Dagblaðið Vísir - DV - 25.05.2005, Blaðsíða 16

76 MIÐVIKUDAGUR 25. MAl2005
Sálin BV
>. .-25 rng
i l.jblot:
Bjöm Harðarson og Eygló Guðmundsdóttir eru
sérfræðingar DV í málefnum sálarinnar. Þú get-
ur sent þeim bréf á kaerisali@dv.is.
Rauður
i náttúrunni táknar lit-
urinn rauður eld,
blóð og þroskaöa
ávexti og því skal
engan undra við-
brögðin sem hann
vekur. Rauður er sá
litursem veldur
mestum líkamlegum
viðbrögðum.
I Hann ýtir undir
! eirðarleysi og
taugastress og
! hjartað slær hrað-
ar og blóðþrýsting-
! ur hækkar. Fólk
í sem vinnur í rauðu
1 umhverfi vinnur
hraðar en gerir líka fleiri mis-Æ
tök. Rauður litur er einnig
þékktur fyrir að auka mat-
arlyst, sem er ástæða þess
að hann er mikið notaður
á veitingastöðum. Rauður
er auðþekkjanlegastur
allra lita í dagsljósi og
dregur að sér athygli. Allt
i kringum okkur táknar
rauður hættumerki, varúð
og villu en hann stendur
líka fyrir hugrekki, styrk
og ástriðu.
Böm og litir
Lengihefur
verið talið
að ungbörn
séu litblind
enþaðmun
vera mis-
skilningur
eins og ný-
leg rannsókn í London gefur til
kynna. f rannsókninni sýndu börn
frá 4 mánaða aldri viðbrögð við
mismunandi litum. Þeir litir sem
vöktu minnstan áhuga barnanna
voru grár og brúnn, en blár, rauður,
fjólublár og appelsínugulur voru í
uppáhaldi og sýndu börnin þessum
litum mestan áhuga. Það sem þótti
athyglisvert í rannsókninni var að
ef börnum var sýndur blár litur og
svo annar blár í öðrum tón, sýndu
þau honum ekki neinn áhuga en ef
grænn var sýndur sýndu þau aftur
áhuga sem gefur til kynna að þau
flokka litisaman I hóp eins og full-
orðnlr.
María mey
María mey er fyrsti dýrðlingur
kaþólskra. Margir kaþólikkar biðja
til hennar. í frumkristni var María
ekki eins fyrirferðamikil eins og
seinna varð. Dýrkun hennar má
rekja til guðfræðilegra vangaveltna
um eðli og stöðu guðs í heiminum. í
móðurlífi Maríu átti sér stað sam-
eining guðs og manna. Hún var
mótsstaðurinn sem guð valdi.
Miklar pælingar
og heilu guð-
fræðibálkarnir
hafa orðið til í
tengslum við
samband
Maríu við guð og menn. Ein-
kennislitur hennar er blár og gulur.
María er oft máluð í bláu klæði sem
er með gulu eða gulllituðu fóðri.
2!
Scand Pharm
Amoxiöllln. trihydr. respond. amoxicillin. 50
mg. sorbitol 220 mo. aspartam , hollonarom
conservans (E211) at constit. q.J., aq. pirrtf
ad 1 ml.
OBSI Aspartam omvandlas tíll fonylalanln
Suaponsíonon Br héllbar i 14 daoar vid
Srvndng vld 2 ”C - 6 “C ellor i 10 dqgervld
töhrarlng vid högst 25 °C oftor beredmng.
Jauhe 70 ml oraalisuspensiotu varten/
Pulver till 70 ml oral suspension/
Mixtúrudutt, dreifa 70 ml
AUGMENTIN
80 mg/
62.S mg/ml
oral suspensioj)
forte
Sæll Bjöm!
