvísi
en kvöldið á undan og svo framvegis.
Og list leikarans er hst augnabliks-
ins eins og svo oft hefur verið sagt og
augnablikið, hér og nú er alltaf nýtt,
núið er núna og svo búið þess vegna
heitir það nú-ið.
Og sýningar hefjast, og sýningum
lýkur, og augnablikið er hðið hjá, nýtt
er orðið gamalt og horfið af sjónar-
sviðinu.
Hvað er nýtt og hvað er gam-
alt?
Af þessum sökum er eiginlega
ómögulegt að koma sér upp einhverri
samanburðarhæfni á það hvað sé
nýtt og ekki nýtt í leikhúsi svona mið-
að við þetta gamla?
Ekki get ég vitað hvemig þetta var
gert í Grímu, og þaðan af siður get ég
þá sagt nokkuð til um það hvort þetta
eða hitt sé í raun „nýtt" leikhús miðað
við það eða hvað annað. Kannski
erum við gera eitthvað nýtt eða erum
við ahtaf að endurtaka okkur.
Nei, það virðist ekki vera svigrúm
til eða meika mikinn sans að tala um
að eitthvað sé nýtt eða gamalt í leik-
húsinu. Það htla sem við getum gert
er að lifa í augnablikinu. Það er líka
eiginlega það eina sem hægt er að tala
um þegar miðað er við list augna-
bliksins, leikhstina, mómentin hða og
hvað næst og hvað svo?
Og þess vegna æda ég að leyfa mér
að tala um það hvemig mig langar, í
augnablikinu, til þess að vinna, núna
og næst, „Nýja stflinn".
„Nýja stílinn"
Upphaflega er þetta íróm'skt gælu-
yrði, viðhaft í þröngum hring vina,
stundum með glott á vör, um
ákveðna viðleitni í leiklistinni og leik-
húsi, leikstjóm og leikritun. (Og við
glottum af því að við vitum að í leik-
húsinu eða lífinu er ekki sú útópía eða
fullyrðing til sem stendur óhögguð til
lengdar, á þessum amöbugrautar
pómó tímum, en lflca af því að við
erum æst og spennt og finnst ofsalega
gaman, og það er árið núh og við
emm að tala um drauma, það sem
okkur langar að gera núna).
Viðleitnin - uppskrift
En semsagt, Nýi stfllinn, viðleitni í
leikhúsvinnu sem felst meðal annars í
þvíað
1. Gera samtímann umljöUunar-
efnið. Leika ný leikrit. Færa umfjöh-
unarefhið, persónumar, sögumar,
sögusvið og hugmyndaheim eins ná-
lægt áhorfendanum og við getum,
það er styrkur leikhússins, það er hér
og nú, fáum meira af því.
2. „Nýi stfllinn" gengur út frá því
að vinna náið með höfundi, og móta
texta verksins og form í jafnræði við
höfundinn. Textinn er ekki meginfók-
uspunktur uppsetninga. Orðin sjálf
eða hvemig þeim er raðað í setningu.
Það sem verið er að búa tíl býr fyrir
ofan og neðan orðin. Strikum þess
vegna mikið út, skáldin skrifa oft
mörg orð þegar þeir em að koma inn-
taki til skila og finna það sjálf, en þeg-
ar leikararnir hafa skihð má stytta.
3. Af því leiðir að við ættum að
hafa sýningamar stuttar, hvað getum
við sagt á þremur tímum sem við
segjum ekki betur á tveimur tímum?
4. Leikum í návígi, styrkur leikhús-
ins er nærvera við leikendur, á smærri
sviðum, fyrir færri. Og í framhaldi af
því getum við leyft okkur að
5. Leika flatt, án sérstakra „tækni-
legra" stflbragða í framsögn eða flutn-
ingi, þ.e. reynum að forðast „leikhús-
tón“ eða undirstrikun á áhersluorð-
um og setningum. Treystum áhorf-
endum að skynja og skflja það sem
Uggur í loftinu með lágmarksvísbend-
ingum. Það er miklu skemmtílegra
fyrir áhorfendur og leikendur.
6. Leggjum áherslu á núið, augna-
blikið, nýja, óvæpnta, hleypum
óreiðu í leUcinn. Opnum fyrir innskot
og viðbætur eftir stemningu. Slepp-
um sem flestum blokkeringum eða
fyrirframákveðnum staðsetningum.
Afþvíleiðir að
7. Umgjörð, ljós og hljóð, í lág-
marki, færum tækni eða notkun eins
og hægt er upp á sviðið, í hendur leik-
aranna tíl þess að gera tæknina eins
Ufandi part af því sem fram fer á svið-
inu og mögulegt er, svo hún geti faUið
inn í óreiðuna.