Undanfarið hef
ég tekið eftir frétt-
um í blöðunum um eitthvert
met varðandi lyf við ofvirkni
barna. Ef minni mínu skeik-
ar ekki hafa svona fféttir
birst nokkuð reglu-
lega varðandi lyf við
þunglyndi, kvíða,
svefn og fleira. Hver
getur verið ástæðan
fyrir þessu, erum við
veikari á geði en
aðrar þjóðir eða er
einhver önnur
skýring?
SæU!
Þetta er alveg rétt hjá þér, síðustu
ár hefur annað slagið birst í fréttum
samanburður á Islandi og öðrum
þjóðum í geðlyfjanotkun. Þessi
samanburður hefur oftar en ekki sýnt
töluvert miklu meiri notkun á ýmiss
konar geðlyíjum hér á landi en í sam-
anburðarlöndunum. Man ég efdr
einhverju dæmi þar sem við vorum
jafnvel nokkur hundruð prósentum
yflr öðrum nágrannaþjóðum okkar
þegar kom að notkun geðlyfja. Þú
veltir því fyrir þér hvort við séum veik-
ari á geði en nágrannaþjóðir okkar.
Miðað við rannsóknir á algengum
geðrænum vandamálum, þá
virðist það ekki véra raunin.
Algengi geðrænna kvilla virð-
ist að miklu leyti vera svipað
hér á landi og í nágranna-
löndum okkar. Fyrir nokkrum
árum var læknir inntur eftir
skýringum á þessum mikla mun á
geðlyfjanotkun sem fram hafði komið
í einni samanburðarrannsókninni. Ef
ég man rétt gaf læknirinn þá skýringu
að líklega værum við svona dugleg að
lækna! Það er mögulegt að það gæti
verið skýringin á þessum mun að ein-
hverju leyti, en þykir mér það samt
frekar einföld og kannski varhuga-
verð skýring. Ef ég ætti að velta upp
öðrum mögulegum skýringum þá
dettur mér strax tveir aðrir mögulegir
áhrifavaldar í hug. Þann fyrri má að
einhverju leyti rekja til okkar íslend-
inga sjálfra, þ.e. hvemig við erum í
háttum og hegðun. Við vinnum mikið
og höfum almennt mikið að gera og
höfum þar af leiðandi kannski ekki
mikinn tíma fyrir einhverjar lausnir
sem taka tíma og fyrirhöfn. Þar af
leiðandi held ég að „íslendingurinn"
leiti oft eftir skyndilausnum, nokkurs
konar „quick flx“, sem taka ekki mik-
inn tíma. Það tekur ekki langan tíma
að gleypa lyf, en að þjálfa sig upp í
jóga, vinna í tilfinningum eða grafa í
fortíð sinni kostar blóð, svita og tár.
Umfram allt tekur það tíma sem við
teljum okkur ekki hafa mikið af. Hinn
áhrifavaldinn má rekja til
nokkurra þátta í heilbrigð-
isþjónustu okkar, sem ég
held að styðji oft lyfjagjöf á
kostnað annarra leiða eða
réttara sagt styðji ekki
nægilega við aðrar leiðir
og lausnir. Fyrst ber að
nefna þá staðreynd að sál-
fræðiþjónusta er ekki nið-
urgreidd af heilbrigðis-
kerfinu. Þetta hefur orðið
til þess að mjög stór hóp-
ur fólks velur lyf í stað sál-
fræðiaðstoðar, eingöngu á grundvelli
kostnaðar. Þar held ég reyndar að
heilbrigðiskerfið sé að spara aurinn
og kasta krónunni, þar sem rann-
sóknir hafa sýnt meiri kostnað við lyf
til lengri tíma litið í samanburði við
sálfræðimeðferð. Annað dæmi um
þetta í heilbrigðiskerfinu er sú þróun
sem borið hefur á síðustu ár að til-
hneiging er að draga úr tilboðum um
viðtalsmeðferð, námskeið, foreldra-
þjálfun, atferlisþjálfun og hópmeð-
ferð, svo eitthvað sé nefnt, en ekki
hefur borið mikið á því að hætt sé að
bjóða upp á lyf eða takmarkanir, eins
og t.d. að bjóða aðeins upp á lyfin í 4
vikur. Að lokum má nefna það að
mörg þessara lyfja eru gefin í grunn-
heilbrigðisþjónustunni, þ.e. í heilsu-
gæslunni, þar sem ekki er mikið af
tækifærum á greiningu á vanda og
meðferðarviðtölum. Þetta leiðir því
miður oftar en ekki til þess að fólk fær
lyf og „festist" á þeim án þess að unn-
ið sé með aðra þætti í þeirra lífi og h'ð-
an.
Ég held að við ættum að skoða
þessi mál í víðara samhengi án þess
að h'ta á það að lyfin séu slæm, heldur
frekar að skoða hvort þau séu alltaf
nauðsynleg, hvort önnur úrræði væru
betri, ódýrari, og gæfu heOdrænni
lausn á vandanum. Þar held ég að
þeir sem móta heObrigðisþjónustu
okkar gætu líka skoðað betur hvort
aðrar leiðir, sem virðast í fljótu bragði
vera dýrari, gætu jafnvel sparað okkur
pening þegar tíl lengri tíma væri htið
og þá værum við kannski lflca orðin
mjög dugleg í að greina vanda og
veita fjölbreytta og ábyrga meðferð.
Gangiþérvel
Bjöm Haröarson
sálfræöingur
gerir ráð fyrir lífskrafti
aft beita sér og sínum til
og nota sem leift til þess
inu inntak og tilgang.
Þegar kemur að menningu eru matarhefðir jafnvel mikilvægari en listir, tónlist
og bókmenntir. Engin leið er að skilja menningu blökkumanna í Bandaríkjunum
án þess að skoða soul food, matreiðsluhefð sem breiðst hefur frá Suðurríkjum
Bandaríkjanna og út um víða veröld.
Matur sálarinnar
Uppruni
Soul food, eða mat-
ur fyrir sálina, á upp-
runa sinn að rekja tO
daga þrælahaldsins.
Hvítir landeigendur
átu það sem þeim
þótti best en leifarnar
eins og svínaskankar ,
og svínagarnir voru [
eldaðar ofan í þrælana.
Auk þessa átu þrælarnir til dæmis
mat sem þeir ræktuðu eða veiddu
sjálfir.
Fjölbreytileiki
Af þekktustu uppskriftunum er
steiktur
kjúklingur, lifur
og laukur,
augnbaunir,
grænkál, næpur
og leirgedda
með sinnepi.
Þessir réttir eru
einnig stundum
nefndir Suðurríkja-
matseld.
Vinsældir
Þar sem þrælarnir gátu breytt
venjulegu hráefni í ljúffenga rétti ,
varð soul food mikilvægur hluti af
menningu blökkumanna í Banda-
v * ■ 4
ríkjunum og hélt vehi
löngu eftir að þræl-
unum var veitt frelsi
úr ánauð. í dag er
þessara rétta neytt af
ólíku fólki um all
an heim.
Heilsa
Matur þessi þarf ekki
endOega að vera óhollur, það
fer eftir því hvemig fólk kýs
að matreiða hann hversu
hoflur eða óhoflur hann er.
Hugmyndaríki
Þrátt fyrir að margar uppskriftir
séu tfl að soul food eru margir sem
kjósa að fara ekki eftir þeim heldur
nota bragðlaukana tO að mæla hrá-
efriið og hjá hverjum matreiðslu-
manni fyrir sig
verður mat-
reiðslan að
tjáningu hug-
myndaauðgi
hans. Þetta er
ástæðan fyrir
því að réttir
þessir bragðast á
mismunandi vegu
hvert sem maður fer.
Máltíðin kemur frá sálinni og þaðan
kemur nafnið.