8. Treystum verkum okkar tíl að
þola óreiðuna og gerum þau traust
með því að vera viss um aö við sldlj-
um einstaka atriði, orðaskipti eða að-
gerðir innan sýninga sem við erum að
skapa, sama skilningi. Þykjumst ekki
vita. Spyrjum og tölum og stöndum á
gati, til þess að við getum
9. Vitað hveiju við erum að ná
fram og teldð afstöðu tíl þess og náð
aðlátaverkokkarkoma ákveðinniaf-
stöðu tíl skUa, vera afgerandi og
þannig skUjanleg áhorfendum svo
þeir geti myndað sér sína afstöðu. Af
því að áhorfendur tökum við ekki af-
stöðu tíl þess sem við skUjum ekki. Ef
við gerðurn það þá værum við for-
dómafuU eða vitlaus og það vUjum
við aldrei vera á okkar upplýstu tím-
um, þess vegna segja leitancfi og vfrð-
ingarverðir áhorfendur ekki: „.. djöf-
uU er þetta stupid", þegar þeir ganga
út afleiksýningusemþefrskUjaekki,
þeir neyðast eiginlega til þess að
segja: „djöfuU hlýt ég að vera stupid".
Og það vUjum við sem stöndum á
og að sviðinu aUs ekki. Við vUjum að
áhorfandinn skUji, þess vegna verð-
um við að skUja og um að koma því tíl
skUa í sameinfrigu.
10. Af því leiðir að það þýðir ekki
að treysta að leikstjórinn hafi aUa
lykla í sínum höndum og sé einhvers
konar autor eða einvaldur skapandi
Ustamaður. í staðinn fyrir að segja: „Já
en bíðið við, leyfið mér að segja ykkur
hvernig þetta er, ég skU," þá á Leik-
stjórinn á að vera sá sem segir:,, Já, en
bíðið við, ég skU þetta ekki, hvað er
máfrð í þessari senu eða setningu eða
áherslu, komumst að þessu í samein-
ingu".
11. Og það er lykUatriði, leikararn-
fr, ieUcskáldin og leflcstjóramir eru
samábyrgir fyrir sköpun uppsetning-
ar, enginn er stíkkfrí, eða strengja-
brúða í höndum annars, það verða
allir að leggjast af öUu afli á það að
skUja og koma tíl skUa, það dugir ekk-
ert minna tU.
Að þessu sögðu vU ég taka það
fram að ég set þetta ekki fram sem
dogma, svona eigi þetta aUt að vera,
aUtaf, og ekki öðruvísi. Svona langar
mig einfaldlega tíl að vinna í augna-
bUkinu og hér er ég staddur í bUi og
það er aUt og sumt, nýtt eða ekki nýtt,
í leikhúsinu er engin leið að vita það,
og skiptfr það í raun nokkru máU?
Ljósin tendruá á Oslóartrénu á Austurvellí
I VHa er í 53. sinn sem Norámenn færa Islendingum veglegi jólairé Lil aá skregla
miáLorg LjaviLur á inivrniu. I meíra en kálfa ólJ hafa Lorgarkúar fagnaá
Lessarí gjóf nif-cl [ivi aá Lregáa unrlír síg íirin fæiinum og ialca fráii í jn ini
Iiáháarl löldum sem lialJin eru í tilefní af lj ósadijrd Lrésins góda.
15.30 Lúárasvcit Reykjavíkur leikur jólaióg á Austurvelli.
i b.ÖÖ Dagslcrá á sviáinu liefsl meá söng Dómlcórsins un dír stjórn Martelns H. Frlárik ssonar.
Sen JiL erra Noregs á Islan di, Guttorm Vlk, afkcndir Reyk víkingum tréá fyrlr könd
Ósióarkúa og Ijósin kvc ikir kinn nors L-ísl ens ki Lfclge Snorrl Seljesetk.
Gunni og Fclix cru aá sjálfsögáu á kafi í fiví aá undirkúa jólin cn kafa |>ó tíma aflögu
tii aá taka J>átt í kátíáaköldunum og fá körn og fuliorána tii aá tjútta
meá sér á Austurvclli.
Krœáurnir Giljagaur, Stekkjastaur og Shif ur koma og laka lagiá mcá öii
kátum krökkum og kver veit nema fleiri úr fjolskyIdunni séu komnir í kaeinn! ^ «
Ktjnnir er Geráur G. Bjar uu.